Jadidlar ( Джадидизм )

Oxirgi Usmonli malikalari g'arbiy turmush tarzi va kiyinish qoidalari bilan e'tiborni tortadi. Sulolaning bu tendentsiyasi shunchalik ravshanki, Yevropa sulolalari malikalari bilan solishtirganda unchalik katta farq yo'q. Suratda Fatma Neslishah Sulton

Aziz do’stlar,
Barchangizni yangilanish va yosharish ayyomi Navro'zi olam bilan chin qalbimizdan tabriklaymiz. Navro'z inson hayotida o'ziga xos ramziy ma'noga ega bo'lgan hodisa hisoblanadi. Uzoq payt davom etgan tushkunlik qish yalang'ochligidan keyin boshqacha shukuh bilan tabiat yangidan hayot boshlaydi. Hayotingizda ham Navro'zdagi kabi yangilanish ko'pdan-ko'p bo'lib, doimo yosh, navqiron va ajoyib tassurotlar bilan mazmunli bo'lishligini tilab qolaman. Oila ardog'i, yaqinlar suyanchi va kasbiy yetuklik doimo hamrohingiz bo'lsin.

Hurmat ila
@jadidlar

Turk armiyasining buyuk g‘alabasi va undan so‘ng Izmirning dushman bosqinidan ozod etilishi Turkiston va Buxoroda ko‘tarinkilik bilan kutib olindi. 6 oktabr kuni Toshkentning Eskishahar mahallasidagi juma maydoniga to‘plangan olomon bu g‘alabani shiorlar bilan nishonladi. “Turkiston” gazetasi Toshkentda o‘tkazilgan miting haqida “Turk armiyasining so‘nggi g‘alabasi tufayli katta namoyish” sarlavhasi bilan ikki maqola chop etdi. Ushbu maqolada aytilishicha, mitingda Qizil Armiya askarlari, talabalar, fuqarolik jamiyati guruhlari, ishchilar va jamoatchilikning boshqa qatlamlari ishtirok etgan. Qolaversa, o‘sha kuni Toshkentdagi barcha masjidlarda Turkiya g‘alabasi uchun nutqlar aytilib, duolar qilindi. Mitingda qatnashganlar orasidan Partiya rahbari Abdulhay, Turkkomissiya a'zosi Rudzutak va Shariat mahkamasi raisi Zahiriddin A'lam nutq so'zladi. Abdulhay o’z nutqida “Turk qo’shini 8 kun ichida yunonlarni dengizga supurib tashladi. Mustafo Kamolning maqsadi Marmara dengizigacha edi. Endi u maqsadiga yaqinlashib, Istanbul eshigiga yetib keldi. Turk armiyasini qat’iy g’alabasi bilan tabriklayman. Yashasin qahramon turk armiyasi!” dedi. Xalq bu so'zlarga olqishlar bilan javob qaytardi, so'ngra Turk madhiyasi kuylandi.

Toshkent mitingidan so‘ng 12 oktyabr kuni Buxoroda miting bo‘lib o‘tdi. Bu mitingda Buxoro Respublikasi Bosh vaziri Fayzulla Xo‘jayev, Markaziy Ijroiya Qo‘mitasi raisining o‘rinbosari Aminov, Xalq ta’limi vaziri Qori Yo‘ldosh Po‘latov, Rossiyaning Buxorodagi vakili Fonshteyn ishtirok etib, nutq so‘zladi. Bu katta ommaviy yig‘ilishdan so‘ng Fayzulla Xo’jayev hukumati Mustafo Kamol poshoga telegramma jo‘natib, uni buyuk g‘alabasi bilan tabriklab, bu g‘alabani buxoroliklar ham ko‘tarinkilik bilan nishonlagani aytiladi.
Bu xabarni eshitgan Mustafo Kamol posho Turkiston xalqiga minnatdorchilik bildirib, barcha Sharq xalqlarining o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqiga ega ekanligini ta’kidladi.

Manba: Mehmet Saray, Atatürk ve Türk Dünyası.

Ko’pincha adabiyotdan uzoqroq odamlarning hozirgilar she’r yozishni bilmaydi, she’rlarda qofiya yo’qolib ketdi, degan iddaolari quloqqa chalinadi. Fitrat domla “Adabiyot qoidalari”da she’r haqida quyidagicha yozadilar:

“Bizda eski madrasadan qolg'an yanglish bir fikr bor. Vazn, qofiyasi bo'Ig'an har bir so'z to’dasig'a “she'r” deymiz. Chunki burung'i fors-arab adabiyotchilari she'rni “qofiyasi, vazni bo’lgan gapdir” deb ta'rif qilar edilar”.

Fitrat bunday quruq misralarni “nazm parchasi” deya ta’riflab, Cho’lpon va So’fi Olloyor ijodini qiyoslaydi:

“Cho'lponning “Kle'o'patra”si sochim yo'sunida yozilgan; vazn, qofiya yo’q, biroq bir she'rdir. Holbuki, So'fi Olloyorning “Sabot ul-ojizin” degan vaznli, qofiyali ko'b parchalari bordirkim, she'r deyishqa yaramaydir.

Cho'lponning «Kle'o'patra»sidan:
Oydin kechalarda sirli Nilning bo’ylarida uzun etaklaringni
Maysalar, gullar ustidan sudrab yurub, yangi
Ochilgan, vafo hidli nilufar chechagi uzubsan.
O'zingni yelpib turg’uchi qo’lg’a chechakning fazilatlaridan
Gapirganingni eshitdim...

So'fi Olloyorning “Sabot ul-ojizin” degan asaridan:
Bitibdir jome’i mushkot ichinda,
Nabidin so'rdi bir so'rguchi banda.
Yomonlarning yomoni qaysi inson,
Javobin bermadi onda o’shal on.

Ma’lumki, So’fi Olloyorning yuqoridagi asari Turkiston o’lkalarida XX asrga qadar darslik sifatida o’rgatilgan. 28 yashar shoirning ijodini butun Turkiston ziyolilarini yetishtirishda rol o’ynagan buyuk mutafakkir ijodi bilan qiyoslash nihoyatda shijoatli qadam-a? Fitrat bu bilan kifoyalanmaydi, juda ko’p o’rinlarda Cho’lpon ijodiga murojaat qiladi, qalamini yuksak baholaydi, eski ijod namunalaring xato- kamchiliklarini ayamay ochib tashlaydi.

Fitratni ilk o’zbek trollchisi desak bo’larmikin?)

@jadidlar