Турон замини ўзининг бой тарихи ва маданияти билан жаҳон цивилизациясига улкан ҳисса қўшган. Ушбу минтақада амалга оширилган буюк ихтиролар ва кашфиётлар орасида қуйидагиларни санаб ўтиш мумкин:
1. Астрономия
• Мирзо Улуғбекнинг обсерваторияси
: Самарқандда қурилган бу обсерватория астрономия илм-фанида муҳим қадам бўлган. Улуғбекнинг “Зижи Кўрагони” номли асарида 1018 та юлдузнинг позициялари аниқланган. Бу асар Ғарб илм-фанида ҳам кенг фойдаланилган.
2. Медицина
• Абу Али ибн Синонинг тиббиётга қўшган ҳиссаси
: Унинг “Ал-Қонун фи-т-тиб” асари бутун дунё тиббиётида юзлаб йиллар давомида асосий қўлланма бўлиб хизмат қилган. Унда инсон анатомияси, касалликларнинг сабаблари ва даволаш усуллари илмий асосда баён қилинган.
3. Математика
• Ал-Хоразмийнинг алгоритм кашфиёти
: Ал-Хоразмий замонавий математика ва алгебранинг асосчиси ҳисобланади. Унинг “Ал-Жабр ва ал-Муқобала” асари алгебра фанининг ривожига асос солди. “Алгоритм” сўзи айнан унинг номи билан боғлиқ.
4. Гидротехника ва архитектура
• Амир Темур ва унинг ворисларининг гидротехника соҳасидаги ютуқлари
: Самарқанд ва Бухорода сув чиқариш ва канализация тизимлари қурилган. Шаҳарлардаги бундай иншоотлар ободлик ва аҳолининг юқори даражада яшашини таъминлаган.
5. Тилшунослик ва адабиёт
• Алишер Навоийнинг адабий инқилоби
: Туркий тилини адабий ва давлат тили сифатида юксалтирган. Унинг асарлари, айниқса “Хамса” асари, нафақат Турон, балки бутун Шарқ адабиётида янги стандартларни белгилаган.
6. Қурол-яроғ технологияси
• Амир Темур давридаги ҳарбий стратегия ва қуроллар
: Темурийлар даврида янги турдаги қуроллар, шу жумладан катта масофадаги ташвиқот учун қуроллар (баллиста ва катапултлар) такомиллаштирилган.
7. География
• Аҳмад Фарғонийнинг кашфиётлари
: У география ва астрономия соҳасидаги ишланмалари билан машҳур. Унинг асарлари Европада “Алфраганус” номи билан машҳур бўлган ва Колумб каби сайёҳларга қўлланма бўлган.
Турон заминининг кашфиётлари нафақат маҳаллий, балки бутун инсоният цивилизациясига улкан таъсир кўрсатган.
@fannashriyoti