Santuagara (21+)

​​#tahlil

TERABITIYA KO‘PRIGI: ONGOSTI VA REAL HAYOT O‘RTASIDAGI BOG‘LIQLIK

Terabitiya - mohiyatan anglanganda bolalar adabiyot emasligi aniq bo‘ladi. Aslida u ota-onalar uchun yozilgan ma'lum bir ma'nodagi qo‘llanmadir. Chunki unda jamiyatda mavjud ikki xil oila turi ko‘rsatiladi. Biri moddiy ta’minot uchun qattiq ishlaydigan ota, hamda uy bekasi bo‘lmish ona rahnamoligidagi besh farzandli Aronslar oilasi bo‘lib, ular orasida hissiy yaqinlik yetishmaydi, bosh qahramon Jess esa ko‘pincha o‘zini yolg‘iz his qiladi.

Ikkinchisi Burklar bo‘lib, qizlari bilan shahar hayotidan voz kechib, qishloqqa ko‘chib kelishgan. Ular ziyoli, ochiq fikrli va ijodkor odamlar, Lesliga mustaqil fikrlash va tasavvur qilish erkinligini berishadi. Shu sabab ham Jess Lesli bilan do‘stlashib, Terabitiya olamini yaratadi va ushbu do‘stlik uning hayotini o‘zgartiradi. Asar mazmunida Burklar tarbiyasi Lesliga hadya etgan erk uning poyonini tezlashtirganligi haqida xulosa chiqarsada, aslida yillar davomida chuqur muzliklar barpo bo‘lgan Aronslar oilasining qayta jipslashuviga sabab bo‘ladi.

Zero, asarni yozilishidan ham maqsad shu edi. Ketrin Paterson bu romanni yozishga shaxsiy hayotidagi bir voqea sabab bo‘lgan. Uning o‘g‘li Devid Paterson bolaligida yaqin dugonasini baxtsiz hodisa tufayli yo‘qotadi. Ushbu fojia esa Devidga qattiq ta’sir qilgan, onasi bolalar qayg‘uni qanday boshdan kechirishi haqida o‘ylab, ushbu asarni yozishga qaror qiladi. Paterson asar orqali do‘stlik, tasavvur kuchi, yo‘qotish va o‘smirlik mavzularini yoritadi. U bolalarga hayotning og‘ir sinovlarini qanday qabul qilish va ularni qanday yengib o‘tish mumkinligini ko‘rsatishni istagan. Shu bois, Terabitiyaga ko‘prigi nafaqat fantastik sarguzasht, balki chuqur hissiy tajriba haqida ham hikoya qiladi.

Terabitiya olami mavjud edimi? Ha. Jess va Leslining kundalik muammolariga yechim aynan shu olamda sohiriy unsurlar orqali qayta jonlanadi va ularni bartaraf etadi. Dastavval, Jessni ta'qib qiluvchi maktabdagi ikki urishqoq bolalar, Terabitiyada qora ko‘pak shaklida jonlanadi. Keyin esa Jess uchun opalari, Lesli uchun esa sinfdoshlarining tazyiqlari, Terabitiya olamiga zulmat hukmdori kuchlari bo‘lmish yovvoyi qushlarni jo‘natadi. Maktabdagi yettinchi sinf qiz bilan sodir bo‘lgan voqealar esa, bahaybay trollni bu olamga olib kiradi, Jess va Leslining "troll" bilan munosabatlari yaxshilangach, bahaybat troll Terabitiya olamining mehribon devqomatiga evriladi. Va oxirgisi: Jess kalitlarni yo‘qotib qo‘yganda paydo bo‘luvchi qora sharpa: bu uning otasidir. U otasi shu gaplaridan doim ranjiydi: "Osmonda uchmay pastga tush, shunchalik zo‘r bo‘lsang pul rasmini chizib ber". Hamda Jess va otasi o‘rtasidagi munosabatlarning iliqlashuviga ham, aynan Lesli va Terabitiya sabab bo‘ladi.

Terabitiya yana Jess va kichik singlisi o‘rtasidagi munosabatlarni ham yaxshilaydi. Jess doim otasi singlisiga ko‘p g‘amxo‘rlik qilgani uchun ich-ichidan uni yomon ko‘radi, yozuvchi aytganidek "xuddi u hech qachon bola bo‘lmagan va bu baxtni his qilmagandek". Lekin Terabitiyaga yangi qirolichani saylash bu munosabatlarni ijobiylashtiradi. Jess avvalboshdan ko‘ngil qo‘ygan musiqa ustozini bir qancha vaqt Leslining o‘limida ayblab yursada, ichki olamida uni kechirganligi oxirda bo‘y ko‘rsatgan savat ko‘krakli Terabitiya xonimi orqali ayon bo‘ladi.

Shunday qilib, "Terabitiyaga ko‘prigi" — bu faqat bolalar uchun yozilgan oddiy sarguzasht emas, balki inson ongosti, yo‘qotish bilan yuzlashish va hayot sinovlarini tasavvur orqali yengish haqidagi chuqur psixologik asardir.

​​#review

🌳"Terabitiya ko‘prigi"
🧓🏻Ketrin Paterson

— Agar ko‘zingni yumib, yuraging bilan quloq solsang, sen ham Terabitiyaning ohangrabosini eshitasan.

Terabitiya filmini ko‘pchilik ko‘rgani bilan, uning mohiyatini har doim ham anglab olisholmagan. Bunga sabab tomoshabin filmni ko‘rish jarayonida o‘zi ham bir vaqtlar, yosh bo‘lganida, xayoliy dunyosi mavjud ekanligini unutganligidir. Shunday bo‘lsa ham, Terbitiya ko‘prigi kitobini mutolaa qilar ekansiz, u sizga asl mohiyatni, yoshligingizdagi xayoliy dunyoni siz uchun qayta jonlantiradi.

Maktab, ko‘cha yoki oilangizda kim bilandir urishib qolganingizda, o‘sha xayoliy olamingizdagi dushmanlarga qarshi jangga otlansiz, go‘yoki bu orqali haqiqiy hayotdagi muammolarga ham shu orqali yechim izlashga intilasiz. Terabitiya ko‘prigini o‘qib, bolalarcha tasavvurning qadrini va do‘stlikning chinakam kuchini his qildim.

Men uchun bu asar nafaqat bolalikning beg‘uborligi haqida, balki yo‘qotish va uni qanday qabul qilish haqida ham. Lesli obrazida bolalik erkinligi va cheksiz tasavvur mujassam bo‘lsa, Jessi uning soyasida ulg‘ayishni o‘rganadi. Kitobning eng og‘ir lahzalaridan so‘ng ham, u Lesli qoldirgan izlar orqali o‘z yo‘lini topishga harakat qiladi.

Terabitiya asari bolalar kitobi emas, bu haqida keyinroq batafsil yozaman, siz esa ungacha kinofilmni tomosha qilib turing)

Hurmat va ehtirom ila S.N.K

​​#tavsiya

Bahor kelib uyg‘ondi tiriklik chunon,
Qushlar qo‘shiq kuylar bo‘lishib shodon,
Lek botsa shams, zim-ziyo tunni,
Yoritar faqatgina ilm va irfon...

​​#nazm #afsona

YOLG‘ON SIRI

- Havo iliq, - so‘yladi Yolg‘on,
- Yur hovuzga, yayraymiz bir zum.
- Mayli, - dedi Haqiqat nodon,
- Ketsa ketar, bittagina kun.

Liboslarni yechishib,
Tushishdilar hovuzga,
Uzoq suhbat qurishib,
Mah bo‘lishdi tovusga.

Hazil qildi haqiqat,
Javob etdi yolg‘on ham,
Ko‘rgan odam bularni,
Deyar balki aqli kam.

Maza qilib yayrashdi,
Forig‘lanib sayrashdi,
Faqat bitta voqea,
Bo‘ldi she'rga qofiya.

Tuyqus turib o‘rnidan,
Yolg‘on qochdi o‘rmonga,
Hayron qolgan haqiqat,
Qolib ketdi makonda.

Ne ko‘z bilan ko‘rsinki,
Maysada yo‘q libosi,
G‘azabnok qiyqiriqdan,
So‘ndi barcha nidosi.

Belibos Haqiqatni,
Qabul qilmadi dunyo,
Nafratlanib ta'nidan,
Bo‘ldi baridan judo...

Shundan keyin,
Men aytsam:
Haqiqat libosinda,
kezar dunyoni Yolg‘on.
Yalang‘och haqiqatni,
Anglolmay
bashar
hayron!

©Nurali Qahramon
Manba

​​#nazm

Uchmoqlik istadim qanotim yo‘qdir,
Kuylamoq istadim ovozim yo‘qdir,
Yuksalmoq istadim sabotim yo‘qdir,
Ko‘p narsa kutdimmi, ayting Dunyodan.

Ashorlar yozay desam madorim qurur,
She'r yozay deganda qamragay surur,
Nahot meni tobe etdi bu telba g‘urur,
Ko‘p narsa kutdimmi, ayting Dunyodan.

Inqilob qonlar bo‘g‘di bo‘g‘zimni,
Erkinlik shamoli to‘zg‘itdi so‘zni,
To‘ydirsa to‘ydirsin bu tuproq ko‘zni,
Ko‘p narsa kutdimmi, ayting Dunyodan.

Oltindan toj, shoyidan libos,
Istamadim men nasabimga xos,
Mayliga bo‘layin zamonimga mos,
Ko‘p narsa kutdimmi, ayting Dunyodan.

Yagona istagim adolat edi,
Tilagan tilagim manqurtlar yedi,
Haqiqat deganning, dodini berdi,
Ko‘p narsa kutdimmi, ayting Dunyodan.

Nahot kech qoldim soat oniga,
Xalloslab chopdim-u, yetmam domiga,
Yutib yuborur endi makruh qoniga,
Ko‘p narsa kutdimmi, ayting Dunyodan.

Ruhim kishanlading ta'nimga takror,
Ne ish qilayki, barchasi bekor,
Sevmoqligin bir bor, aytmadi-ku yor,
Ko‘p narsa kutdimmi, ayting Dunyodan.

Haqiqat angladim faqat bir dona,
Ul sabab yuragim bo‘ldi ming pora,
Ayta olsam ekan, qaniydi zora,
Mendan nari tur, iltimos dunyo,
Mening intilganim yagona Xudo!
Mendan nari tur mutlaqo dunyo,
Chunki intilganim qodir-ul XUDO!

©Nurali Qahramon

#nazm #masal

"MARDLIK"

​​Uchib keldi ko‘kdan bir turna,
Suv yuziga qo‘nib tin oldi,
Nilufar gul yoniga boqsa,
Ko‘l bo‘yida baqa lol edi.

Zudlik bilan uchdi u tomon,
Shartta ushlab o‘ziga tortdi,
Lek baqavoy dadildir hamon,
O‘zin toza ichkari tortdi.

Juda uzoq chirandi sayyod,
O‘ljasi ham sira bo‘sh kelmas,
Oxir taslim bo‘ldi sohibil bod,
Shamol bugun u tomon yelmas.

Uchib ketdi daraxt shohiga,
Dedi: - Toza o‘jar ekanku baqa.
Buncha kuchni qayerdan topdi,
Och qoladur bolam va chaqa.

Shu on kuldi quzg‘un qaqarlab:
- Ey beaql, beo‘xshov turna,
Sen mard degan mitti qurbaqang,
Allaqachon o‘ljaydi, qara.

Neko‘z bilan boqsaki ko‘lga,
Ilon yutar baqani sekin,
Xulosa qil, bolajonginam,
Mardlik yotmas yerda tep-tekin.

©Nurali Qahramon

​​#review #en🇺🇸

🐈‍⬛Coraline
💀Neil Gaiman

Butun ta'ningni qo‘rquv cho‘lg‘ab olgan onda ham harakat qilishda davom eta olsang, mana shu haqiqiy jasorat!

Neil Gaimanning Coraline asari "Alice’s Adventures in Wonderland" va "The Chronicles of Narnia" bilan umumiy ildizlarga ega. Buni asarni o‘qishni boshlagan ondayoq kitobxon yaxshigina payqaydi. Biroq Geiman ularning an’anaviy motivlarini buzib, gotik va psixologik jihatdan murakkabroq yo‘nalishga ega asar yarata olgan.

Lewis Carrollning Alisa'si tush dunyosi orqali bolalarning ongi va mantiqiy tafakkur chegaralarini o‘rganadi. Coraline esa xuddi Alisa kabi real hayotdan ajralib, noma’lum olamga kiradi, biroq u yerdagi tartibsizlik xayoliy emas, balki maqsadli tuzilgan tuzoqdir. Alisaning dunyosi bema’ni, ammo zarar yetkazmaydigan sirli mavjudotlar bilan to‘la bo‘lsa, Coraline qarshisidagi mavjudotlar ongli ravishda uni aldash va nazorat qilishga intiladi. Bu jihat Alisadan farqli o‘laroq, Coralineni bolalik va voqelik o‘rtasidagi psixologik to‘qnashuv sifatida talqin qilishga yo‘l ochadi.

Narnia bilan bog‘liqlik esa eshik metaforasida yaqqol ko‘rinadi. C. S. Lewising qahramonlari shkaf orqali mehribon, ezgulikka xizmat qiluvchi dunyoga o‘tishsa, Coraline sirli eshik orqali yolg‘on va tashqi tomondan jozibali, lekin aslida zulmatga asoslangan olamga tushadi. Agar Narniya dunyosiga kirish bolalar uchun qutulish va o‘zini topish ramzi bo‘lsa, Coralinedagi eshik – orzular ortidagi xavfning timsolidir. Gaiman bunday tasvir orqali ideal dunyo illuziyasini ochib beradi: hamma narsa muammosiz va mukammal ko‘ringan joyda, aslida, shaxsiyat yo‘qotilishi mumkin.

Asardagi eng katta tafovutlardan biri – qahramonning o‘zgarishi. Alisa va Narnia bolalari sarguzashtdan keyin ortga qaytib, o‘z dunyosiga moslashadi. Coraline esa o‘z kuchini kashf etib, bu kuchni real hayotda qo‘llaydi. U nafaqat mustaqil fikrlash, balki o‘z hayotining boshqaruvchisi bo‘lish qobiliyatini ham rivojlantiradi. Bu orqali Coraline klassik bolalar adabiyotidan ko‘ra, o‘smir adabiyoti hikoyasi sifatida ham qaralishi mumkin.

Shunday qilib, Gaiman Alice in Wonderland va The Chronicles of Narnia motivlarini qorong‘u va chuqur psixologik tusda qayta talqin qiladi. U bolalik beozor qiziqishining nafaqat sirlarni ochish, balki haqiqiy xavflarni yengish vositasi ekanini ham ko‘rsatadi. Gaiman ijodi menga tobora yoqib bormoqda, sizga ham tavsiya qilaman)

Hurmat va ehtirom ila S.N.K

​​#eŋpanj #qiziq

O‘zbek noshirchilik sferasidagi eng yaxshi besh nashriyot📖

HILOL NASHR: mutlaq mukammal nashriyot. Ellikka yaqin kitoblarini o‘qir ekanman, na imlo, na tahrir, na tas'hih, na mustalahat, na tajlidda kamchilik bor. Minglab sahifalik kitoblarda, atiga ikkita imloviy xatoni uchratganman, bu esa juda yuqori natija. Nashriyotning bunday sifatga erishuviga Shayx hazratlarining o‘z vaqtida qilgan xizmatlarini beqiyos deb hisoblayman.

AKADEMNASHR: eng sifatli nashriyotlardan biri. Ayniqsa tarjimon tanlash va ularni saralash, yosh yozuvchi, hamda shoirlarni doimiy qo‘llab-quvvatlash, shu bilan birga yigirma yildan ortiq vaqt davomida kitob olamiga tuhfa etgan mingdan oshiq kitoblari bilan ham ahamiyatlidir. Nashriyotning bu darajaga yetishiga Sanjar Nazarning mehnatlari beqiyos, albatta)

ZABARJAD MEDIA: bu nashriyot yosh bo‘lishiga qaramay, "Jadid adabiyoti namunalari", hamda "Jadid kulliyoti" singari o‘qirmanlarga qadrli bo‘lgan to‘plamlarni tuhfa etgan. Bundan tashqari adabiyotimizga yangi janr - fentezini ilk bor muhtasham ravishda nashr etgan ham aynan shu nashriyot. Yana nashriyotning tahririyati ham alohida maqtovga loyiq, bunga esa yigirma yillik tajriba ega nashriyot rahbari Ma'mura Qutliyeva sababchi)

YANGI ASR AVLODI: Bu nashriyotni ko‘pchilik "Kamolot kutubxonasi" (Oltin seriya) sababli yaxshi taniydi. Butun boshli millatni kitobga qaytarkan horiquloda hodisa edi. Yaqinda nashr etilishi boshlangan 100 tomlik "YAK" seriyasi va "Aks" to‘plamlari ham hayajonli voqea. Nashriyot ba'zida imloviy kamchiliklar sababli kitobxonlar ko‘nglini xijil qilsada, qadrdon nashriyotlardan biri bo‘lib qolmoqda. Nashriyotning muvaffaqiyati Erkin aka nomi bilan ko‘p bog‘lashadi, lekin so‘nggi yangiliklar, shubhasiz Mr. December sababli deb bilaman)

ASAXIY BOOKS: asli bu istisno, chunki asaxiy degan nashriyot yo‘q) Lekin Firuz Allayev "Asaxiy books" loyihasida chop etilgan ellikdan ortiq kitob, millat yoshlari nazdida bee'tibor qolgani yo‘q. "Qo‘rqma" asarining nashri esa mutlaq o‘zbek yozuvchilari uchun qayta umid chiroqlarini yoqdi. Biroq asaxiyning kitoblari quruq, samimiyat va hissiyot yetishmaydi birdek, bunga tarjima matnlarni qayta-qayta tahrirda o‘tishi sabab deb bilaman, yana ilmiy terminologiya ustida ham yaxshigina ishlash kerak.

Shuningdek boshqa yaxshi nashriyotlar ham, pul uchungina bu olamga kirib qolgan "dadarvoqi"lar ham bor. Lekin ayni vaqtdagi eng faol nashriyotlar ayni shular.

Hurmat va ehtirom ila S.N.K

#tavsiya

O‘zbek jamiyatida feminizm