Психологик комплекс, эффект, синдром: Булар фарқи нимада?
PS. Биламан, соҳага даҳлдор фундаментал маълумотлар кўпларга қизиқмас. Лекин психолог бўлишни ният қилганлар албатта буларни фарқини билиши лозим.
КОМПЛЕКСКомплекс деб инсоннинг хулқ-атворига таъсир қилувчи фикрлар, ҳис-туйғулар ва хотираларга айтилади. Масалан, психолог Альфред Адлер томонидан фанга олиб келинган "Тўлиқсизлик комплекси" – бу инсоннинг ўзига баҳоси ва хулқ-атворига салбий таъсир қилувчи ҳис-туйғулар тўпламидир. Комплекслар одатда онгсиз жараёнлар билан боғлиқ бўлиб, болалик хотиралари ёки травма натижаси бўлиши мумкин. Жуда кенг тарқалган комплекс бу ёшлар ўзининг ташқи қиёфаси(бўй калталик, семизлик, озғинлик)дан уялишини айтса бўлади.
ЭФФЕКТЭффект маълум бир шароит ёки жараёнлар натижасида юзага келадиган конкрет натижа ёки ўзгаришларни билдириши мумкин. Масалан, "Плацебо эффекти" –
гарчи даволаш(дорими, машқми фарқи йўқ) чиндан ҳам даволовчи хусусиятга эга бўлмаса ҳам пациент даволанишнинг самарадорлигига ишончи туфайли ўзини яхши ҳис этишига олиб келган ҳолатга айтилади. Боши оғриб турган одамга ичи бўш дори¹ни ичирсангиз, бош оғриғи тўхташига плацебо эффекти иш берган деб айтиш мумкин.
СИНДРОМСиндром одатда биргаликда юзага келадиган ва муайян бузилиш ёки ҳолатни кўрсатадиган аломатлар ёки белгилар тўпламини англатади. Масалан, "Посттравматик стресс синдроми"(ПТСР) травматик ҳодисадан кейин муайян вазиятлардан қочиш. Синдром одатда клиник психология ва психиатрияда ҳолатни диагностика қилишда ишлатилади. Ҳаётий мисол келтирсак, машинасида одам ўлдирган киши қайтиб машинага ўтира олмаслик ҳолатини келтириш мумкин. Рулга ўтиришдан қочади.
Хулласи калом, бу терминларнинг орасидаги асосий фарқи шуки, "комплекс" ички психологик структуралар ва ташвишлар билан боғлиқ,
"Эффект" муайян натижалар ёки хатти-ҳаракатлардаги ўзгаришларни тавсифлайди. "Синдром" эса муайян турдаги бузилишларни кўрсатадиган аломатлар гуруҳига ишора қилади.
¹Ўзимча янги сўз бирикмаси ўйлаб топдим. "Ичи бўш дори" бу таркибида ҳеч қандай даволовчи препаратлар бўлмаган дорига нисбатан айтиш мумкин.
@psixobloguz