Uktamdjanov

🇺🇸🇮🇱🇮🇷NYT: Eron yadro qurolini yaratishni tezlashtirish yoʻllarini qidirmoqda

The New York Times manbalariga ko‘ra, bunday xulosa prezident Bayden ma’muriyatining so‘nggi oylarida Amerika razvedkasidan olgan ma’lumotlariga asoslanadi.

AQSh razvedka agentliklariga koʻra, eronlik "harbiy muhandislar va olimlar yadro yoqilgʻisi zahiralarini bir yil yoki undan koʻproq muddat ichida emas, balki bir necha oy ichida haqiqiy qurolga aylantirish imkonini beradigan yoʻlni izlamoqda".

Nashr taʼkidlaganidek, bu masala Trampning seshanba kuni Isroil bosh vaziri Binyamin Netanyahu bilan uchrashuvida muhokama qilindi.

https://t.me/Political_Insight

⚡️AQSh Kongressining 145 aʼzosi va amerikalik 350 nafar yahudiy ravvin Trampning falastinliklarni koʻchirish boʻyicha rejasiga qarshilik bildirib, unga xat yoʻllashibdi.

https://t.me/Political_Insight

Xalqaro munosabatlar va siyosatda ingliz tilidan olingan “deep state” degan tushuncha bor. Bu ibora rus tiliga toʻgʻridan-toʻgʻri – “глубинное государство” deb tarjima qilingan.

Bu iboraning oʻzbek tiliga tarjimasi boʻyicha noaniqliklar bor edi. Bunga siyosatshunos Kamoliddin Rabbimov “soyadagi kuchlar”, “yashirin davlat”, “koʻrinmas boshqaruv” degan yaxshi variantlarni beribdi.

Aslida ham tarjima yoʻnalishida boshqa tildagi hamma soʻzlarni ham oʻzbek tiliga toʻgʻridan-toʻgʻri tarjima qilib boʻlmaydi, chunki tilimiz biroz nozik. Avval, bunday soʻzning maʼnosini ochiqlab, keyin maʼnoviy jihatdan tarjima qilish kerak boʻladi.

https://t.me/Political_Insight

Kim ko‘rubdur, ey ko‘ngul, ahli jahondin yaxshilig‘,
Kimki, ondin yaxshi yo‘q, ko‘z tutma ondin yaxshilig‘.
Gar zamonni nayf qilsam ayb qilma, ey rafiq,
Ko‘rmadim hargiz, netoyin, bu zamondin yaxshilig‘!
Dilrabolardin yomonliq keldi mahzun ko‘ngluma,
Kelmadi jonimgʻa hech oromi jondin yaxshiligʻ.
Ey ko‘ngul, chun yaxshidin ko‘rdung yamonliq asru ko‘p,
Emdi ko‘z tutmoq ne ma’ni har yamondin yaxshiligʻ?
Bori elga yaxshilig' qilgʻilki, mundin yaxshi yo‘q
Kim, degaylar dahr aro qoldi falondin yaxshiligʻ!
Yaxshiligʻ ahli jahonda istama Bobur kibi,
Kim ko‘rubdur, ey ko‘ngul, ahli jahondin yaxshiligʻ?

https://t.me/Political_Insight

🆕 AQSh Xalqaro jinoyat sudi prokurori Karim Xonga nisbatan sanksiya qoʻllabdi. Sanksiya nimalarni koʻzda tutishini aniqlay olmadim.

Esingizda boʻlsa, Karim Xon Ukrainaga bostirib kirgani uchun Putinni va Gʻazodagi qirgʻini uchun Netanyahuni hibsga olish boʻyicha order bergan edi.

Kuchlilar nima qilsa qilsin, lekin tarix Karim Xonning jasoratli va vijdonli ekanligini hech qachon unutmaydi. Unga qanday bosimlar va oʻlim tahdidlari boʻlmadi deysiz, lekin u adolat uchun chiqadi va butun dunyo, xususan kelajak avlod oldida oʻz yuzini yorugʻ qildi.

https://t.me/Political_Insight

🇷🇺🇺🇸Putin va Tramp oʻrtasidagi uchrashuv Saudiya Arabistonida bo‘lib o‘tadi

AQSh prezidenti Donald Tramp Saudiya Arabistonida Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan uchrashishini aytdi. Kecha chorshanba kuni ikki prezident Ukrainadagi urush bo‘yicha muzokaralar o‘tkazilishini tasdiqlagan edi.

Saudiya Arabistoni va BAA sammit oʻtkaziladigan asosiy joylar sifatida koʻrilgan boʻlsa, bu safar Ar-Riyodning diplomatik qoʻli baland keldi. Xabar berishlaricha, yetakchilar uchrashuvida Saudiya Arabistoni valiahd shahzodasi Muhammad bin Salmon ham ishtirok etadi va tabiiyki, Yaqin Sharqda yuz berayotgan voqealar ham muhokama qilinsa kerak, ayniqsa Trampning jinnicha gaplari va rejalari.

Sammit sanasi esa hali belgilanmadi.

“Inqiroz ostonasidagi xalqning qahramonlari hamma vaqt bir xil boʻladi - sportchi, xonanda va aktyor.”

Ser Jon Glubb

https://t.me/Political_Insight

Misrdagi hukumat uning hududiga Gʻazo sektoridan falastinliklarni koʻchirish boʻyicha reja AQSh va Isroil tomonidan qabul qilinsa, davlat toʻntarishidan qoʻrqyapti, deya xabar berdi The Middle East Eye (MEE).

Qohira parda ortidagi muzokaralarda Trampning noaniq muddatga deportatsiya qilish g‘oyasiga muqobil variantlarni lobbi qilmoqda.

Bularga Gʻazoni bosqichma-bosqich, maqsadli rekonstruksiya qilish va falastinliklarni anklav ichida koʻchirish kiradi. Yana biri unchalik yoqimli boʻlmagani - migratsiya shlyuzlarining qisman ochilishi va hech qanday ortiqcha shovqin-suronsiz falastinliklarning maʼlum bir qismini qabul qilish.

Qohiraning qo‘rquvi o‘rinli. Isroil va HAMAS oʻrtasidagi urush mahalliy Misr iqtisodiyotiga jiddiy zarar yetkazdi. Damashqdagi hokimiyatning oʻzgarishi esa Qohiraga "marsh" uyushtirishga uringan Misrdan boʻlgan baʼzi suriyalik jangarilarni juda ilhomlantirdi.

https://t.me/Political_Insight

Insoniyat tarixidagi eng katta qirgʻinlardan biri

🇷🇼 Ruanda genotsidi — 1994-yilda sodir bo'lgan insoniyat tarixidagi eng fojiali sahifaslardan biridir. 1994-yil apreldan to iyulgacha bo‘lgan 100 kun davomida mamlakatda salkam 1 million odam, asosan, tutsi etnik guruhi vakillari, shuningdek, zo‘ravonliklarni to‘xtatishga uringan mo‘tadil hutular halok bo‘ldi. Ushbu genotsid 20-asr tarixidagi eng yirik va eng qonli qirgʻinlardan biriga aylandi.

Genotsidning sabablari

Tutsi va xutu etnik guruhlari o'rtasidagi ziddiyat Ruanda mustamlaka qilingan davrdan boshlangan uzoq tarixga ega. Belgiya hukmronligi davrida tutsilar mamlakatning ijtimoiy-siyosiy hayotida imtiyozlarga ega bo'ladi, bu esa xutular orasida norozilikni keltirib chiqaradi. 1962-yilda Ruanda mustaqillikka erishgach, hokimiyat hutular qo'liga o'tdi va tutsilar dushman sifatida qabul qilina boshladi. Bu, esa navbatida yillar davomida keskinlik va zo'ravonlikni keltirib chiqardi.

1990-yillar boshida, asosan, tutsi qochqinlaridan tashkil topgan transmilliy armiya – Ruanda Ozodlik fronti (RPF) xutu rejimiga qarshi qurolli kurash boshlaganida vaziyat keskinlashdi. 1993-yilda tinchlik bitimi tuzilganiga qaramay, siyosiy vaziyat beqarorligicha qoldi.

Genotsidning boshlanishi

Genotsid 1994-yilning 6-aprelida Hutu vakili bo‘lgan prezident Juvenial Xabyarimanani olib ketayotgan samolyot otishma natijasida urib tushirilgandan so‘ng boshlangan. Bu harakat esa ommaviy zo'ravonlikni boshlash uchun bahona sifatida ishlatilgan. Radikal hutu elementlari tutsilarni, shuningdek, zo'ravonlikka qarshi bo'lgan xutularni muntazam ravishda yo'q qilishni boshladi.

Zo'ravonlikning ko'lami

Genotsid taxminan uch oy davom etdi, bu deyarli 1 millionga yaqin odamlar oʻldirilgan. Bundan, eng ko‘p – tinch aholi jabr ko‘rdi: ayollar, bolalar va qariyalar. Zo'ravonlik juda shafqatsiz edi - odamlar pichoqlar, chopqilar, qiynoqlar bilan o'ldirilgan, shuningdek zo'rlangan. Ba'zi hollarda qo'shnilarini o'ldirish uchun chopqilar bilan qurollangan tinch aholi guruhlaridan foydalanilgan.

Jahon reaksiyasi

Xalqaro hamjamiyat, jumladan, BMT zo‘ravonlikning oldini olish yoki to‘xtatish uchun yetarlicha harakat qilmaydi. Kanadalik general Romeo Daller boshchiligidagi BMTning Ruandadagi missiyasi (UNAMIR) yetarlicha tayyorgarlik ko'rmagan va kuch ishlatish vakolatiga ega emas edi. Natijada mamlakatda tinchlikparvar kuchlar bo‘lishiga qaramay, qirg‘in to‘xtovsiz davom etdi.

Genotsidning tugashi va oqibatlari

Genotsid 1994-yil iyul oyida Pol Kagame boshchiligidagi RPF armiyasi poytaxt Kigali ustidan nazoratni o'z qo'liga olgani va radikal Xutu rejimini ag'dargani bilan yakunlandi. Shundan so‘ng, asosan eski tuzum tarafdorlari bo‘lgan millionlab qochqinlar mamlakatni tark etishi bilan gumanitar falokat boshlandi.

Genotsidning oqibatlari Ruanda uchun halokatli boʻldi. Mamlakat vayron bo'ldi, iqtisodiyoti va infratuzilmasi izdan chiqdi, jamiyat bilan aloqalar katta zarar ko'rdi. Biroq, hukumatning sa'y-harakatlari va xalqaro yordam tufayli Ruanda asta-sekin iqtisodiyotini tikladi va ijtimoiy barqarorlikni yaxshilab bordi.

Xalqaro sud

Genotsiddan so'ng, genotsid paytida sodir etilgan jinoyatlarni tergov qilish uchun Ruanda bo'yicha Xalqaro jinoiy sud (ICTR) tashkil etildi. Sud ko'plab sud jarayonlarini o'tkazdi, ular davomida esa ko'plab muhim shaxslar, jumladan, yuqori martabali amaldorlar, harbiy ofitserlar va ekstremistik guruhlar rahbarlariga hukmlar oʻqilgan.

Ruanda genotsidi – etnik nafratning halokatli oqibatlari va favqulodda vaziyatlarda xalqaro institutlarning samarasizligi haqida dahshatli eslatma bo'lib qoldi.

https://t.me/Political_Insight

📹 Rossiyada migrantlarga nisbatan boʻlayotgan ishlar – bu alamzada, kambagʻallashayotgan va kambagʻallashadigan xalqning diqqatini chalgʻitish xolos.

Hozir ruslar urushdan zerikkan, sanksiyalardan toʻygan va dunyodan uzilgan. Bunday ahvolda albatta ruhiy zoʻriqish va nafrat paydo boʻladi. Bu salbiy hissiyotlarni esa qayergadir yoki kimgadir sochish kerak. Nishon sifatida huquqsiz migrantlar juda qoʻl keladi.

https://t.me/Political_Insight

“Fuqaro” degan soʻzning kelib chiqishiga hech eʼtibor berganmisiz?

Ushbu soʻzning ishlatilishi qoʻpol tusga ega. Gap shundaki, bu soʻz arab tilidagi “faqir” (oʻzbek tilida asli holicha ham ishlatiladi, shuningdek, kambagʻal deb ham tarjima qilinadi) soʻzining koʻplik shakli hisoblanadi.

Bu borada boshqa mamlakatlardagi holatni oʻzimcha tekshirib chiqdim. Masalan, Turkiyada xalq bizdagi kabi “faqir” deb emas, vatandosh deyilarkan, Qozogʻistonda “azamat”, Tojikistonda “hamvatan” deya atalarkan. Shaxsan menga bular juda yoqdi va qandaydir iliqlik his qildim.

Yana bir savol paydo boʻladi menda: balki tepadagilar atayin va ongli ravishda shunday qoʻllashar bu soʻzni. Axir Oʻzbekiston ham dunyodagi eng kambagʻal mamlakatlardan biri-ku.

Nima boʻlganda ham bu soʻzni almashtirish kerak deb oʻylayman. Taklifim, millatdosh yoki vatandosh (yoki boshqa shunga oʻxshash dilga yaqin soʻz) variantlaridan biriga oʻtish lozim. Bu boʻyicha sizning fikringiz qanday?

https://t.me/Political_Insight

Kuzatib borayotgan boʻlsangiz, ushbu biz bergan prognozlar allaqachon yuz bermoqda. Eng qizigʻi, hali 1 oy ham vaqt oʻtmasdan Tramp har xil bojlar qoʻyib, bayonotlar berib jinnilik qilishni boshladi. Masalan, kiritiladigan bojlardan birinchi boʻlib, amerikaliklarning oʻzi zarar koʻradi.

Menda esa faqat bir savol, Tramp nima uchun bunday tutruqsiz ishlar qilyapti ?

https://t.me/Political_Insight

⚠️ Avtoritar va tiranning politologiyaga (siyosatshunoslik) allergiyasi boʻladi. Politologiyaning taʼsirini sezishi bilan unda siyosiy qichinish va bezovtalik boshlanadi. Chunki despotik rejimlarni basharasini ochib tashlaydigan yagona narsa bu – politologiyadir.

Eʼtibor berib qarasangiz, avtoritar va totalitar davlatlarda mustaqil politologiya fani boʻlmaydi, agar boʻlsa ham u amaldagi siyosatning boʻyinturug‘ida boʻladi. Bizda ham 2017-yilgacha bu fan oʻqitilmagan, chunki bu fanga norasmiy taqiq  2005-yil oʻrtalarida qoʻyilgan. Xuddi shu yildan boshlab, Oʻzbekiston xalqaro sanksiyalarga giriftor boʻlgan edi.

https://t.me/Political_Insight

Belarusda boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovida kutilmaganda barcha asosiy nomzodlarni yengib oʻtib, Lukashenko gʻalaba qozonibdi.

https://t.me/Political_Insight

Suriyaning yangi hukumati Bashar Asad va Moskvada yashiringan barcha yuqori darajadagi zobitlarni ekstraditsiya qilish uchun Rossiyaga so‘rov yubordi, deya xabar berdi The National axborot agentligining Suriya boʻyicha manbalari. Manba buni Damashqda Rossiya idoralararo delegatsiyasi bilan o‘tkazilgan muzokaralar kun tartibidagi asosiy band deb atamoqda.

Shu bilan birga, Moskvadan Asad hamda uning oila a’zolarini Rossiya banklariga olib ketgani taxmin qilinayotgan 2 milliard dollarga yaqin aktivlarini muzlatish va Suriyaga qaytarish kutilmoqda.

Rossiya delegatsiyasi kelgusida ikkala talabga ham "javob berilishini" bildirgan.

Rossiyaning Suriyadan siqib chiqarilishi ehtimoli oshib boryapti. Ustiga ustak, amaldagi hukumat ruslarga bemalol jiddiy talablar qoʻya olyapti. Bu esa, Moskvaning Suriyada taʼsiri tugaganini anglatadi.

https://t.me/Political_Insight