Muhojir

Yu Huaning "Yashamoq" romani - XX asr Xitoy xalqining ogʻir mashaqqatli hayoti haqida soʻzlovchi asar. Asar shuningdek insonning metin irodasi va hayotga boʻlgan munosabatini ochib beradi. Bu roman shunchaki hayot haqida emas, balki ogʻriq, yoʻqotish va bardoshlilik orqali insonning ichki dunyosini ochib beruvchi asardir.

Asarda Figuy ismli insonni aqlini tanib to keksalik vaqtiga boʻlgan davrni soʻzlab beriladi. Ayni Figuy yashagan vaqt Xitoyda fuqarolik urushi, kommunistik rejim oʻrnatilishi, Mao Zedunning siyosati va madaniy inqilob davriga toʻgʻri kelgan va uning hayot yoʻlini belgilab bergan.
Figuy shu davrda yashash uchun kurashadi. U bu vaqt ichida koʻplab yaqinlarini yoʻqotgan, shunga qaramay u oʻzida yashashga kuch topa bilgan.

Kitob Xitoyning murakkab tarixiy davrlarini oddiy odamlar hayoti orqali aks ettiradi. Siyosiy o‘zgarishlar oddiy insonlar uchun naqadar og‘ir oqibatlarga olib kelishini yaqqol his qilamiz.

Figuy bor yer-mulkini yutkizib qoʻyganidan soʻng, xatosini anglab yetadi oila qadrini tushunib yetadi. Figuy oilasi vaqt oʻtgani sayin parchalanadi, ammo oilaning xotiralari uni yashashga hayotdan butunlay voz kechmaslikka undaydi.

Yu Xua oddiy yozish uslubida falsafiy mazmunni yetkazga erishadi. Roman voqaelari hayotning ayni oʻzini turli badiiy boʻyoqlarsiz oʻquvchiga taqdim etilgan. Asarda oʻrnak olishga arzigulik holatlarni quyidagicha izhohlash mumkin: insonga qanday qiyinchilik kelmasin-umidini yoʻqotmasligi, yashashga boʻlgan hohishni yoʻqotib qoʻymasligi kerak.

Jek Londonning *Martin Iden* romani – o‘zini o‘zi tarbiyalagan shaxsning o‘ziga xos fojiasi, hayot ma’nosini qidirish va jamiyat bilan ziddiyatga tushgan inson taqdiri haqida hikoya qiladi. Asar avtobiografik elementlarga boy bo‘lib, yozuvchining o‘z kechinmalari va kuzatuvlarini aks ettiradi. Roman ilk bor 1909-yilda nashr etilgan bo‘lib, unda kapitalistik jamiyatning ijtimoiy tabaqalanishi, intellektual rivojlanish va sevgining falsafiy qirralari keng yoritiladi.

Asosiy qahramon – Martin Iden – kambag‘al dengizchi bo‘lib, bir tasodif tufayli boy oilaga mansub Ruf Morz bilan tanishadi. Unga bo‘lgan muhabbat Martinni ma’naviy va intellektual taraqqiyot sari yetaklaydi. U yangi dunyo – adabiyot va san’at olamini kashf etadi, o‘zini o‘zi tarbiyalaydi, mustaqil o‘qib-o‘rganadi va yozuvchi bo‘lishga qaror qiladi. Biroq, uning urinishlari uzoq vaqt natijasiz qoladi – nashriyotlar uning asarlarini rad etadi, jamiyat esa uni jiddiy qabul qilmaydi.
Oradan yillar o‘tib, nihoyat, uning asarlari e’tirof etila boshlaydi va u shuhrat qozonadi. Ammo aynan shu paytda u sevgilisi Rufni yo‘qotadi – Ruf endi uni tushunmaydi va o‘zini past tabaqaga mansub deb hisoblagan inson bilan hayotini bog‘lashni istamaydi. Martin jamiyatning ikkiyuzlamachiligidan, mashhurlik ortidan kelgan bo‘shliqdan va hayotining mazmunsizligidan aziyat chekadi. U bolaligida orzu qilgan yuksak cho‘qqiga chiqqan bo‘lsa-da, u yerdan bo‘shliqdan boshqa hech narsani topmaydi. Nihoyat, umidsizlik va tushkunlik uni oʻzligidan ayiradi.

Martin Iden – o‘zining aqliy va ma’naviy rivojlanishi yo‘lida hech qanday rasmiy ta’lim olmaganiga qaramay, ulkan yutuqlarga erishgan qahramon. Uning intilishi, qat’iyati va mehnati uni oddiy dengizchidan tanilgan yozuvchiga aylantiradi. Bu obraz insonning o‘z taqdirini qanday yaratishi mumkinligini ko‘rsatadi.

Romanda kapitalistik jamiyatning ziddiyatlari yorqin aks ettirilgan. Kambag‘al bo‘lganida, hech kim Martin Idenni jiddiy qabul qilmaydi, uning iste’dodi rad etiladi. Mashhurlikka erishgach esa, oldin uni qabul qilmagan odamlar ham uni hurmat qila boshlaydi. Bu, ayniqsa, Ruf Morz obrazida yaqqol namoyon bo‘ladi – u Martin kambag‘al bo‘lganida uni tark etadi, ammo boyib ketgach, yana unga qaytishga harakat qiladi.

Martinning Rufga bo‘lgan sevgisi uni rivojlanishga undagan bo‘lsa-da, aynan o‘sha sevgi uni halokatga ham yetaklaydi. Ruf uni tushuna olmaydi, chunki u Martinning ma’naviy dunyosidan yiroq. Martin uchun sevgi muqaddas bo‘lsa, Ruf uchun u hayotdagi qulayliklardan biri, ijtimoiy maqom bilan bog‘liq narsadir.
Romanning so‘nggi qismida Martin mashhurlikka erishgan bo‘lsa-da, o‘zini yanada yolg‘iz va tushkun his qiladi. U o‘z maqsadiga erishgan, ammo bu
unga baxt olib kelmagan. Uning fojiasi shundaki, hayotining asosiy maqsadi yo‘q bo‘lib ketadi va u yashash istagini yo‘qotadi.

Jek London asarni realistik va ekspressionistik uslubda yozgan. U hayotiy tafsilotlarni juda aniq va haqqoniy tasvirlaydi. Martin Idenning intellektual rivojlanishi jarayoni juda batafsil berilgan – u o‘qigan kitoblar, fikrlash tarzidagi o‘zgarishlar, ichki kechinmalar o‘quvchiga yaqin va tushunarli tarzda tasvirlanadi. Muallif badiiy tasvir vositalaridan mohirona foydalanadi – ayniqsa, dengiz va okean obrazlari qahramonning ichki kechinmalari bilan uyg‘unlashib ketadi.

Ingliz yozuvchisi Jorj Oruellning masal janridagi "satirik" asari. Asar Rossiyada yuz ber bergan 1917-yilgi inqilobga va SSSR dagi tuzumga nisbatan yozilgan.
Asarning umumiy tuzilishi faqatgina cccr ning inqilobdan keyingi utopiyadan diktaturaga oʻtishi bilangina cheklanib qolmaydi. Bu asarning negizi olib qaralsa deyarli barcha davlatlarda shu va shunga oʻxshagan ichki siyosiy oʻyinlar, oddiy xalq qiyinchiliklari, boy qatlamning esa farovon hayotiga guvoh boʻlamiz. Bu asarni oʻqib qisman boʻlsada "diktaturaviy" hokimiyatlar qanday tuzilganligini anglash mumkin.

Asar qahramonlari jamiyatda:
Napaleon- diktator, oʻz hokimiyatini saqlash uchun hech narsadan tap-tortmaydigan inson.

Snouboll- Utopik yoʻlboshchi, uning qarashlari, hamma erkin boʻlishi fikrlar qarashlar boʻlishini hohlovchi, umumiy olganda haqiqiy demokratik davlat qurmoqchi boʻlgan inson.

Boksyor- mehnatkash qora xalq timsoli. Lekin tepadagi insonni har qanday gunohiga koʻz yumadigan uni avliyo deb hisoblaydigan inson.

Qichqiroq - manipulyator siyosatchilar timsoli, har qanday holatda xalqni oʻz tomoniga ogʻdiradi, kerak boʻlsa tarixni boshqattan yozdiradigan insonlar timsoli.

Benjamin - aqlli ammo siyosatga aralashmaydigan insonlar timsoli .

Tovuqlar - oʻz huquqlarini himoya qilgan lekin bosim va kuch ishlatilgandan soʻng ilojsiz qolgan insonlar timsoli.

Qoʻylar - ongsiz buyurilgan ishni yaxshi va yomonga ajratmay faqat "boy qatlam" uchun xizmat qiladigan insonlar timsoli.

9ta it - diktatorni qo'llovchi xarbiy qism.

Bu asar haqida yana koʻplab mulohazalar qilish mumkin ammo asarni oʻqish mulohazalarni oʻqishdan ancha qiziqroq. Shunday ekan asarni oʻqimagan boʻlsangiz albatta oʻqinglar.

Asarni yarmiga bir amallab kelib oldim. Asarni hazm qilish tushunish juda qiyin kechdi.
Roskolnikovni qoʻlga tushirishlariga bir bahiya qoldi va men u qoʻlga tushib qolmasin deya asarni oʻqishda davom etdim. Oʻylab koʻring asar menga qanchalik yomon taʼsir qildi. U qotil Roskolnikov qotil. U haqmi yoki nohaq nima boʻlgan taqdirda ham. Mayli nima boʻlsayam asarni eng qiziq joylariga kelayotganimni sezyapman. Kimki bu asarni oʻqimoqchi boʻlsa kechiktirmay asarni boshlayversin.

Insonning qancha shaxsiyati berkitilganini his qilgani sayin uning asl "basharasi" yuzaga chiqadi. Instagram, telegram yoyinki barcha ijtimoiy tarmoqlarda bunday holatni kuzatish mumkin. Bemani izoh bildirish, oʻzini sotish (18+), ma'nosizdanda maʼnosiz vidoelar qoʻyish. Shunday ahmoqlar ham borki oʻzlarini "qiz bola" deb oʻylashadimi qiz bola profillar ochib izohlarda sayr qilib yurishadi.
Qachonki shunday holatlar jamiyatda ildiz otmasdan, ildizidan quriy boshlasa hozirgiday kelajagidan noliydigan emas, balki kelajagini yaratadigan insonlar paydo boʻladi.

10 15 yosh oraligʻidagi bolalar tezroq katta hayotga qadam qoʻygisi keladi. Ular uchun bu hayot juda qiziq tuyuladi. Ularning koʻzida kattalar goʻyoki ozod qush kabi koʻrinadi. Oʻylashadi-ki ular oʻzlari mustaqil hohlagan ishlarini qiladi, ularda hech qanday muommo yoʻq deb.

Bolalik va yoshlik davri oʻtganidan soʻng inson bir muncha qiyinchilik koʻrganidan, hayotning oq-qorasini bilganidan soʻng, bolalik chogʻlarini qumsaydi. Oʻsha davrlarini eslar ekan bolalikka qaytgisi muommosiz, tashvishi maktabga borish-u uyga vazifalarini qilish boʻlgan kunlaridan zavq olgisi keladi.

Yoshi 50ga yetib oʻzini qari his qiladi odam deyishadi. Bu tabiiy ahir 50yil naq yarm asr degani. Buncha yil yashab inson na bolalikka na yosh davriga qaytgisi keladi meni nazdimda. Inson qarigani sari, umri nihoyasiga yetayotganini his qilgani sari butun umrini nimaga sarflaganini, nega yashaganini koʻproq oʻylaydi.