platforma.uz

Жамиятнинг "бепошна" тили...

Шукрки бугун авомнинг ҳам, зиёлининг ҳам тили "чиқди". Тўғрироғи, ҳамма маълум маънода эркинроқ гапира бошлади. Энди қайта тилга кирган ўша мазлум "ТИЛ" жамиятнинг ахлоқи, маънавий қиёфасини белгилашга даъвогарлик қилаётир. Соцреализм назарияси таъсирида яратилган чўпчаклар беланчагида "камол"га етган жамиятнинг бугунги посткоммунистик вориси ўз аждодларига нафақат беписанд, балки мазохомуз қарайди.

Бир замонлар "сайқалланган", социологик идеалогия қозонида стирилланган ва бугун ўз яшовчанлигини йўқотган тил ёнидан бошқа бир модерн лисон –нафрат тили ўсиб чиқаётир. Табиий равишда "пошнасиз" шаклланаётган бу забон ўзида саводсизлик, юзсизлик ва орсизликнинг барча  категорияларини жамлаб улгурган. У гуллаб яшнаётган жаҳолат иншооти – ижтимоий тармоқлар жамиятнинг ҳам, элитанинг ҳам қайсидир маънода хавотирига сабаб бўлаётир.

Шу маънода, мен сиёсий партия етакчиси Алишер Қодировнинг мана бу фикрларига қўшиламан. Ижтимоий тармоқларга "чиқиб" таниса-танимаса, кўрилаётган масалага ақли етса-етмаса бировнинг шахсига тегиш, очиқчасига уни ҳақорат қилиш, албатта, жазоланиши керак. Алишер Қодир айтгандек, баҳс маданиятли бўлиши керак. Эҳтимол ҳақорат, камситиш ва билвосита туҳмат, инсоннинг қадрини таҳқирловчи "чиқиш"лар ҳамда бундай "фаросат"сиз фойдаланувчиларга  қонуний жазо қўлланилса, балки бу майдон бироз "маданийлашармиди"?!.

Хуллас, биз шахсиятларни эмас, балки унинг фикри, ғоялари билан мунозарага киришсак тўғри бўлади, назаримизда. Зотан, айнан шу жиҳат жамиятдаги сиёсий маданият кўрсаткичини белгилайди!

@platformauzb

Миллатчилик - минтақа келажаги учун потенциал хатар

Эҳтиёт бўлайликки, кўза синмасин!
Минтақада миллатчилик кайфиятлари олдин ҳам бўлган. Хусусан, бу ерда этник мансубликка қараб миллий республикалар тузилгач, бу борадаги мунозараларнинг ҳовури хийла кўтарилган ҳам.

Табиийки, бу ўйлаб қилинган иш эди. Бунинг устига, тарихан Туркистон, деб аталувчи жуғрофий ҳудудда тўрт туркий республикага эш қилиб, форсий тилли Тожик Республикасининг яратилиши ҳам Сталиннинг (бу ишларнинг бошида турган Иосиф Виссарионович ўша пайтлар большовойлар жамоасида миллатлар кенгашини бошқарарди) миллатлар масаласини жуда яхши тушунгани ва мўлжални тўғри олганлигини кўрсатади. Зотан, унинг ўзи ҳам кўп миллатли Кавказдан эди.

Хуллас, коммунистлардан старт олган бу қусур ҳалиям давом этаётир. Бу борада беш республикадаги зиёлилар,  фаоллар ва ижтимоий тармоқ фойдаланувчиларининг ҳеч бирини оқлай олмайсан, одам. Миллатчилик, айирмакашлик, минтақанинг умумий тарихи ва маъданий меросига бўлган айрича даъво барчамизда бор. Ҳеч биримиз оппоқ эмасмиз.

Аммо хавотирланадиган жиҳат шундаки, олдинлари пастки бўғинларда бўлган бундай мунозаралар энди сиёсий жабҳаларга кўчмоқда. Қозоқ бовурларимиз Тўмарисни қозоқ деса, ўзбек Темурни бизники, деса Тожик қардошларимиз Ибн Синони тожик бўлган, деб асабий томоқ йиртса... Шу яхшими? Ўзи нега бундай бўлаётир? Нега замонавий дунёда биз ҳали ҳамон примордализм ботқоғидан чиқолмаётирмиз?!

Энг биринчи сабаб, мактабда ўқиганимиз тарих дарсликларига бориб тақалади. Айнан узоқ йиллар миямизга қуйилган минтақамизнинг совет тарихшунослиги бизни шу кўйга солди,десак ким буни инкор этади?! Демак, масала моҳиятан сиёсий ва ўта нозик. Буни АҚШлик сиёсатшунос Бжезинский ҳам ўз вақтида англаган ва маъжозий маънода минтақамиз давлатларига "Ўрта Осиё Болқонлари" дея ишора қилганди.

Хўш, масала сиёсий ва ўта кўҳна экан, нега бу масала сиёсий доираларга олиб чиқилмайди? Масалан, биздаям сиёсий-ижтимоий масалалар билан шуғулланадиган, жамият, қолаверса, минтақадаги аҳволни ўрганадиган қурум-институтлар бор. Ўзларини ўта сипо ва жиддий тутадиган, бу оламнинг барча сирларини билиб бўлгану ўрганадиган бошқа асрор қолмагандай, юзларида улуғвор хотиржамлик балқиб турган сиёсатчиларимиз, стратегларимиз нега бу ҳақда ўйлашмайди?! Ахир бу минтақа келажаги учун потенциал хатарку...

Уялмай-нетмай катта-катта одамлар айни масалада мунозара бошланса, китоб титкилаб, "... Мана бу тарихий манбага кўра, биз қадимийроқмиз ёки фалончи бизнинг бобомиз" деб ўчакишиб, талашиб ётишса ва бу ёқа йиртишаётганларнинг кўпи ўзини олиму зиёли санаса ҳайрон қоларкансан.

Бизнинг назаримизда бундай баҳслар тугаши жуда қийин. Айниқса, ён-атрофингда оловга мой пуркаб ёки сўнаётган чўғ остида махси ғичирлатиб турадиган "меҳрибонларинг"  бўлса. Шундай экан ушбу масалани нега кескин сиёсий мавзу сифатида сиёсатчиларимиз кун тартибига қўймасликлари керак. Ҳолбуки, бу моҳият эътибори билан минтақа давлатларини ажратиб турган чегара масаласи ёки трансчегаравий дарёлар - сув борасидаги тортишувлардан асло кам эмас.

Шукрки, бугунга келиб, чегаралар масаласидаям, сув борасида ҳам келишувларга эришилди. Кўз тегмасин! Аммо миллий айирмачилик, тарих ва маданий мерос талашуви мудом давом этаётир. Ўйлаймизки, айни масалани зиёлилар зиммасига ташламасдан дипломатик йўллар билан ҳал қилишнинг вақти аллақачон келган.

@platformauzb

Тошкент шаҳридаги баъзи мактабларда ўқитувчилар ва ўқувчиларга маска тақиб юриши шартлиги тўғрисида қатъий огоҳлантирилаётган экан.

Айтишларича, умумтаълим муассасаларининг бирида ўта юқумли бўлган сил касаллиги аниқланганмиш.

Бу ҳақида ҳозирча бирор расмий маълумот йўқ.

@platformauzb

Мактабгача ва мактаб таълими вазири жамғармаси ҳисобидан боғчалар раҳбар ва педагогларини рағбатлантиришга рухсат этилади — Президент фармони

2025 йил 1 январдан:

➖ мактабгача таълим ташкилотининг директори ўринбосари лавозими жорий этилади;

➖ республиканинг барча туман (шаҳар)ларида камида биттадан таянч мактабгача таълим ташкилотлари фаолияти йўлга қўйилади;

➖ барча мактабгача таълим ташкилотларида малака оширишнинг “Методик маҳорат соати”, таянч мактабгача таълим ташкилотларида эса “Методик маҳорат куни” каби шакллари босқичма-босқич жорий этилади;

➖ тренер сифатида фаолият юритаётган директор ўринбосарларига лавозим маошининг 20 фоизи миқдорида қўшимча ҳар ойлик устама ҳақ тўланади.

2025 йил 1 мартдан тажриба-синов тариқасида республиканинг узоқ ва чекка ҳудудларида жойлашган мактабгача таълим ташкилотлари педагог кадрлари учун мобиль малака ошириш хизматлари жорий этилади.

Мактабгача ва мактаб таълими вазири жамғармаси ҳисобидан мактабгача таълим ташкилотлари раҳбар ва педагог кадрларини ҳам рағбатлантиришга рухсат этилади.

2025 йил 1 январдан тажриба-синов тариқасида ҳар бир туман (шаҳар)даги биттадан умумий турдаги давлат мактабгача таълим ташкилотларида инклюзив таълим гуруҳлари очилади.

@platformauzb

Геосиёсий ўйинлар қурбони эмас, асосий ўйинчига айланишимиз шарт

(Иккинчи мақола)

Юқорида келтирилган жаҳон сиёсатининг кескин ўзгарган тенденцияларини инобатга олган ҳолда, у ёки бу тарихий шахс ёки олимнинг миллатга мансублиги борасидаги баҳслар мутлақо ўринсиз кўринади.

Асосий диққат-эътиборимизни ва биргаликдаги саъй-ҳаракатларимизни ҳеч кимга давлатларимиз ва халқларимиз орасида низо чиқаришига йўл қўймаслигига қаратишимиз лозим. Бутун минтақа, қолаверса, бутун инсониятга  дахлдор буюк аждодларимиз бизни бирлаштириши керак, аксинча эмас! Уларнинг илмий ва маданий мероси эндиликда бутун инсониятга тегишлидир. Янги тарихни янги олимлар, янги етакчилар яратади, улар ўзларини Марказий Осиёнинг фарзандлари сифатида намоён қилишга интилади.

Яқинда футбол оламида юз берган бир мисол бунга жонли далил бўла олади. Абдуқодир Ҳусанов — «Манчестер Сити»нинг янги ўйинчиси барчамизни — қозоқларни, қирғизларни, туркманларни, тожикларни ва, албатта, ўзбекларни илҳомлантирди. Унинг футбол Олимпи даражасидаги ютуғи нафaqat биз учун, балки Буюк Осиёнинг барча халқлари учун ифтихорга айланди. Хусусан, Париждаги охирги Олимпиада якунлари ҳам бунга яққол мисол бўла олади.

Фақат бирлашганимиздагина биз барча жаҳон давлатлари ҳисоблашадиган минтақага айланишимиз мумкин, акс ҳолда улар бизни бир-биримизга қарши қўйиб, ўзларининг геосиёсий мақсадлари йўлида фойдаланишади.

проф. Шерзодхон Қудратхўжа, сиёсий фанлар доктори.

2025 йил 1 апрелдан чекланган савдо устамалари фақат рецепт билан бериладиган дори воситалари тоифасига нисбатан татбиқ этилади - президент фармони

@platformauzb

Геосиёсий ўйинлар қурбони эмас, асосий ўйинчига айланишимиз шарт

(Биринчи мақола)

Бугунги куннинг энг муҳим янгилиги — Nvidia, микрочипларнинг энг йирик америкалик ишлаб чиқарувчиси, Хитой рақобатчиси ChatGPT — DeepSeek иловасининг муваффақияти туфайли бир кунда рекорд даражада -- 600 миллиард долларга арзонлашди.

Янаям очиқроқ айтадиган бўлсак, акциялар қийматининг кескин тушишига Хитойнинг DeepSeek стартапи томонидан атиги 6 миллион долларга яратилган сунъий интеллектнинг янги модели сабаб бўлди.

Nvidia’дан ташқари, IT технологиялари йўналишидаги бошқа Америка  гигантларининг ҳам акциялари сезиларли даражада қийматини йўқотди. Капитализациядаги йўқотишлар — триллион доллардан ошди.

Трамп Америка акциялари бозоридаги коллапсдан бир неча соат ўтиб, яримўтказгичларга божхона тарифларини жорий этиш билан таҳдид қилди. АҚШ президенти Хитойнинг DeepSeek сунъий интеллекти яратилиши “Америка компаниялари учун рақобатга эътибор қаратиш кераклигини кўрсатувчи сигнал бўлиши керак”, деди.

Бу янгиликларни ўқиб, кеча қўшни давлат маданият вазири билан бўлган ҳолат ва тарихий сиймоларимизнинг қайси миллатга тегишлилиги тўғрисидаги мунозарани эсладим. Яна бир бор ишонч билан таъкидламоқчиманки, бунақа маҳаллий ва биқиқ тушунчалар билан фикр юритиш бугунги кунда ўринсиз ва зарарли. Тўғри тушунинг: ҳозирги даврда эскича, маҳаллий, тор доирада фикр юритиш нафақат беўхшов, балки оғир оқибатларни келтириб чиқариши мумкин. Биз энди собиқ советлар шинели ичида ёхуд парадларда эмасмиз.

Бугунги кунда биз жаҳон сиёсатида социалистик блок парчаланганидан кейин шаклланган тартибнинг бузилиш даврида яшаяпмиз. Ғарб давлатларида етакчи бўлган сўллиберал кун тартиби АҚШда Дональд Трампнинг ғалабасидан кейин шикастга учради ва Европада ҳам ўз позицияларини йўқотишда давом этади. Навбат Германия, Италия ва Буюк Британияга.

Сўллиберал кун тартибининг ўрнини Трамп сиёсати эгаллади. Айрим сиёсатшунослар уни “неоимпериализм” деб атамоқда. Яъни, олдин бўлиниб кетган ресурсларни қайта тақсимлашга интилиш. Бунда кучли давлатлар иқтисодий, сиёсий ва ҳарбий воситалар орқали кучсизроқ давлатлардан ўзларига фойда келтирувчи натижаларни олиб чиқишга интилишади. Эътибор миллий манфаатлар ва бир томонлама иқтисодий фойдага қаратилади.

Мисоллар талайгина: Гренландияни қўшиб олиш истаги, Панама каналини қайтариб олиш, Канадага 51-штат бўлиш таклифи, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ва Париж иқлим келишувидан чиқиш. Трамп ва унинг жамоаси бундай сиёсий терминларга эътибор қаратмайди, улар фақат ўз мамлакатлари учун энг яхшисини амалга оширишни мақсад қилишган. Шунингдек, уларнинг шиори ҳам ажойиб — “Америка олтин асри бошланади”. ХIХ асрдаги Буюк Британия бош вазири Палмерстон айтганидек, “абадий иттифоқчилар ва доимий душманлар йўқ, лекин давлат манфаатлари абадий ва доимий”.

Бугунги кунда жаҳон сиёсатининг асосий тенденцияси куч ва воситаларни очиқ намойиш қилиш ва ўз мақсадларига эришиш учун улардан фойдаланишдир. Ушбу тенденция мустаҳкамланишга мойил. Кўп томонлама ҳамкорлик ва “юмшоқ куч” ўтмишда қолмоқда.

Тез орада Трамп БМТдан чиқиш истагини эълон қилишса, ажабланмайман. Иккинчи жаҳон уруши натижасида ташкил топган ушбу институт аллақачон ўз ресурсини тугатиб, дунёда давом этаётган маҳаллий ва минтақавий низолар фонида бефойда мунозаралар майдонига айланди.

Эътибор асосан йирик давлатлар ўртасидаги тўғридан-тўғри келишувлар ва иттифоқларга қаратилади, бу эса турли халқаро платформаларни четлаб ўтишга олиб келади. АҚШнинг асосий иқтисодий ва ҳарбий ўйинчиси сифатида учта асосий манфаат ва ташвиш вектори мавжуд – Хитой, Россия, Яқин Шарқ. Ушбу ўйинчилар ўртасидаги масалалар яқин келажакда яқинлашув ёки қарама-қаршилик орқали ҳал қилиниши кутилмоқда. Бу жиҳатдан бизнинг минтақамиз ўзига хос. У Хитой, Россия ва Яқин Шарқ масалалари учун муҳим бўлган Эрон билан чегаралашган.

Бизнинг минтақамиз нисбатан барқарор ва иқтисодий ўсишни намойиш этмоқда. Биз чегараларни очиб, ҳамкорликни кучайтиряпмиз.

проф. Шерзодхон Қудратхўжа, сиёсий фанлар доктори.
@platformauzb

Ишга киришилибди

Бош прокурор ўринбосари Ш.Аминов томонидан ёқилғи-энергия ресурсларидан фойдаланиш устидан давлат назоратини самарали ташкил этиш ва мувофиқлаштириш бўйича Республика штабининг кенгайтирилган йиғилишида масъулларга Давлат раҳбарининг ҳузурида ўтказилган йиғилишида 100 мингта объектда, 150 мингта хонадонда жами 600 МВт қувватда қуёш панели ўрнатилиши бўйича берилган топшириқ ижросини таъминлаш мақсадида жойларда маҳаллий ҳокимликлар, божхона, Ўзэнергоинспекция, тижорат банклари, таъминот корхоналари ва бошқа тегишли идоралардан иборат ишчи гуруҳ тузиш бўйича кўрсатма берилди.

Шу билан бирга, иқтисод қилишнинг қўшимча манбаларини аниқлаш, реактив батарея ўрнатиш бўйича улгуржи истеъмолчига ёзма кўрсатма бориш, икки босқичлига ўтказиш, ностандарт газ ёндиргичларни алмаштириш бўйича туманлар кесимида ойма - ой график ишлаб чиқиш, 400 та йирик истеъмолчиларда энергоаудит ўтказиш юзасидан топшириқлар берилиб, ижроси Республика штаби томонидан алоҳида назоратга олинди.

@platformauzb