Ўзбекистон Математиклари

2. O‘lcham va shakl

Savol:
G‘isht shaklidagi bir suv idishi bor, uning uzunligi 20 sm, eni 10 sm, balandligi 15 sm. Agar bu idish to‘la bo‘lsa va undan 750 ml suv to‘kib tashlansa, idishdagi suvning balandligi qanday o‘zgaradi?

https://t.me/pisamatematikasi

Assalomu-alaykum! "Matematika instituti byulleteni" jurnalining sayti yangilandi (https://mib.mathinst.uz). 2025-yildan boshlab jurnaldagi maqolalar faqat ingliz tilida chop etilishi munosabati bilan jurnal sayti ham faqat ingliz tilida yaratildi. Asosiy yangiliklar:
1) Jurnalda chop etish ilmiy maqola maxsus topshirish tizimi orqali amalga oshiriladi (For authors sahifasiga qarang);
2) Jurnal elektron pochtasi matinstbul@gmail.com ga o'zgartirildi;
3) Arxiv qismida chop etilgan ilmiy maqolalar haqida qisqa ma'lumotlar qo'shildi (Archive sahifasini qarang);
4) Jurnalning sayt manzili yangi saytga yo'naltirildi, lekin texnik cheklovlar tufayli saytning alohida sahifalariga havolalar wordpressdagi sayt manzili orqali beriladi;
5) Jurnal tahririyat a'zolari ro'yxati yangilandi, muharrirlar kategoriyalarga ajratildi.

📊 PISA MATEMATIKASI: ASOSIY KOMPETENSIYALAR
Matematik savodxonlik va real hayotda qo‘llash

PISA baholash tizimi o‘quvchilarning matematik savodxonligini uchta asosiy kompetensiya bo‘yicha baholaydi: tushunish, model tuzish, va tahlil qilish. Ushbu kompetensiyalar o‘quvchilarning real hayotdagi matematik muammolarni hal qilish qobiliyatini o‘lchaydi.

1️⃣ Tushunish (Formulating)
Bu kompetensiya o‘quvchilarning muammoni tushunib, uni matematik shaklda ifodalash qobiliyatini o‘lchaydi. O‘quvchilar quyidagilarga e’tibor berishlari kerak:

✔️ Muammodagi asosiy elementlarni aniqlash.
✔️ Uni matematik belgilar va tenglamalar orqali ifodalash.
✔️ Real hayotiy vaziyatlarni matematik tushunchalar bilan bog‘lash.

📌 Misol:
Fermer 5 gektar yerga ekin ekmoqchi. Har gektarga 120 kg o‘g‘it kerak bo‘lsa, jami qancha o‘g‘it zarur?

2️⃣ Model tuzish (Employing)
Matematik model tuzish - bu muammoni yechish uchun matematik amallar, formulalar va grafiklardan foydalanish. O‘quvchi o‘z bilimlaridan foydalanib, muammoga matematik yondashuv ishlab chiqadi.

✔️ Matematik formulalar va mantiqiy fikrlashdan foydalanish.
✔️ Berilgan shartlar asosida yechim jarayonini qurish.
✔️ Sonli va jadvalli natijalardan foydalanish.

📌 Misol:
Avtomobil 100 km masofani bosib o‘tish uchun 8 litr yoqilg‘i sarflaydi. 450 km yo‘l uchun qancha yoqilg‘i talab qilinadi?

3️⃣ Tahlil qilish (Interpreting and Evaluating)
Tahlil qilish kompetensiyasi o‘quvchilarning yechim natijalarini tushunish, ularni baholash va real hayotda to‘g‘ri qaror qabul qilish qobiliyatini tekshiradi.

✔️ Yechimni tekshirish va mantiqiyligini baholash.
✔️ Turli muqobil yechimlarni taqqoslash.
✔️ Qaror qabul qilishda optimal variantni tanlash.

📌 Misol:
Savdo do‘konida 3 xil chegirma variantlari mavjud: 10% chegirma, “3+1” aksiyasi va 5% naqd pulni qaytarish. Qaysi biri mijoz uchun foydaliroq?

📥 Bu kompetensiyalar bo‘yicha bilimlaringizni sinab ko‘ring! Har kuni yangi savollar uchun kanalga a’zo bo‘ling:
👉 https://t.me/pisamatematikasi