TRANZAKSION ANALIZ
Tranzaktsiya (lot. transaction - kelishuv) E.Bern tomonidan 1955 yilda (AQSh) da asos solingan. Transaktsiya asosida har bir inson o’z qo’lida hayotini ushlab tura olshi va o’zi uchun ma’suliyatni zimmasiga olishi shart deb atalgan falsafiy g’oya ya’ni, so’fizm ta’limoti tomonidan qaralganda «Komil inson» g’oyasi yotadi. Transaktsiya bu harakat bo’lib, boshqa odamga yo’naltirilgan bo’ladi. O’z navbatida ushbu holat munosabatlar birligidir. E.Bernning transaktsiya kontseptsiyasi muloqotda muammoga ko’p duch keladigan odamlarga psixologik yordam berish maqsadida yaratilgan.
❇️ E.Bern quyidagi odamlarning shaxsiy uch xolati haqida fikr bildirib, shaxslararo munosabatlardagi xarakter xususiyatidan kelib chiqqan holda, ota - ona, katta odam, yosh bola kabi munosabatlarda transaktsiya holatlarini ko’rinishini sanab o’tdi va ularni quyidagicha nomladi;
🔰 Ota - ona (shartli ravishda O) –
A) Men - mehribon ota-ona holatining ko’rinishi; erkalaydi, to’g’iri yo’lga soladi, yordam beradi.
B) Men - tanqidiy ota-ona holatining ko’rinishi; achchiqlanadi, tanqid qiladi, buyruq beradi.
👨 Katta odam (shartli ravishda K) holati ahborotni mantiqiy asoslarini, qarorni, real holatni tekshirish, axborotni yig’adi va tarqatadi, mavhumlikni boholaydi, emotsiyaga berilmagan holatda juda chuqur o’ylab ko’radi hamda qayta ishlab qarorni qabul qiladi.
👶 Yosh bola (shartli ravishda B) - yosh bola holati xissiyotlarni hayotiy printsiplariga tayanadi. Bunda odamdagi hulq - atvorining xozirgi holatiga bolalikning haqiqiy hissiyoti ta’sir qiladi. Bolalik meni yuqoridagi shaxs ikki holatning asosiga kirmagan aloxida funktsiyalarini bajaradi.
🫵 Har qanday odamda barcha uch tarkibiy qism bo’lib, shaxsni yomon tarbiyalash jarayonida bitta holat ikkinchi holatni o’rnini egallashni boshlaydi-ki bu, odam o’zaro muloqotda qiyinchilikni boshdan kechirib, ichki zo’riqishga olib keladi.
🧐 Har bir Men holati ma’lum vazifalarni bajaradi va bu hayot uchun zarurdir. Munosabatlarining buzilishi ya’ni disgarmoniyasi ularning birini bosimini ortib ketishi yoki u boshqarishi kerak bo’lmagan holatlar bilan bog’liq. E.Bernning fikricha psixoterapiya faqat quyidagi yo’nalishda bo’lishi kerak-ki; bosim ostida qolgan Men-holatini «tiriltirishi» yoki qulay munosabatlar zarur bo’lgan vaqtda ma’lum Men-holatini aktuallashtirishni (lot. actualis - muhim) o’rgatishi kerak.
💠Respublika tashxis markazining kanali➡️➡️
@kanal_mahorat_tashxis@kanal_tashxis
