Hoshimov Iqtisodiyoti

O’zbekistonda savdo defitsitini ro’kach qilib uni kamaytirishni oldiga suradiganlar uchun bir taklif bersam.

O’zbekiston byudjetidan chet elliklarga pul-kupon beraylik va shu kuponga ular O’zbekistonda ishlab chiqarilgan tovarlarni “sotib olish” huquqiga ega bo’lsinlar. Masalan 8 milliard dollar mablag’ni chet el davlatlariga beraylikda - bir shart qo’yaylik - shu 8 milliardga faqat O’zbekistonda ishlab chiqarilgan tovar ola olasizlar degan shart qo’yaylik. Shu shart doirasida ular albatta bizda ishlab chiqariladigan qimmat konditsionerdan tortib, avtomobillarimizgacha sotib olishadi. Axir, bu kuponni biz ularga berganmiz - ularga bu “sotib olish” mutlaq tekinga tushadi. Shunda o’z o’zidan savdo defitsitimiz yo’q bo’lib ketadi. To’g’rimi?

Endi agar bu taklifga qo’shilmasangiz, savdo defitsitini kamaytirish haqidagi fikringiz haqida o’ylab ko’ring.

@Hoshimoviqtisodiyoti

Oldin ko’p o’ylar edim, nega Putinni O’zbekistonda yaxshi ko’rishadi deb. Har qanday ijtimoiy qatlam, yosh, kelib chiqish, ta’lim darajasi va daromad bo’yicha kesimda - Putinga nisbatan simpatiyasi bor O’zbeklarni ko’p uchratgan edim. Fikrimcha bu Rus propagandasini oqibatlaridan biri edi.

Shu kunlarda, xuddi shunday savolni Tramp haqida bersa bo’ladi. Ijtimoiy tarmoqlarda ko’p O’zbeklar Trampni qo’llashlari haqida yozishmoqda va bir birlarini hatto g’alaba bilan tabriklashmoqda. AQShdagi O’zbeklar ham, AQShga borib qolish xavfi bo’lmagan O’zbeklar ham shunday. Bu masalada ham, biror bir tushuntiruvchi umumiy maxraj yo’qdek…

Taajubli albatta. Buni sababini bilay olmadim (boshqa AQSh prezidentini bunchalar qo’llashganini eslay olmadim).

@Hoshimoviqtisodiyoti

Oddiy qilib aytadigan boʻlsa, bordi-yu Oʻzbekistonda qandaydir iqtisodiy moʻjiza sodir boʻldi va bizda daromadlar 6 barobarga oshdi — deylik Qozogʻistonga yetib olishni boshladik — bu jarayon natijasida tabiiyki tugʻilish koʻrsatkichlari kamayadi, lekin savol shundaki, hozirning oʻzida Qozogʻiston bilan teng boʻlib turgan bo'lsa, mo'jiza evaziga boyib ketsak tug'ilish darajasi qanday boʻlib qoladi? Albatta bu ritorik savol, lekin oʻta jiddiy.

Aholining yosh tuzilishi va qarib borishi tugʻilish koʻrsatkichlariga taʼsir qiluvchi muhim omillardir. Maʼlumki, yildan yilga Oʻzbekiston aholisi qarib bormoqda.

Ayollarning reproduktiv huquqlari va sogʻligʻiga taʼsir qiluvchi choralar, jumladan, majburiy sterilizatsiyasi tugʻilish darajasining pasayishiga taʼsir qilgani raqamlarda aniq ko'rinadi, lekin umumiy kamayishni toʻliq tushuntira olmaydi.

2016- yildan keyingi tug'ilish oshishi

Yana bir qiziq tomonlardan, O'zbekistonda tug'ilish 2016-2017 yillarda boshlangan daromadlar o'sishi bilan birga sodir bo'ldi (fertillik 2.4 dan, 2023 yilda 3.3 ga ko'tarildi). Bizda ham xuddi Qozog'istondek, daromadlarni oshishi - tug'ilishni tushishiga emas, ortishiga olib keldi. Menda bir ikki nazariya bor bu haqida, masalan, kontrasepsiyaga imkoniyati mavjud bo'lgan lekin kambag'al mamlakatlarda - bola tug'ilishi insonlarni kelajakdagi iqtisodiy ahvol haqidagi taxminlaridan kelib chiqqan holda shakllanishi mumkin. Ya'ni agar rivojlanayotgan mamlakatdagi odamlar kelajakdagi iqtisodiy ahvol haqidagi kutilmalari yaxshilansa - ko'proq farzandlar ko'rishga intilishadi. Haqiqiy voqeylik emas, kelajak kutilmalarini bunga ta'siri yuqoriroq.

Umuman olganda - demografiya haqida ko'proq fikr yuritishimiz kerak deb o'ylayman. Men masalan, bu narsalarni o'ta jiddiy va uzoq muddatda ko'p muhim narsalarga ta'sir ko'rsatadi deb o'ylayman.

@Hoshimoviqtisodiyoti