Эмпирик далил йўқми?
Яна бир кенг тарқалган тактика бу Худо мавжудлигига бевосита эмпирик далилларни талаб қилишдир. Бундай сўровнинг абсурдлигини кўрсатиш учун Сизга жуда оддий, аммо қониқарли мисол келтирмоқчиман.
Фараз қилинг: бир куни мен ўзини ўзи англайдиган сунъий интеллектга эга компьютер ўйинини ишлаб чиқдим. Бу ўйин қаҳрамонларида эса олий қудратга ишонишни абсолют табиий деб қабул қиладиган - дастурланган эътиқод мавжуд.
Бироқ, бир куни ўйинлардаги айрим қаҳрамонлар шубҳаланишни ва яратувчига далил талаб қилишни бошлайди. Далил сифатида қабул қилинадиган нарсаларни эса фақатгина компьютер ўйини ичидаги виртуал моддий нарсалар билан чеклашини таъкидлайди.
Бунинг бемаъни эканлигини тушуна бошлаяпсизми?
У аслида сиздан ўйин яратувчисини ўйиннинг ичида кўрсатишингизни талаб қилмоқда. Бу худди рассомнинг борлигини билиш учун, рассом ҳар бир расмнинг ўзида бўлиши кераклигини билдиради ва шу билан чеклаб қўяди.
Бундай мантиқсиз талаблар ҳеч қачон бажарилмайди ва бу талабни қондира олмаслик барча жамиятларда туғма бўлган, бутун борлиқнинг мавжудлигидан келиб чиқадиган нарсани инкор этишларини оқлаш учун етарли бўлмайди.
Нималар далил деб ҳисобланиши кераклигини аниқлаш муҳимдир.
Баъзан, айниқса атеист ва агностиклар билан мулоқот қилганингизда, улар ҳар қандай эмпирик бўлмаган далилларни бутунлай рад қиладилар, гарчи турли хил контекстларга мос келса-да. Улар фақат тўғридан-тўғри эмпирик далилларни талаб қиладиган одамлар ҳисобланади.
…Далилларнинг жуда кўп тури мавжудлигини ва уларнинг аксарияти турли хил контекстларда ишлатилиши мумкинлигини тушуниш жуда муҳимдир. Бу нафақат динда, балки бошқа кўплаб соҳалар ҳақида гап кетганда ҳам ўта аҳамиятлидир.
Илмий ҳамжамиятгина ҳар хил турдаги далилларни, уларнинг тақдим этадиган чегараларини ва баъзан уларнинг кучли томонларини тушуниши мумкин.
Тажрибаларни бошқариш усулларини лойиҳалаш ёки барпо қилишда, маълумотларни таҳлил қилишда ёки тўпланган маълумотлардан хулоса чиқаришда бу нарса муҳим аҳамиятга эга.
Фандан ташқари бундай далиллар сиёсат ёки судда ҳам қўлланилади. Контекстга кўра бундай ҳолатларда ҳар хил турдаги далилларни тан олишимиз ва улардан фойдаланишга ҳаракат қилишимиз жуда муҳимдир.
Ушбу мавзунинг нозик нуқталарини кўриб чиқишни бутунлай рад қиладиган ва новвойнинг далилини нон ичидан топиб беришни сўрайверадиганлардан бўлмайлик.
© Ислом ва ниҳилизм: дардим ва давом || Юсуф Пондерс
@Muslim_Mind
Яна бир кенг тарқалган тактика бу Худо мавжудлигига бевосита эмпирик далилларни талаб қилишдир. Бундай сўровнинг абсурдлигини кўрсатиш учун Сизга жуда оддий, аммо қониқарли мисол келтирмоқчиман.
Фараз қилинг: бир куни мен ўзини ўзи англайдиган сунъий интеллектга эга компьютер ўйинини ишлаб чиқдим. Бу ўйин қаҳрамонларида эса олий қудратга ишонишни абсолют табиий деб қабул қиладиган - дастурланган эътиқод мавжуд.
Бироқ, бир куни ўйинлардаги айрим қаҳрамонлар шубҳаланишни ва яратувчига далил талаб қилишни бошлайди. Далил сифатида қабул қилинадиган нарсаларни эса фақатгина компьютер ўйини ичидаги виртуал моддий нарсалар билан чеклашини таъкидлайди.
Бунинг бемаъни эканлигини тушуна бошлаяпсизми?
У аслида сиздан ўйин яратувчисини ўйиннинг ичида кўрсатишингизни талаб қилмоқда. Бу худди рассомнинг борлигини билиш учун, рассом ҳар бир расмнинг ўзида бўлиши кераклигини билдиради ва шу билан чеклаб қўяди.
Бундай мантиқсиз талаблар ҳеч қачон бажарилмайди ва бу талабни қондира олмаслик барча жамиятларда туғма бўлган, бутун борлиқнинг мавжудлигидан келиб чиқадиган нарсани инкор этишларини оқлаш учун етарли бўлмайди.
Нималар далил деб ҳисобланиши кераклигини аниқлаш муҳимдир.
Баъзан, айниқса атеист ва агностиклар билан мулоқот қилганингизда, улар ҳар қандай эмпирик бўлмаган далилларни бутунлай рад қиладилар, гарчи турли хил контекстларга мос келса-да. Улар фақат тўғридан-тўғри эмпирик далилларни талаб қиладиган одамлар ҳисобланади.
…Далилларнинг жуда кўп тури мавжудлигини ва уларнинг аксарияти турли хил контекстларда ишлатилиши мумкинлигини тушуниш жуда муҳимдир. Бу нафақат динда, балки бошқа кўплаб соҳалар ҳақида гап кетганда ҳам ўта аҳамиятлидир.
Илмий ҳамжамиятгина ҳар хил турдаги далилларни, уларнинг тақдим этадиган чегараларини ва баъзан уларнинг кучли томонларини тушуниши мумкин.
Тажрибаларни бошқариш усулларини лойиҳалаш ёки барпо қилишда, маълумотларни таҳлил қилишда ёки тўпланган маълумотлардан хулоса чиқаришда бу нарса муҳим аҳамиятга эга.
Фандан ташқари бундай далиллар сиёсат ёки судда ҳам қўлланилади. Контекстга кўра бундай ҳолатларда ҳар хил турдаги далилларни тан олишимиз ва улардан фойдаланишга ҳаракат қилишимиз жуда муҳимдир.
Ушбу мавзунинг нозик нуқталарини кўриб чиқишни бутунлай рад қиладиган ва новвойнинг далилини нон ичидан топиб беришни сўрайверадиганлардан бўлмайлик.
© Ислом ва ниҳилизм: дардим ва давом || Юсуф Пондерс
@Muslim_Mind