Ostonov Minbari

Xitoy va Markaziy Osiyo doim o'zaro aloqalar qilib turgan. Uning tarixi ikki ming yildan ziyodaligi aniq. Ammo Xitoyning MOga ta'siri 751-yilgi Talas jangidan keyin deyarli kesilgan. Chunki Ichki va G'arbiy Xitoydaga vaziyat, MOdagi geosisyosiy jarayonlar bunga sabab bo'lgan. Xitoy uzoq vaqt G'arbga ta'sirini o'tkazolmay qoldi va hudud endi Xitoy uchun xavf tug'diradigan joyga aylandi. Bu jarayon SSSR parchalanguncha davom etdi.

XXI asrga kelib esa Markaziy Osiyo uzoq yillik xavf tug'diruvchi huddan strategik imkoniyatlar taqdim etuvchi hududga aylandi. Xitoy o'zining iqtisodiy imkoniyatlari bilan mintaqaga yana ta'sirini o'tkaza oladigan darajaga yetib keldi va shu bilan birga bu yerda uning manfaatlariga mos keladigan siyosiy muvozanat yuzaga keldi. Xitoy har qanday holatda ham MOda uzoqroq saqlanib qolishga va barqaror tinchlikni saqlab turishga intiladi. Chunki Xitoyning sharqi unga xavf tug'diradi endi.

@ostonovminbari

Баҳор – янгиланиш фасли. Баҳорда янги мақсадлар, янгича фикрлар, қизиқарли мавзулар ва яхши кайфиятга эҳтиёж сезилади. Биз сизга кундалик ҳаётда тўхтаб қолмаслик ва энг муҳим ҳамда қизиқарли маълумотлардан хабардор бўлишингизга ёрдам берадиган Telegram каналларни бир жойга жамладик.

Бу ерда сиз батафсил лонгридлар, мемлар, кино, футбол ва видео ўйинлари янгиликлари, таҳлилий мақолалар, долзарб воқеалар шарҳлари, сунъий интеллект соҳасидаги сўнгги тадқиқотлар ва ишланмаларнинг намуналари, ҳазил-мутойиба, спорт шарҳлари ва муаллифларнинг шахсий фикрларини топасиз. Бу каналлар сизни ўйлашга, кулишга, ҳайратланишга ва янги нарсаларни ўрганишга ундайдиган барча унсурларга эга.

Баҳор – ўзгаришлар учун энг қулай фасл. Telegram каналларингизни янгилаб, муҳим воқеа ва жараёнлар марказида бўлинг!

👉 https://t.me/addlist/ygY5mEEiqo0wNjEy

Eronda Mesopotamiya yozuvlaridan qadimiyroq yozuv topilgani taxmin qilinmoqda.

Odatda, Mesopotamiya sivilizatsiyaning beshigi sifatida qaraladi, bunga ayniqsa shumer madaniyatining rivojlanishi dalil bo‘la oladi. Biroq, taxminan 5 000 yil avval Halil Rud vodiysida (Eron) gullab-yashnagan sirli Jiroft sivilizatsiyasi o‘zining ilk markaz sifatidagi mavqeini da’vo qiladi. Arkeo News nashri 24-mart kuni bergan xabarga ko‘ra, yangi arxeologik topilmalar ushbu bronza davri jamiyati Mesopotamiya sivilizatsiyasidan ancha avval muhim madaniy markaz bo‘lganligini taxmin qilishga asos beradi.

Konar Sandal tepaliklarida olib borilgan so‘nggi qazishmalar tosh va gil lavhalarni yuzaga chiqardi. Ushbu lavhalar ibtidoiy belgilar bilan o‘yib yozilgan bo‘lib, ular eramizdan avvalgi ikki ming yildan ortiq vaqt davomida Eron hududida so‘zlashilgan elam tili yozuv tizimining dastlabki shakllaridan biri bo‘lishi mumkinligi aytilmoqda. Bu kashfiyotlar qadimgi davrlarda yozuv va ijtimoiy tuzilishning boshlanishini qayta ko‘rib chiqish imkonini berib, Jiroft mintaqasi ushbu ikki sohaning rivojlanishida muhim rol o‘ynagan bo‘lishi mumkinmi degan savolni kun tartibiga qo‘ymoqda.

Arxeologiyaning rivojlanishi bizga tarixni doimiy suratda qayta ko'rib chiqishga majbur qilaveradi.

@ostonovminbari

Ramazon bayrami muborak bo'lsin. Barcha ezgu niyatlarni tilayman.

@ostonovminbari

Temuriylar saltanatida mansab lavozimlari

Xondamirning “Dastur al-vuzaro” asarida Temuriylar davlati amaldorlarining bir qancha mansab va lavozimlari haqida ma’lumotlar keltirilgan. Nafaqat Temuriylar davrida, balki o‘rta asr musulmon mamlakatlarining aksariyatida ma’lum lavozimni egallagan shaxsning mansab vakolati ma’lum bir doira bilan chegaralanib qolmagan. Vaqti kelgan hukmdor o‘zi ishongan shaxslariga eng muhim va maxfiy topshiriqlar bajarishni ham buyurgan. Shuning uchun ayni bir mansab egasi aniq shu vazifani bajarmagan. Balki uning vakolat doirasi hukmdorning xohishiga qarab kengayavergan.
Temuriylar davrida ikkita oliy organ faoliyat yuritgan. Bular qurultoy va devon. Devonni “sohibi devon” deb nomlanuvchi mansab egasi boshqargan va u bosh vazir lavozimiga teng bo‘lib, ko‘pchilik sharqshunoslar bu lavozimni devonbegi deb ham ataydi Bu lavozim ayrim hollarda amoroti devon, amiri devon yoki miri devon deb ham atalgan. “Dastur al-vuzaro”ning ba’zi o‘rinlarida bu lavozim amoroti devoni a’lo deb ham qayd etiladi.

Sohibi devon vazirlar orasida eng yuqori lavozim bo‘lsa-da, lekin Temuriylarda hukmdordan keyingi eng yuqori lavozim hisoblanmagan. Chunki, Temuriylarda harbiy sarkardalar, ya’ni amirlarning mavqeyi har doim yuqori bo‘lgan. Buning sababi ulkan davlatni qattiqqo‘llik bilan boshqarish uchun ko‘proq harbiy tuzilmaga tayanilar edi. Shu jumladan, Amir Temur davrida vazirlik instituti kuch jihatidan pasayib, Amir Temur va uning avlodlari davrida kuch, asosan, qo‘shinning qo‘lida bo‘lgan.

Sohibi devondan keyingi asosiy va yuqori mansablardan biri “sohibi ixtiyori mulk va mol” edi. Bu mansab qisqa qilib “sohibi ixtiyor” ham deyilgan. Mazkur mansabdagi shaxs ham davlatning yuqori amaldorlaridan bo‘lib, butun mamlakatning barcha moliyaviy ishlarini boshqarar edi. Sohibi ixtiyori mulk va mol mansabidagi amaldor, kezi kelganda, mahalliy amaldorlarni lavozimiga tayinlash vakolatiga ham ega bo‘lgan. Masalan, 847/1443-yil Shohruh Mirzoning (779/1377–856/1447) hukmronligi davrida (807/1405–850/1447) Sohibi ixtiyori mulk va mol mansabida bo‘lgan Amir Jaloliddin Feruzshoh Sayyid Imoduddin Mahmud Janobadiyni Balx viloyatiga moliyaviy ishlarning nazoratchisi etib jo‘natadi.

Devon faoliyatida ashrofi vuzaro lavozimi ham eng yuqori mansablardan bo‘lib, ba’zan ashrofi devon yoki mushrifi vuzaro deb ham atalgan. Xondamirning ta’kidlashicha, bu lavozimga atayinlangan mansabdor amirlar va vazirlar orasidagi hujjatlar bo‘yicha vositachilik qilgan.

Yana bir lavozim “parvonachi” deb nomlangan hamda bu mansabdagi shaxsga muhrdorlik vazifasi yuklangan. Lekin yuqorida ta’kidlaganimizdek, muhrdor har doim ham parvonachi deyilmagan. Masalan, Alisher Navoiy ham muhrdor sifatida faoliyat yuritgan bo‘lsa ham, parvonachi deyilmagan. Bu uning Sulton Husaynga yaqinligidan edi.

Yuqoridagi lavozimlardan tashqari mustavfiy, muhtasib, sohibi ixtiyori umur, sohibi tavjih, dorug‘a, noib, munshiy, kotib, tug‘ronavis, axtachi (otxonachi) kabi lavozimlar ham mavjud bo‘lgan va ularning aksari devonda xizmat qilgan.

Yuqorida keltirilgan lavozimlardan tashqari Temuriylar davrida ayrim amaldorlarga shunday unvonlar berilganki, bu unvonlarning mazmunidan o‘sha mansabdor shaxsning qanchalik obro‘ga egaligi hamda vakolat doirasining qanchalik kengligini bilish mumkin. Bunday unvonlarning ayrimlari oliy hukmdor tomonidan rasman hujjat bilan tasdiqlab berilgan bo‘lsa, ba’zilari esa muarrixlar tomonidan ulug‘lab ta’rif berish uchun atalgan. E’tiborli jihati shundaki, bunday ulug‘ unvonlar bir-birini takrorlamas edi. Ya’ni bir unvon bir shaxsga tegishli edi.

@ostonovminbari

Ramazon oyida savobga qolishni istaganlar bo'lsa qizim o'qiydigan maktabga jihozlar uchun open byudjetdan ovoz berish kerak ekan. Agar berilmagan ovozlar bo'lsa, kelajak uchun ovoz beringlar, iltimos. Ovoz bersanglar skrinshotni tashlab beringlar, iltimos: https://openbudget.uz/boards/initiatives/initiative/50/7dbd3916-bb5b-4137-8726-d4d585d957b6

Ushbu loyiha qabul qilinmasligi uchun maksimal bosim qilishi kerak jamoatchilik. Farzandini yaxshi ko'radigan odam bunga rozi bo'lmasligi kerak.

@ostonovminbari