Mahin's World

​​#book_review


Abdurazzoq Gurnaning “Jannat” asari 1994-yilda nashr etilgan. Qator o’qiladigan asarlari bo’lsa-da aksariyatimiz ushbu yozuvchini 2021-yilda Nobek mukofoti sovrindori bo’lganidan keyin tanidik.
“Jannat” olti qismga bo’lingan (qismlar aynan raqam 1-qism, 2-qism tariqasida boshkanmasa-da), shu qismlarda biz Yusuf ismli bolakayning ulg’ayishi va uning atrofida voqealarning rivojlanishini kuzatamiz.

Yusufning qulligi (ha, u qul) odatiy qullikka o’xshamaydi, uning qulligi otasining qarzdorligi va otasi qarzdan qutilgunga qadar Aziz amakining qo’lida yurishidir. Aynan shu almashinish/garov tizimi Sharqiy Afrikada o’z davrida juda mashhur bo’lgan. Aziz amaki Yusufni o’z makoniga – odam yashaydigan sharoit, o’zi yashagan sharoitdan ming barobar ustunroq joyga olib keladi. U yerda Yusuf o’zi kabi garovga kelgan Xalil bilan tanishadi.

Biz Yusuf timsolida, hikoyasining qayerlaridadir “Yusuf” qissasi retellini ko’rishimiz mumkin, balki menga shunday tuyilgandir. Uning chiroyi, beka voqeasi, go’zalligiga barchaning oshiq bo’laverishi shuni yodimga soldi. U beg’uborlik, bokirlik, go’zallik timsoli. Tashqi ko’rinishiga ko’p urg’u berilgan, ichki dunyosida esa uning sodda, oq ko’ngil ekani ta’kidlangan. Yana qanaqadir ichki kechinma tasvirlarida to’liqroq o’qishni, bilishni istardim.

Biz voqealarda yovvoyilar orasidan shaharga, shahardan esa yana yovoyyilar orasiga bir muddat tushgan Yusufni ko’ramiz. U ana shu sayohat, yashash mobaynida ulg’ayadi, atrofni aynan shular orqali tasvirlaydi. U erkinlikni istaydi, u o’zga bir hayotni, o’z dunyosida yashashni istaydi. Erkinlik aslida nima? Bizga kimningdir bergan in’omimi? Yoki biz shu erkinlik bilan dunyoga kelamizmi? Erkinlikning turlari bo’lishi mumkin ekan. Qalban erkin inson, uni ming chegaralamang, qul qilmang qalbidagi xurlikni egallay ololmaysiz. Boshqara olmaysiz. O’sha inson istasagina vaziyat o’zgarishi mumkin. Balki. Istasa. Albatta.

Asarda nemislarning temir yo’llar qurib boshlashi, sekinlik bilan egallay boshlashini ham ko’rishimiz mumkin. Yashirin molar sotuvi, din va dinsizlik, millatlar, qadriyatlar turfaligi, insonning shaxviy tabiatini ham uchratamiz.

Men uchun eng qiziq joylari qit’aga sayohat bo’ldi. Qabilalar, ularning sultonlari muomalasi, qiyinchiliklarni o’qish qiziq bo’ldi. Balki bu mavzuda juda kam kitob o’qiganim uchundir. Ayni shu kitob Afrikaga bo’lgan qiziqishimni uyg’otdi, desam ham bo’ladi.

O’qing, tarjima yaxshi.

@mahinsworld

​​#book_review

2-Jahon urushiga oid kitob-albomizning navbatdagi taqdimotida edim. Kitob-albom bo’limlari, ularga kiritilgan yangi arxiv ma’lumotlar va yangiliklar haqida gapirilayotgan bir paytda taqdimot prezentatsiyasi ichiga kiritilgan bir kitobga ko’zim tushdi. Kitob Bahodir Umurzoqovning “Oyjamol”i edi. Qidirdim, doimgidek topilmadi. Sotuvda qolmagan, 2016-yil nashr etilgan kitob ekan, 2000 adadda chiqqan. Rosti shu kitobga taqrizlar uchratmagan ekanman shu paytgacha, balki ayb o’zimda bo’lib, hech kimni kuzatmasligimda gapdir.

Turkiston legionini “izidan” tushganman. Ma’lumotlar – faktlarga tayangan albatta, kitoblar, ilmiy maqolalarni o’rganyapman. Shunda ustozimdan biri “Oyjamol”ni o’qib ko’ring, dedilar. Endiyam bu bir belgi, o’qish kerak dedim. O’qishni boshladi. Asarda biz bir oila – er-xotin va uch o’g’ilni uchratamiz. Asar sekinlik bilan 35-yildagi surgunlik, tuxmat bilan boshlanadi. Eri surgun qilingan Oyjamol uch o’g’li bilan qolganidan so’ng armiya degan narsaga duch keladi. Armiyadan esa urushning sovuq nafasi birdan uradi. Qaysi urush ekanin bildingiz – Ikkinchi Jahon urushi…

Asarning shiddati jaddalasha boshlaydi shu joyida. Uch o’g’ilning qismati qiziqtira boshlaydi. Urushga eng birinchi ketganlarning ko’p qismi yo halok bo’lgan yo asirga tushgan. O’zlarining tilinda “plen”ga tushgan. Plendan esa kimdir qochib partizanlarga qo’shilgan, kimdirni esa nemislarga tutqazib u yerdan legionga yoki konslagerdan legionga qo’shilishgan. Ana shunday qismat ularni kutgan.

Vatanda qolgan ayol/qizlar taqdiri yanayam achinarli holda. Turmush qurishgan-u 10 kun o’tmay eri urushga ketgan, bedarak yo’qolsa chaqirtirilgan, bekitik xat xabar yo’qmi deya so’roq qilingan. Eng achinarlisi esa qizlar. Urush yakunida vokzal chiqib uylanarmikan deya nogironlarni kutgan qizlar, edi. Shunday hodisalar ham uchragan.

Oyjamolga qaytsak, ikki kelin bilan uch o’g’ilning izlariga zor bo’lib kutish, oson emas. Mayli, ozgina spoyler qilay, qiziqtirishga: bir o’g’li legioner, biri partizan, yana biri esa qahramon. Uch o’g’ilda uch xil taqdir. Shaxsan o’zimga asarda eng qiziq bo’lgan joylari Turkiston legionlari joyi bo’ldi, arxiv ma’lumotlarga tayanilgan joylari juda qiziq chiqqan. Ularning urushdagi roli, nimalar qilishganini bilish muhim deb o’ylayman. Ayniqsa hozirda hamma turlicha talqin qilayotgan bir paytda: kimdir ularni qahramon darajasiga ko’tarsa, kimdir esa xoin deydi. Ilmiy va obyektiv nuqtai nazardan qaralishi o’ta muhim.

Asarni o’qing, sodda, beg’ubor kitob.
@mahinsworld

​​Assalomu alaykum barchaga. Hozir kitobxonlar uchun must have saytlar bilan tanishtirmoqchiman:

1. https://www.goodreads.com/ Bu sayt (platforma desa ham bo’ladi)da siz yangidan-yangi kitoblarni kashf etishingiz, turli reviewlar o’qishingiz mumkin. Bundan tashqari o’z profilingizni ochib kitobsevar do’stlar orttirib, o’zingizga turli shelf: Read, currently reading, want to read kabi yaratishingiz va jarayonni belgilab borishingiz mumkin. Bu platformada men (https://www.goodreads.com/user/show/90706649) profilidaman.

2. https://www.livelib.ru/ Bu sayt ruscha. Goodreadsga o’xshaydi, ammo ruscha analogi desa ham bo’ladi. Bu yerda ham siz turli “knijniy vizov” challengelar qilishingiz mumkin.

Ikkisidan yoqadigani menga: goodreads.


@mahinsworld

​​​​#dialog_review

🌹"Kirka"🔞
👀Madlen Miller

- Mahin, men Madlen Millerni ilk bor siz sababli kashf etgandim. O‘shanda uning qalamiga mansub "The Song of Achilles" asarini tuhfa etgan edingiz. Yozuvchining soha mutaxassisi ekanligi, mifologiya va badiiyat o‘rtasida ko‘prik yaratganligi meni hayratga solgan edi. Kirka menga shu taassurotlarni qayta jonlantirdi. Lekin bu safar ona tilida o‘qiganim sababli yanada zavqli bo‘ldi deb o‘ylayman. Balki bu tarjimonning mahoratidir, nima deysiz?

- Balki, lekin yozuvchi uslubi boshida quruqdek tuyulgani uchun qiziqqanimdan boshqa tildagisiga (rus tili) murojaat qildim. O‘zbekchasi rus tilidagiga qaraganda jonli, jo‘shqin ekan. Yozuvchi uslubiyati esa ko‘nglimga o‘tirmadi. Xayolimda afsonalar, iloh va qahramonlar boshqa tomondan gavdalanaverdi. Sizda uslubi bo‘yicha qanday taassurot qoldi?

- Uslub ajib, ayniqsa yunon mifologiyasi asosiy unsur bo‘lganligi sababli juda ham fusunkor. Menimcha eng katta yutuq, asrlar davomida yovuz sanalgan qahramonning ichki olamidan dunyoga nazar tashlay olishimizga yozuvchi imkon yaratib berganidir. Kirkani bilgan, tanigan hech bir tirik zot uni e'zozlamaydi asli, lekin kitobxon asarni o‘qib bo‘lgach, eng ko‘p Kirkaga muhabbat qo‘yadi. Kirkaning muhabbat tarixi ham g‘aroyib, Freyd nazariyalari bilan tahlil qilgulik, shunday emasmi?

- Tahlil qilsak bo‘ladi. Ammo aynan Kirkaga muhabbat qo‘ya olmadim. Asar qahramoni ekani rost. Biroq bu darajada jabrdiyda, qurbon rolida bo‘lishi ba’zi joylarda odamni zeriktiradi.

- Sizga qaysi qahramon ko‘proq yoqdi. Shaxsan menga Hermes. Siz Atwood'ni Penelopa haqidagi asarini o‘qigan edingiz, Kirkadagi Penelopa bilan Atwood'dagi Penelopa bir-biriga o‘xshaydimi, yoki qaysidir biri boshqachami?

- Kirka va Penelopani qiyoslaydigan bo‘lsak hayotiy yo‘li, kuchi, o‘z ustida tinmay ishlagani, hamda unga berilgan jazoda yer tishlab o‘tirmay oldinga qadam tashlagani uchun Kirka ustunlik qiladi. Asar tomonlama esa - ko‘pchilikni xabari bor Atwood uslubi yoqadi, shu sabab asar borasida Penelopiadni ustunlayman. Qahramonlarga keladigan bo‘lsak Odisseyning o‘g‘illari ko‘proq e’tiborimni tortdi. Ikkisi ham nima istashini yaxshi bilishadi, istaklari yo‘lidan qaytmaydi.

- Men Kirkani o‘qib turib, uni Margaret Mitchellning "Shamollarda qolgan hislarim" romani bosh qahramoni Skarlet O'haraga o‘xshatdim, siz aytganingizdek bu qahramon, ayol qahramon, juda irodali va maqsadiga albatta yetishadi biloxir. Telegon esa ko‘proq Drayzerning "Sarmoyador" asaridagi Frenkka, Telemax esa Turgenevning Bazaroviga mengziydi. Sizda ham shunday qiyoslashlar bo‘ldimi, qaysidir sizga qadrli qahramoningizni boshqa olamdagi nusxasini uchratgandek his qildingizmi, masalan Alini?

- Ali jaydari, qiziqqon edi. Qaysidir ma’noda Telegon deyishim mumkindir, lekin Telegon aqlli. Doimiy beriladigan savollari, yangi narsani o‘rganishga chanqoqligi, mehnatsevarligi bilan ancha ustun. Kirka qaysidir ma’noda - orolda bir o‘zi yashashi, shunchaki osmonga termulib yotmasdan harakat qilgani, hayotini yaxshilaganini Robinsonga o‘xshatgan joyim ham bo‘ldi. Biroq Kirkaning doimiy ravishda xayoli-yu fikrlarida dunyo markazi bo‘lish, nishlar maydoni timsol gapirishi qurbon rolidamasmikan, degan fikr ham uyg‘otdi.

- Bir so‘z bilan aytganda, asar juda ham yengil, undan qandaydir betakror uslub, yoki purviqor syujetni kutmaslik kerak, kitobxon do‘stlarimizga esa, agar oralarida yunon mifologiyasi va feministik adabiyotga qiziquvchilar bo‘lsa, albatta o‘qishni tavsiya qilamiz.

- Ha, asarni o‘qish mobaynida zerikish va varaqlash holati bo‘ldi. Oddiy va yengil yozilgani sababdir. Sodda gap qurilmalari, uslubiyati jo‘n, agar boshqa yozuvchi ijodlari bilan aralashtirilsa bittada ajratib olish qiyin.

Hurmat va ehtirom ila Mahin& S.N.K

P.s.s: yangi usuldagi revyu shakli yoqdimi sizgan o‘z munosabatingiz bildirishni unutmang❤️

@mahinsworld

​​#book_review

Qarshimizda barcha standartlarimizga javob beradigan – bosiq, kamgap, bo’ysinuvchan farzand, rafiqa bo’lmish Yonhe. U oddiy ayol. Shu darajada oddiyki, hatto 3 qismdan iborat ushbu asarning biror qismi uning tilidan hikoya qilinmaydi. U erkaklar asosan uylanish uchun tanlaydigan rafiqa – yaxshi ovqatlar tayyorlaydi, kam gapiradi, ortiqcha hobbilari yo’q. Hech narsa talab ham qilmaydi, farishtaning o’zginasi. Orzudagi malika desak ham bo’ladi. Kitob o’qiydi.

Kunlardan bir kun eri uni muzlatgich oldida uchratadi. U jimgina muzlatgichdagi barcha go’shtlarni axlatga tashlab yuborayotgandi. Aynan shu joyi uning jamiyat standartlariga sekinlik bilan emas, keskinlik bilan qarshi chiqib boshlashini ko’rishimiz mumkin. U yuqori ich kiyim kiyishdan bosh tortadi. U go’sht, tuxum yemay qo’yadi. Bu hol haqiqiy patriarxal oilani boshiga gurzi bilan urgandek bo’ladi. Oila erkaklari undan hol so’rash, nimalar his qilayotganini bilish, uning qalbi/shuurida nima bor ekanini bilish o’rniga o’ziniki o’tkazishga, majburan ular istagandek bo’lishga majbur etishadi. Afsus.

Yonhening tushlari uning bolalikdagi abyuziv travmalari bilan bog’liq edi. U vegetarian bo’lib shuuridagi ana shu qonxo’rlik, abyuzliklarni chiqarib tashlashga urinadi. U avvaliga go’shtdan butkul voz kechgan bo’lsa, keyinchalik hatto kiyim ham kiygisi kelmay qoladi. Asarni o’qiganingizda xayolingizga ochko’zlikka qarshilik, ozodlikka intilish, oilada tushunilmaslik, izolatsiya holatiga qalban uchrash, erkaklar ayollarga o’z manfaati, qiziqishi obyekti sifatida qarashini ko’rishingiz mumkin. Yonhe yaqinlarining hayotida hech qachon eng bosh o’rinda bo’lmagan – ota-onasida ham, turmush o’rtog’ida ham.

Postmodernistik ushbu asar bizga adabiyot nega kerak ekanini ko’rsatib beradi. U bizga jamiyatdagi o’zgarishlar, o’lmas buyuk mavzulardan xabardor bo’lish, adabiyotning qanchalar rang-barang ekanini bildirish, birgina kichik kitob orqali ko’p narsalar deya olish mumkinligi isbotlash uchun zarur.

@mahinsworld