Бундан 11 йил олдин
City Journal'да "30 сонияда миллион киши ҳалок бўлса" номли ажойиб мақола
чиққан. Бу мақола ўша йилнинг март ойида Японияда рўй берган
Фукусима-1 АЭС авариясига бағишланган бўлишига қарамай, зилзилалар, уларнинг келажакка солаётган хавфи ва бунда коррупциянинг ўрни ҳақида барча даврларга дахлдор фикрлар берилган. Қолаверса, муаллиф – америкалик журналист
Клэр Берлинскининг ўзи
Истанбулда яшагани туфайли бўлса керак,
Туркиянинг бу табиий офатдан азият чекиши мумкинлигига урғу берган. Назаримда, мақолада ўзбекистонликлар учунам кўп фойдали маълумот бор.
Инглиз тилини билмаганлар учун асосий тезислар:
- Японияда рўй берган фожиада бинолар йиқилмагани инсониятнинг табиий офат устидан кичик ғалабаси бўлди. Аммо ҳамма жойда ҳам бинолар бундай бақувват қурилмайди. Хусусан, Япониянинг ўзида ҳам 1995 йилда
Кобе шаҳрида рўй берган, 200 минг бинони қулатган зилзиладан сўнг қурилишларга алоҳида эътибор бериш, янги технологияларни ишлатиш бошланган (жумладан, кўприклар тагига резина блоклари ўрнатилган, домино эффектидан қочиш учун бинолар бир-биридан узоқ жойлаштирилган);
- "Зилзилалар одатда уларга қарши курашишга пули йўқ давлатларда рўй беради" деган қараш бор. Аслида зилзилалар фожиага айланганидагина диққатимизни тортади, бундай фожиалар эса аҳоли зич яшайдиган ва сифатсиз қурилган уйлардан иборат катта шаҳарларда рўй беради. 2010 йили
Гаити пойтахти
Порт-о-Пренсда рўй берган зилзилада 100 минг бино бузилганди.
Сан-Франсцискода 1989 йилда рўй берган ундан кучлироқ зилзила эса камроқ эътибор тортганди, чунки бу шаҳарда бинолар сифатлироқ, бақувватроқ қурилган. 2011 йили
Янги Зеландиянинг Крайстчёрч шаҳридаги зилзила ҳам кам талафот етказгани боис фожиага айланмаган эди;
- Бир сўз билан айтганда, инсоният ҳалигача зилзилалар хафвидан қутулгани йўқ, шаҳарлашув даражаси ошиши билан бу хавф ҳам ортиб боради. Фан ривожи, сифатли бинолар қурилиши, муҳими, коррупцияга қарши кураш инсониятни бу хатардан сақлаши мумкин;
- Зилзила олдида энг ожиз шаҳарлар қуйидагилардир:
Истанбул,
Исломобод,
Қоҳира,
Жакарта,
Богота,
Каракас,
Лима,
Манила,
Мехико,
Теҳрон,
Кито,
Нью-Деҳли,
Дакка. Аслида
Токио ва
Лос-Анжелес энг сейсмик хавфли нуқталарда жойлашган шаҳарлар ҳисобланади, аммо уларда бинолар сифатли қурилган (айниқса Токиода, Лос-Анжелесга саволлар кўп). Умуман, сифатсиз баланд арзон уйлардан иборат камбағал шаҳар кварталлари зилзила чоғида юз мингларга қабристон бўлиши эҳтимоли юқори.
"Умримиз давомида ярим дақиқалик зилзиладан 1 млн одам ўлганини эшитмасак, омадимиз келган бўлади" дейди муаллиф;
- Юқоридагидай бинолар қурилиши ва бетартиб кварталларнинг вужудга келиши коррупция билан боғлиқ. Энг катта қотил зилзиланинг ўзи эмас, балки коррупциядир. 2007 йили иқтисодчи
Чарльз Кэнни эълон қилган тадқиқотда қурилиш жаҳон иқтисодиётидаги энг коррупцияга ботган соҳа экани исботланган эди (ўзбекистонликлар буни жуда яхши билади). "Коррупция ўлдиради" деган гап айнан қурилиш соҳасида яққол кўринади;
-
Хитойда зилзила бўлса, мактаб ва шифохоналар йиқилади, партия штаб-квартиралари ва амалдорларнинг уйига зарар етмайди. Туркияда қурилиш инспекторлари пудратчилардан ойлик олади, бу эса улкан манфаатлар тўқнашувини келтириб чиқаради. Табиийки, қурувчилар хавфсизликка ортиқча харажат қилишни хоҳламайди, шу боис уларнинг устидан назорат ўрнатувчи мустақил механизмлар керак. Аммо Туркиядаги барча асосий партиялар қурувчи компаниялардан пул олишини инобатга олсак, муаммо жуда жиддий. Бу тизим ўзгариши келажакда юз минглаб одамларнинг ҳаётини сақлаб қолиши мумкин.
@AsanovEldar
