Blogerlik – o’tkinchi trendO’zbekistonda ba’zi blogerlarning obro’si jurnalist va yozuvchilarnikidan ham baland. Jamiyatda ularning alohida sinfi vujudga kelgandek.
Bu shunday davom etadimi? Mening fikrim – blogerlik shuhrati uzoqqa cho’zilmaydi.
Blogging – barcha davlatlarda maydon markazini egallagan toifa ediBlogerlik bir paytlar nafaqat O’zbekistonda, balki butun dunyoda jamoatchilikni o’zining ortidan ergashtira oladigan kuch sifatida o’rtaga chiqqan edi.
AQShda blogerlik 2000-yillar cho’qqiga chiqqan.
Hatto prezidentlik sayloviga blogerlarning ta’siri mavzusida ilmiy ishlar qilingan; 2000-yillar ishlangan jurnalistikaga oid Gollivud filmlarida blogerlik OAVlarni dog’da qoldirayotgan yangi va ta’sirchan vosita sifatida tasvirlangan.
Bugun sahnada ular ortiq ko’rinmaydi.
Nega?2000-yillarda AQSh an’anaviy ommaviy axborot vositalari internetga endi moslashayotgan, yangi platformada hali o’z o’rnini topmagan payt edi. Ba’zi individual shaxslar – blogerlar internetga OAVlardan ko’ra faolroq va ertaroq kirib bordi va tabiiyki auditoriyani ham birinchilardan bo’lib qo’lga kiritdi. Gazeta va telekanallar davri tugadi; engi bloggerlar asri keldi, degan gap-so’zlar chiqdi.
Ammo bu uzoqqa cho’zilmadi. OAVlar nafaqat yashab qoldi, balki tez orada internetga ham moslashib, auditoriyani o’ziga tortib oldi. “New York Times”, “Wall Street Journal”, “Washington Post” kabi nashrlar bugun internetda eng ko’p o’quvchiga ega va yaxshigina daromad ham ko’rayotgan OAVlar sanaladi.
Omma fikriga, siyosatga ta’sir o’tkazish va saylovlar natijasiga ta’sir ko’rsatish vazifasini bugun yana shu an’anaviy nashrlar bajarmoqda. Ora-orada bu soha gigantlarining jig’iga tegib turadigan yangi ovozlar chiqib qoladi; lekin ular ham individual blogerlar emas, balki ozchilik yoki farqli qarashlarni targ’ib etuvchi shaxslar yoki bizneslar tomonidan tashkil etilgan internet nashrlaridir.
Biz bilgan blogerlar fikrlari bugun alohida platformalarda, saytlarda yoki kanallarda emas, ko’proq yuqorida tilga olingan nashr saytlarining “Opinion”, “Column” kabi sahifalarida ko’zga tashlanadi. Ya’ni, ular alohida sahifa yuritgandan ko’ra, shu nashrlar saytlariga yozsa, ko’proq odam o’qishini biladi. G’arbda ijtimoiy blogerlik faqat shu ko’rinishda saqlanib qolgan.
O’zbekistonda vaziyat boshqacharoqO’zbekistonda blogerlikning ommalashuviga jurnalistikaning internetga moslashmaganidan ko’ra, so’z erkinligining mavjud emasligi ko’proq turtki berdi. Gazeta-jurnallar, telekanallar hanuz yangi davrga mos yangi so’z ayta olmayapti. Bugun so’z erkinligi, asosan, “yo’qotadigan hech narsasi yo’q” blogerlar sahifalarida ko’rinyapti. Kun.uz, Daryo.uz kabi o’zbek onlayn jurnalistikasi “otalari”da ham hali blogerlardagidek jasorat yo’q.
O’zbek blogerlari yashab qoladimi?Oldinda ikkita yo’l bor.
Birinchisi, so’z erkinligi hozirgidek davom etadi va an’anaviy, xususan, internet OAVlari to’la so’z erkinligidan foydalanishni boshlaydi. Natijada hech kim ayta olmagan muammolarni ko’taradigan blogerlarga hojat qolmaydi; ya’ni ular o’z auditoriyasini resurslarga boy boshqa OAVlarga boy beradi.
Ikkinchisi, erkinlik shabadasi nihoyasiga yetadi va so’z erkinligi, OAV ustidan keskin nazorat qayta o’rnatiladi. Bunday holatda nafaqat OAVlar, balki blogerlarning ham ovozi bo’g’iladi. Demak, ular yo O’zbekistondan tashqarida ishlovchi muxolif kanallarga aynaladi yoki butunlay faoliyatini to’xtatadi.
Umid qilamanki, O’zbekistonda birinchi holat yuz beradi.
Lekin har ikki holatda ham blogerlarimizning umri uzoqqa bormaydi. Bu qachon sodir bo’ladi? Buni aniq aytish qiyin.
Xullas,
blogerlarga alohida status berish, ular haqida qonun qabul qilish kabi tashabbuslar keraksiz. Avval ham aytganman, na bloger, na jurnalist alohida huquq yoki imtiyozga ega. Ular barcha fuqarolarga berilgan axborot olish va tarqatish huquqidan, ya’ni so’z erkinligidan foydalanmoqda. Jurnalistlar faoliyati himoyaga muhtoj, lekin erta-indin yo’qolish xavfi bilan yuzlashayotgan sinf uchun alohida qonun yaratishga vaqt sarflamagan ma’qul.
@bmamadiev