Терапия бўлими | 3.0 |

Hayz sikli bilan bogliq muammolarning asosiy sabablari:

• asab tizimining buzilishi, stress;
• gormonal o'zgarishlar
• kichik tos sohasi ichki organlarining yuqumli kasalliklari;
• irsiy omil;
• iqlim o'zgarishlari;
• dori-darmonlarni qabul qilish;
• semizlik yoki haddan tashqari ozg'inlik;
• ichki organlar patologiyasi;
• tuxumdonlardagi xavfsiz/xavfli osmalar;
• bachadondan tashqari homiladorlik;
• bolalikdagi tez-tez shamollashlar (12 yoshgacha)
• bolalik paytida qizilcha va suvchechak kabi kasalliklar bilan ogriganlik.

Hayz sikli buzilganda namoyon bo'ladigan belgilar quyidagilardir:

◇ Hayz sikli muntazamligining buzilishi;

◇ Qon miqdorining kamayishi;

◇ Hayz sikli davomiyligining qisqartirish;

◇ Hayz paytida doimiy kuchli og'riq.

Sanab otilgan alomatlar kuzatilganda zudlik bilan ginekologga murojaat qilish lozim. Birlamchi tekshiruvdan tashqari, ginekolog kasallikning sababini aniqlash uchun to'liq tekshiruv o'tkazadi. Hayz sikli buzilishini tashxislash va davolash uchun quyidagi tekshiruvlardan otish lozim:
♡ ♡ 1. Kichik tos sohasi a'zolarining ultratovush tekshiruvi;
♡ 2. Qalqonsimon bez, buyrak usti bezlari ultratovush tekshiruvi;
♡ 3. Jinsiy yo'l bilan yuqadigan infeksiyalar mavjudligini tekshirish;
♡ 4. Ayoldagi gormonal ozgarishlar darajasini baholash uchun qon tekshiruvi;
♡ 5. Bachadonning ichki qatlami (endometriy) holatini tekshirish.

Yuqorida sanab o'tilgan tekshiruvlardan tashqari, endokrinolog korigidan otish ham kerak bolishi mumkin. Laboratoriya va instrumental tekshiruvlar natijalariga ko'ra ginekolog individual davolash dasturini ishlab chiqishi mumkin. Shundan so'ng, quyidagi davolash usullari tayinlanadi:

👉 1. Infeksiyalar va yallig'lanish jarayonlari mavjud bo'lganda, dori-darmonlar va fizioterapiya usullari buyuriladi;

👉 2. Gormonal buzilishlar uchun gormonlar darajasini normallashtiradigan preparatlar qo'llaniladi;

👉 3. Hayz sikli buzilishining sababi o'sma jarayonlari bo'lsa, jarrohlik yo`li bilan davolash amalga oshiriladi;

👉 4. Vitaminli komplekslar buyuriladi;

👉 5. Ovqatlanish va uyqu rejimini tartibga solish tavsiya etiladi.

☝️ 1. Stress va kuchli asabiy taranglikdan saqlanish;
☝️ 1. Ortiqcha jismoniy faollikni kamaytirish;
☝️ 1. Ko'p miqdorda sabzavot va mevalar bilan sog'lom ovqatlanish;
☝️ 1. Kasallikning birinchi belgilaridayoq shifokorga murojaat qilish;
☝️ 1. 6 oyda 1 marta ginekolog profilaktik tekshiruvidan o'tish.

SKOLIOZ — bu umurtqa pog‘onasining anormal qiyshayishi bilan bog‘liq bo‘lgan holat. Oddiy holatda umurtqa orqadan qaralganda tekis ko‘rinadi, ammo skolioz bo‘lganida u “S” yoki “C” shakliga ega bo‘lib qiyshayadi.

Skolioz turlari:

👉 1. Idiopatik skolioz: Eng ko‘p uchraydigan turi. Sababi noma’lum bo‘lsa-da, odatda bolalar va o‘smirlarda rivojlanadi.

👉 2. Tug‘ma (kongenital) skolioz: Umurtqalar tug‘ma nuqson bilan shakllanganda yuzaga keladi.

👉 3. Nevromuskulyar skolioz: Nerv yoki mushak kasalliklari (masalan, serebral falaj yoki muskullar distrofiyasi) tufayli rivojlanadi.

👉 4. Degenerativ skolioz: Odatda kattalarda paydo bo‘lib, umurtqa pog‘onasidagi shikastlanishlar yoki artrit sababli rivojlanadi.

Skolioz shakllanishida tashqi va ichki faktorlar birdek muhim ahamiyat kasb etadi.

• Eng muhim omil bu noto'g'ri o'tirish.
• Kam jismoniy mashqlar bilan shug'ullanish.
• Baland va noqulay poyabzal kiyish.
• Bir qo'lda ikkinchisiga nisbatan og'ir yuk yoki sumka ko'tarish.
• Organizmda Ca ning yetishmasligi.
• Mg va P minerallarining kamligi.

Skoliozning belgilari o‘zgaruvchan bo‘lishi mumkin, ularning qanchalik jiddiy ekanligi skolioz darajasiga bog‘liq.

◇ Tashqi belgilari:

~ Bir yelkaning boshqasidan balandroq bo‘lishi;
~ Bir tomondan qovurg‘aning chiqib turishi (qovurg‘a qafasi assimetriyasi);
~ Bel yoki sonning bir tomoni boshqa tomondan yuqoriroq ko‘rinishi;
~ Tananing bir tomonga egilishi.

◇ Og‘riq:

~ Yengil skolioz odatda og‘riqsiz bo‘ladi;
~ Og‘ir holatlarda bel yoki orqa sohasida doimiy og‘riq kuzatiladi.

◇ Tana holatining buzilishi:

~ Tananing notekis muvozanati;
~ Yurish paytida muvozanat yo‘qolishi.

◇ Jiddiy holatlar:

~ Ko‘krak qafasining siqilishi tufayli nafas olishda qiyinchiliklar;
~ Yurak-qon tomir tizimi faoliyatining buzilishi.

♡ 1. Jismoniy tekshiruv:

— Umurtqa pog‘onasini orqadan va yon tomondan tekshirish;
— “Adam testi” ni o‘tkazish (bolani egilishga majbur qilish orqali umurtqa qiyshayishini aniqlash);

♡ 2. Instrumental tekshiruv:

— Rentgen: Umurtqa pog‘onasining qiyshayishini aniqlash va uning burchagini o‘lchash;
— MRT: Agar nervlar yoki boshqa to‘qimalar shikastlangan bo‘lsa, umurtqa tuzilishini batafsil o‘rganish;
— Skoliometr: Qiyshayish darajasini aniqlovchi asbob.

♡ 3. Tibbiy anemnezni ko‘rib chiqish:

— Oilaviy kasallik tarixida skolioz bo‘lishi va qachon boshlanganini aniqlash;

Skoliozning og‘irlik darajasiga, sabablariga va odamning yoshiga qarab davolash usullari belgilanadi.

👉 1. Kuzatuv:

♡ Agar qiyshayish burchagi kichik (10-25°) bo‘lsa va o‘sish davri tugasa, shifokorlar kuzatuvni tavsiya qilishi mumkin;
♡ Har 4-6 oyda rentgen yordamida qiyshayishni baholash lozim.

👉 2. Korset terapiyasi:

♡ Qiyshayish burchagi o‘rtacha (25-40°) bo‘lgan bolalar va o‘smirlarda qo‘llanadi;
♡ Maxsus ortopedik korsetlar (masalan, Boston yoki Charleston korsetlari) umurtqa pog‘onasini to‘g‘ri ushlab turishga yordam beradi;
♡ Korset erta yoshda kiyilganida samaraliroq bo‘ladi.

👉 3. Fizioterapiya va mashqlar:

♡ Orqa mushaklarini mustahkamlash va umurtqa o‘qi bo‘ylab qiyshayishni kamaytirish uchun mo‘ljallangan mashqlar;
♡ Shrot metodi kabi maxsus fizioterapik ishlar skolioz davosida samarali.

👉 4. Jarrohlik amaliyoti:

♡ Agar qiyshayish burchagi 40-50° yoki undan katta bo‘lsa, jarrohlik tavsiya qilinadi;
♡ Umurtqani stabilizatsiya qilish. Metall implantlar yordamida umurtqa pog‘onasini to‘g‘rilash va birlashtirish qo‘llanilishi mumkin.

👉 5. Qo‘shimcha terapiyalar:

♡ Massaj, akupunktura, yoga yoki pilates simptomlarni kamaytirishi mumkin, ammo umurtqani to‘g‘rilamaydi.

☝️ 1. To‘g‘ri holatni saqlash.
☝️ 2. Jismoniy mashqlar va harakatchanlik.
☝️ 4. To‘g‘ri ovqatlanish va ozuqaviy moddalar qabul qilish
a)Kalsiy va D vitamini:
b)Magniy va fosfor:
☝️ 5. Bolalarda muntazam tekshiruv:
☝️ 6. Uyqu sharoitini yaxshilash va to‘g‘ri yotoq tanlash:
☝️ 7. Sport faoliyati bilan shug‘ullanish:

Yuz nervi parezi bu yuz nervi zararlanishi va nerv impulslari o‘tkazuvchanligining buzilishi tufayli mimik mushaklarning zaifligi bilan namoyon bo‘ladigan nevrologik kasallikdir.

Parez turli darajadagi og‘irlikka ega bo‘lishi mumkin:

👉 Yengil daraja:
Yuzning biroz asimmetriyasi, lablarning biroz qiyshayishi, ko‘zlarni yopish va qoshlarni chimirishda qiyinchiliklar.
👉 O‘rta daraja:
Qovoq to‘liq yopilmaydi (lagoftalm), yuzning yuqori qismidagi harakatlar cheklangan, yonoqlarni shishirish va lablarni harakatlantirishda qiyinchiliklar mavjud.
👉 Og‘ir daraja:
Yuzning ochiq asimmetriyasi, qiyshaygan og‘iz, deyarli yumilmaydigan ko‘z, oddiy mimik harakatlarni bajara olmaslik.

Bolalar va kattalarda yuz nervi parezining sabablari turlicha bo‘lishi mumkin, lekin ko‘pincha uni keltirib chiqaradigan sabablar:

•Bosh yoki quloq oldi sohasining kuchli sovishi;
•Yuqori nafas yo‘llarining respirator kasalliklari;
•Otit yoki jarrohlik aralashuvi tufayli asabning shikastlanishi;
•Bosh jarohatlari;
•Gerpes virusi;
•Sil, parotit, zaxm, poliomiyelit.

Bu holatlar yuz nervi funksiyasini buzishi mumkin bo‘lgan yallig‘lanish jarayonlarini chaqiradi.
• gipertoniya inqirozi.
• ishemik insult.
• tarqoq skleroz.
• qandli diabet bilan bog‘liq bo‘lgan yuzning qon bilan ta’minlanishining buzilishi xavf omili bo‘lishi mumkin.

Ba’zi hollarda yuz nervi parezi stomatologik muolajalardan keyin paydo bo‘ladi!!!

Yuz nervi tarmoqlari mimik mushaklarning harakatchanligini ta’minlab, harakat funksiyasi uchun javobgardir. Nerv impulsi uzatilishi buzilganda mimik harakatlar qilish mumkin bo‘lmay qoladi. Yuz nervi parezi uch bosqichga bo‘linadi:

■ O‘tkir - ikki haftagacha davom etadi.
■ O‘tkir osti - bir oygacha davom etadi.
■ Surunkali - bir oydan ortiq davom etadi.

Yuzning zararlangan tomonida quyidagilar kuzatilishi mumkin:

~ Og‘iz burchagining pasayishi;
~ Burun-lab burmasini silliqlash;
~ Lagoftalmli keng ochilgan qovoq (skleraning ko‘rinadigan chizig‘i);
~ Tilning birinchi uchdan bir qismida ta’m bilish sezgisining yo‘qolishi yoki yomonlashishi;
~ Lablarni cho‘zishning iloji yo‘qligi;
~ Og‘izning yarim ochiq qismidan ovqatning oqib chiqishi;
~ Ovqat mahalida ko‘z yosh oqishi;
~ Qattiq tovushlarda eshitishning kuchayishi va noqulaylik;
~ Quloq orqasida og‘riq;
~ Peshonani qattiq burishtirishning iloji yo‘q.

◇ Yuz nervi parezi tashxisi mavjud simptomlar asosida qo‘yiladi.
◇ Bemor, shuningdek, quloq patologiyasini istisno qilish uchun otolaringolog maslahatiga yuboriladi.
◇ Kasallik yuz abssessi yoki o‘smasi bilan bog‘liq emasligiga ishonch hosil qilish kerak.
◇ Periferik tolalarda nerv impulsi tezligini o‘lchash uchun elektroneyrografiya o‘tkaziladi, bu yallig‘lanish o‘chog‘ining lokalizatsiyasini, patologik jarayonning o‘tkirligini va darajasini aniqlashga imkon beradi.

Yuz nervi parezidan keyin to‘liq tiklanish tibbiy yordamga o‘z vaqtida murojaat qilishga bog‘liq. Surunkali shaklga o‘tganda nerv innervatsiyasi to‘liq tiklanmaydi, bu esa yuzning doimiy asimmetriyasiga olib keladi.

Davolash odatda olti oy davom etadi.

👉 Medikamentoz davolash:

• Yallig‘lanish, shish va nerv hujayralari regeneratsiyasini rag‘batlantirishga qaratilgan.
• Analgetiklar, kortikosteroidlar, tomir kengaytiruvchi preparatlar, B guruh vitaminlari va sun’iy ko‘z yoshlari qo‘llaniladi.

👉 Jarrohlik yo‘li bilan davolash:

• Asab to‘liq uzilganda amalga oshiriladi.
• Agar operatsiya bir yil davomida amalga oshirilsa, yaxshi natijalarga erishish mumkin.

👉 Fizioterapiya:

• UVCH.
• Parafinoterapiya.
• Fonoforez qo‘llaniladi.

👉 Qo‘shimcha usullar:

• igna sanchish.
• gomeopatiya.
• psixoterapiya.

👉 Xalq vositalari:

• qarag‘ay moyi bilan massaj.
• qizdirish.
• maxsus damlamalarni o‘z ichiga oladi.
👉 Gimnastika va massaj:

• Mushaklarni tiklash va mimikani normallashtirish uchun muhimdir.
• Mashqlar va uqalash shifokor tomonidan buyuriladi va muntazam ravishda bajarilishi kerak.

Stenokardiya bu to’sh ortida noqulaylik (diskomfort) sezilishi bilan tavsiflanadigan klinik sindrom xisoblanib, Yurak ishemik kasalligining bir shakli.Og’riq jismoniy zo’riqish yoki emotsional stressda, ovqatlanishdan so’ng to’satdan paydo bo’ladi. Odatda chap yelka, bo’yin, pastki jag’, kuraklar orasiga, chap kurak osti sohasiga irradiatsiyalanadi va 10-15 daqiqada davom etadi. Og’riq jismoniy faollik to’xtatilganda yoki qisqa ta’sir ko’rsatadigan nitrat qabulidan so’ng (masalan, til ostiga nitroglitserin solish) yo’qoladi.

♡Stenokardiyaning tarqalganligi har ikkala jins orasida yosh o’tishiga qarab ortib boradi:
♡45-54 yoshlilar orasida stenokardiya kuzatilishi hollari 2-5 foizni tashkil etsa, 65-74 yoshlilarda bu 10-20 foizga yetadi.
♡Ko’pgina Yevropa mamlakatlarida, har yili 20 mingdan 40 minggacha yangi stenokardiyali bemorlar paydo bo’ladi.

1. 👉 Barqaror (stabil) zo’riqish stenokardiyasi (I-IV FS);
2. 👉 Beqaror (nostabil) stenokardiya:
•Birinchi bor yuzaga kelgan (oldingi 28-30 kun ichida).
•Progressiv stenokardiya
•Erta postinfarkt, operatsiyadan keyingi.
•Spontan (vazospastik, variant, Prinzmetal).

👉 A sinf. Ikkilamchi beqaror stenokardiya. Beqaror stenokardiya ishemiyani og’irlashtiradigan omillar mavjudligida rivojlangan (anemiya, isitma, infektsiya, gipotenziya, nazoratsiz gipertenziya, taxiaritmiya, tireotoksikoz, nafas olish yetishmovchiligi) bemorlar.
👉 B sinf. Ikkilamchi beqaror stenokardiya. Kasallik ishemiyani og’irlashtiradigan omillarsiz rivojlangan bemorlar.
👉 C sinf. Erta postinfarktli beqaror stenokardiya. Kasallik o’tkir miokard infarktining dastlabki 2 haftasi ichida rivojlangan bemorlar.

♤ Koroner arteriya aterosklerozi.
♤ Giperlipidemiya;
♤ Semizlik;
♤ Gipodinamiya (kamharakatlik);
♤ Chekish;
♤ Arterial gipertoniya;
♤ Anemiya va intoksikatsiyalar;
♤ Qandli diabet;
♤ Qonning nisbiy yopishqoqligi ortishi;
♤ Psixoemotsional stress.

— Stenokardiyada ko'chilik bemorlar ko’krak sohasida diskomfort yoki og’riq his qilishadi.
— Diskomfort odatda bosuvchi, g’ijimlovchi, kuydiruvchi tabiatli bo’lib bunda bemorlar diskomfort maydonini tasvirlashga uringanda, ko’kragiga musht yoki ochiq kaftni qo’yadilar.
— Ko’pincha og’riq chap yelka va chap qo’lning ichki yuzasiga, bo’yinga tarqaladi;
— Kamroq hollarda — chap tarafdagi tishlar, jag’, kuraklar orasiga, shuningdek epigastral sohaga to'g'ri kelishi mumkin (jig’ildon qaynashi, ko’ngil aynishi, kolikalar).
— Stenokardiya xurujlari odatda jismoniy zo’riqish, kuchli hissiy qo’zg’alish, ortiqcha ovqat iste’mol qilib yuborishda, past haroratli muhitda bo’lish yoki qon bosimining ko’tarilishida boshlanadi.

INSTRUMENTAL TASHXISLSAH USULLARI:
~ Tinch holatda EKG;
~ Jismoniy faoliyat bilan EKG;
~ EKGning sutkalik monitoringi (Xolter);
~ Tinch holatda exokardiografiya;
~ Jismoniy yoki farmakologik yuk bilan stsintigrafiya;
~ Stressli exokardiografiya.
LABORATORIYA SINOVLARI:
~ Umumiy qon tahlili.
~ Qonning biokimyoviy tahlili.
~ Glikemiyani baholash.
KORONOGRAFIYA.

👉 HAYOT TARZINI O’ZGARTIRISH

👉 DISLIPIDEMIYANI DAVOLASH (Davolashning maqsadi: umumiy xolesterin darajasini 4,5 mmol / l (175 mg / dl) yoki undan past darajagacha va PZLP xolesterin darajasini 2,5 mmol / l (100 mg / dl) yoki undan past darajagacha kamaytirish.)

👉 ANTIAGREGANTLAR (75-150 mg dozada asetilsalitsil kislota (aspirin) buyuriladi. klopidogrel)

👉SIMPTOMATIK DAVOLASH

* β-adrenoblokatorlar
*Kalsiy kanal blakatorlari (verapamil va diltiazem)
*Nitratlar (nitrogliserin, izosorbid dinitrat va izosorbit mononitrat).
*Antianginal preparatlar ( nikorandil, Ivabradin, trimetazidin)