مع فدرية

Hijriy taqvim bo‘yicha Ramazon hayiti bayrami bilan boshlanadigan shavvol oyidamiz. Bu oyning fazilati haqida, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam marhamat qilganlar: “Ramazon oyi ro‘zasini tutib, unga qo‘shimcha tarzda shavvol oyida olti kun ro‘za tutgan kishi yil bo‘yi ro‘zador bo‘lgan kabidir”

Muslim, Abu Dovud, Termiziy rivoyati


Ramazon ro‘zasidan keyin shavvolda olti kun ro‘za tutgan kishiga bir yil davomida ro‘za tutganlikning mukofoti berilishi, qilingan ibodat va toatlarning savobi o‘n misl qilib belgilanganligi uchundir. Chunki Alloh taolo Qur’oni karimda:
“Kimki (bir) hasana (savobli ish) qilsa, unga o‘n barobar (ko‘paytirib yozilur)...” (6:160), degan

Shunday bo‘lgach, o‘ttiz kun ramazon ro‘zasi 10 oy, ya’ni, 300 kun o‘rniga o‘tadi. Olti kunning o‘n barobari esa oltmish kun, ya’ni, ikki oy bo‘ladi. Ularni qo‘shib hisoblaganda musulmon kishi butun yilni ro‘za tutish bilan o‘tkazgan bo‘ladi

Ramazondan keyin shavvolda tutiladigan ro‘zaning misoli farz namozlar ortidan o‘qilgan sunnat namozi kabidir. Ushbu sunnatlar farzdagi ehtimolli kamchiliklarni bartaraf qilish uchun bo‘lganidek, shavvol ro‘zasi ramazon ro‘zasida yo‘l qo‘yilgan ayrim xatoliklarning o‘rnini to‘ldirish uchundir

Shavvol oyida olti kun ro‘za tutish mustahab amal bo‘lib, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam o‘zlari ro‘za tutib, boshqalarga ham shuni tavsiya qilganlar. Bu ro‘zani bayramdan keyin peshma-pesh tutishda fazilat bisyor, shu bilan birga, oyning boshqa kunlarida ado etish ham mumkin. Qazo bo‘lgan ro‘zalarni mazkur kunlarda tutish bilan ham ayni savobga erishiladi

عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَدِمَ رَسُولُ اللهِ الْمَدِينَةَ وَلَهُمْ يَوْمَانِ يَلْعَبُونَ فِيهِمَا فَقَالَ: مَا هَذَانِ الْيَوْمَانِ؟ قَالُوا: كُنَّا نَلْعَبُ فِيهِمَا فِي الْجَاهِلِيَّةِ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ: إِنَّ اللهَ قَدْ أَبْدَلَكُمْ بِهِمَا خَيْرًا مِنْهُمَا يَوْمَ اْلأَضْحَى وَيَوْمَ الْفِطْرِ. رَوَاهُ أَصْحَابُ السُّنَنِ.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam Madinaga kelganlarida, u (Madinalik)larning ikki kuni bo‘lib, ular o‘sha kunlarida o‘yin-kulgi qilshar edi.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Bu ikki kun qandoq kun?”, – deb so‘radilar. Ular:

“Biz johiliyatda shu kunlarda o‘yin-kulgi qilar edik”, – deyishdi.

Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Albatta, Alloh sizlarga u ikkisi o‘rniga ulardan ko‘ra yaxshiroq – Azho va Fitr kunlarini berdi”, – dedilar.

“Sunan” egalari rivoyat qilgan

Iydga o‘tar kechaning ham fazilati bor. Uni butunlay yoki bir qismini, xususan kechasining uchinchi qismini Qur’on tilovati, zikr, tasbih va nafl namozlar bilan bedor o‘tkazish ko‘plab yaxshiliklarga, ulkan savoblarga sabab bo‘ladi

عَنْ أَبِي أُمَامَةَ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : «مَنْ قَامَ لَيْلَتَيِ الْعِيدَيْنِ مُحْتَسِبًا لِلَّهِ ، لَمْ يَمُتْ قَلْبُهُ يَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ». رواه ابن ماجه والطبراني.

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Kim ikki iyd kechalarini Allohdan savob umidida qoim qilsa, qalblar o‘ladigan kunda uning qalbi o‘lmas”, – dedilar”

Ibn Moja va Tobaroniy rivoyat qilgan

Iordaniyada ham oy ko’rinmadi, shunga binoan dushanba hayit deb e’lon qilindi

Ertaga biz ro’za tutamiz, alhamdulillah

Сўнги кечанинг аҳамияти

Рамазоннинг охирги тунини алоҳида ҳимммат билан иҳё этиш, унда ўзгача иштиёқ билан Парвардигорга юзланиш ғоят фазилатли ва савоблидир. Бу эса 29 кеча билан ўттизинчи кечани қадрлаш билан амалга ошади. Аслида Рамазон жуфт ойлар сирасидан бўлиб, одатда ўттиз кунлик келади. Лекин, биринчи куннинг ҳилолини кузатиш деярли амримаҳол бўлгани учун кўпинча воқелик ҳукми билан 29 кунлик бўлиб қолиши ҳам мумкин. Бу ҳолатда ўттизинчи кечани кутиб, аввалги кечаларда ибодатга киришмаган одам сўнги кеча фазилатини бой бериб қўяди.

Машҳур муаррих ва муҳаддис Абу Нуайм Асбаҳоний (Исфаҳоний) Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилиб келтирган ҳадиси шарифда айтилишича, рўзадорларга ойнинг охирги кечасида мағфират ато этилади. Саҳобалар: "ё Расулаллоҳ, бу Қадр туними, (шуни айтмоқдамисиз)?", деб сўрашганда Набий алайҳиссалом: "йўқ (бу қадр туни эмас, бошқа бир фазилатли тун), ишчи ўз иши ниҳоясига етганда ажрини тўлиқ ундиради-ку (бу ўшандай тун)?!", дедилар. Ушбу ҳадисни Суютий "ал-хасоис ал-кубро"да Асбаҳонийдан нақл қилиб келтирган.

Яна бир ривоятга кўра, Аллоҳ таоло бу ойнинг аввалидан охиригача бўлган муддатда нечта инсонни жаҳаннамдан озод қилган бўлса, рамазоннинг сўнги кечасининг ўзида яна шунча одамни озод этар экан.

© Алишер Султонходжаев

Bugun 29-kecha
So’nggi toq kecha
Bu yil uchun so’nggi ehtimol

Alloh qalblarimizni ochsin, duo va ibodatlarimizni maqbul aylasin!

Ya Rosululloh, Siz biz haqimizda qayg’urganingiz kabi, Sizni qachondir seva olamizmikan?

Қадр кечаси умид қилинадиган тунда ўқиладиган дуо

Оиша онамиз (разияллоҳу анҳо) Пайғамбаримиз алайҳиссаломдан Қадр тунида нима дуо ўқиш ҳақида сўраганларида Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам қуйидаги дуони ўқишни буюрганлар:

أللهم إنك عفو كريم تحب العفو فاعف عني
(Аллоҳумма иннака Афуввун, Кариймун, туҳиббул-ъафва фаъфу ъанний)

маъноси: “Эй Аллоҳ, Сен афу қилувчи (кечиримли), Карамли, олийжаноб зотсан, менинг гуноҳимни кечир!”.

Демак, Қадр кечаси бўлишини умид қилган ҳолда ибодатлар билан бедор ўтказиладиган кечаларда мазкур дуони кўп-кўп ўқиш суннатга мувофиқ ҳамда манфаатли бўлар экан.

© Алишер Султонходжаев

Қадр кечаси

"Қадр" улуғлаш маъносини англатади. Яъни бу кеча ўзига хос фазилатларни ўз ичига олгани учун қадри баланд, улуғ кечадир. Шунингдек, бу тунни ибодат ва зикр билан иҳё қилган кимса қадрли, улуғ инсон бўлишига ишорадир.

Қадр сўзининг яна бир маъноси "торайтириш" дегани. Бундай номланишига сабаб, мазкур кеча ҳақидаги маълумотнинг яширилиши ва тайин қилинмаслигидир.

Халил ибн Аҳмад Фароҳидий (раҳимаҳуллоҳ) айтади: "Бу кечанинг қадр (торайтириш) кечаси деб номланишига сабаб шуки, у кечада малоикаларнинг Ерга азбаройи кўп нозил бўлганидан Ерда жой камайиб, торайиб қолишлигидир".

Қадр сўзининг торайтириш маъноси Қуръони Каримда ҳам келган: "وأما إذا ما ابتلاه فقدر عليه رزقه " ("энди қачон (Парвардигори) уни имтиҳон қилиб, ризқини танг қилиб қўйса...") (Фажр сураси:16-оят). мазкур оятдаги "فقدر عليه رزقه" (фақодаро алайҳи ризқоҳу) сўзи "ризқини тор қилди" маъносини англатади.

Яна айтадиларки, "қадр" "қадар" (ўлчов) маъносида. Зеро, бу кечада йил давомида содир бўладиган ишлар белгиланади, тақдирлар битилади, туғиладиганлару, ўладиганлар, нажот топадиганлару ҳалокатга юз тутадиганлар, бахтиёр инсонлару бахтсиз кимсалар, ҳосилдорлигу қурғоқчиликлар, офияту балолар ҳамма-ҳаммаси ёзиб, белгиланади.

Бандаларнинг тақдирларини ёзиш деганда мазкур нарсаларнинг лавҳи маҳфуздан бошқа бир нарсага кўчириб ёзилиши ёхуд фаришталарга билдирилиши ирода қилинади.

Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳумо айтадилар: “Қуръони карим тўлалигича Рамазон ойида Қадр кечасида Лавҳул-маҳфуздан нозил қилиниб, дунё осмонидаги Байтул-иззага қўйилди. Сўнгра Жаброил (а.с.) Муҳаммад (сав)га оятларни нозил бўлиш сабаблари тақозосига кўра яъни, турли ҳолатларга мувофиқ равишда бўлак-бўлак қилиб олиб келди”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилиб дедилар: "تحروا ليلة القدر في الوتر من العشر الأواخر " яъни: "Қадр кечасини (рамазоннинг) охирги ўн кунлигининг тоқ (кеча)ларида излангиз!" (Бухорий ривояти).

Охирги ўн кунликнинг тоқлари деганда 21, 23, 25, 27 ва 29 кечалар назарда тутилади. Яъни, 20 дан 21 га, 22 дан 23 га, 24дан 25 га, 26 дан 27га, 28 дан 29 га ўтар кечалар лайлату-л-қадр умид қилинадиган кечалар ҳисобланади.

Лайлату-л-қадрнинг охирги ўн кунликда кутилиши, яна ҳам таъкидлиси охирги етти кун қолганда кутилиши ва мазкур етти кун ичидан эса 27 кечасида умид қилиниши машҳурдир. Ҳатто айрим ҳадиси шарифларда 27 - кеча эканлиги очиқ-ойдин айтилган ҳам.

Абдуллоҳ ибн Умар ва Муовия разияллоҳу анҳумлардан ривоят қилинган ҳадис шарифда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай марҳамат қилганлар: "ليلة القدر ليلة سبع وعشرين" яъни: "Қадр кечаси йигирма еттинчи кечадир" (Абу Довуд ва Имом Аҳмад ривоятлари).

Қадр кечасининг белгилари

Қадр кечасининг айрим аломатлари борлиги ҳадиси шарифларда зикр қилинган. Жумладан ўша кеча ниҳоясига етиб тонг отганда қуёш нурсиз бўлиб чиқиши, яъни қуёшнинг нури кўзни олмайдиган, заиф ҳолда қуёшни тўла кўриш имконини берадиган шаклда бўлиши, қуёш қизғиш тусда кўриниши, ўша кеча ҳаво очиқ, ёқимли, ҳатто ойдин ва ёруғ бўлиши, иссиқ ҳам, совуқ ҳам бўлмаслиги, у кечада юлдуз (метеорит) учмаслиги каби аломатлари саҳиҳ ҳадисларда ворид бўлган.

Бошқа ривоятларда лайлату-л-қадрнинг қўшимча белгилари ҳам зикр этилган. Жумладан, мазкур кечада дарахтларнинг эгилиб туриши, тонгида енгил ёмғир шивалаши каби.

Кимки, лайлату-л-қадрга эришса, аломатларини билса, у инсон дарҳол ўзига ва барча мўмин-мусулмонлар ҳаққига дуойи хайр қилмоғи лозимдир. Зеро, ҳаммага ҳам унинг аломатлари кўринавермаслиги мумкин.

Лайлату-л-қадр умид қилинган кечаларда киши ибодатга бел боғлаши, ихлос билан Яратганга илтижолар қилиши мақсадга мувофиқ.

Абу Ҳурайра (разияллоҳу анҳу) ривоят қиладилар. Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам):

" مَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ " (رواه مسلم و البخارى و الترمذى)

яъни: “Ким Лайлатул Қадр кечасини унга иймони борлиги учун ва Аллоҳдан савоб умидида бедор ўтказса, унинг шу кечагача қилган гуноҳлари мағфират қилинур” – дедилар (Имом Муслим, имом Бухорий ва имом Термизий ривоятлари).

قُلْ يَٰعِبَادِىَ ٱلَّذِينَ أَسْرَفُوا۟ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا۟ مِن رَّحْمَةِ ٱللَّهِ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَغْفِرُ ٱلذُّنُوبَ جَمِيعًا ۚ إِنَّهُ ۥ هُوَ ٱلْغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ

“Sen mening tarafimdan: “Ey o‘z jonlariga isrof (jabr) qilgan bandalarim, Allohning rahmatidan noumid bo‘lmang! Albatta, Alloh barcha gunohlarni mag‘firat etar. Albatta, uning o‘zi o‘ta mag‘firatli va o‘ta rahmli zotdir”, deb ayt”.

Ey Muhammad!
Ey haqiqiy iymon da’vatchilari! Allohning bandalariga – gunohlari ko‘p va o‘z jonlariga zulm qilganlarga xabar bering: Robbingizning rahmati cheksiz, mag‘firati esa mutlaqdir. Ularni bu qimmatli imkoniyatdan ayrilishlaridan oldin chin dildan tavba qilishga chorlang. Zero, ular nafslari ortidan ergashib, barcha narsani bilguvchi Robbilariga itoatsizlik qilib, Uning g‘azabiga sabab bo‘lmoqdalar.

Ammo ular Allohning rahmatidan aslo umid uzmasinlar. Chunki Allohning rahmatidan umidsizlik – gunohkor uchun bundan ham katta halokat eshigini ochadi.

Ular hech qachon: “Men juda ko‘p gunoh qildim, gunohlarim haddan tashqari ko‘paydi, endi meni Alloh kechirmaydi”, deb noumid bo‘lmasinlar. Bu kabi noumidlik gunohkorning tavba qilishiga, itoatsizlik botqog‘idan chiqib ketishiga to‘sqinlik qiladi va natijada inson Allohning rahmatidan emas, balki Uning g‘azabidan boshqa narsaga duch kelmaydi.

Shunday ekan, gunohkorlarni Allohning rahmatidan umid uzishlariga yo‘l qo‘ymang va ularni Robbilarining buyuk karami, mag‘firati va cheksiz rahmatidan boxabar qiling. Ularni Allohning ulug‘ va go‘zal ismlari bilan tanishtiring, toki U Zotning rahmati va kechirimiga yetishishsin. Zero, inson chin yurakdan tavba qilishi bilan Alloh uning barcha kichik va katta gunohlarini – hatto shirk, qotillik, zinokorlik, riboxo‘rlik va har qanday zulmni ham kechiradi. Albatta, Alloh o‘ta Kechirimli va benihoya Rahmli Zot.

Mag‘firat va Rahmat – Allohning azaliy va doimiy sifatlaridir. Bu ilohiy sifatlarning nurlari doimiy ravishda butun maxluqot ustiga yog‘ilib turadi. Alloh bandalariga kecha-yu kunduz, yashirin va oshkora holatda ne’matlar yog‘diradi, ularni o‘zining cheksiz mehr-shafqati bilan qamrab oladi. Allohga bandalariga ne’mat berish, ne’matni ushlab qolishdan ko‘ra ancha yoqimlidir. Uning rahmati Uning adolatli g‘azabidan ilgari yuradi va uni yengib ketadi.

Ammo bandalar bu rahmat va mag‘firatga sazovor bo‘lish uchun harakat qilishlari shart. Agar inson bu yo‘lda harakat qilmasa, o‘z qo‘llari bilan Allohning rahmat va mag‘firati eshiklarini yopadi. Allohning roziligiga yetaklovchi eng haqiqiy, sharafli va ishonchli yo‘l – bu chin dildan tavba qilish, Allohdan kechirim so‘rash, Unga itoatkorlik, kamtarlik va ixlos bilan ibodat qilishdir. Zero, Robbingizning rahmatiga va mag‘firatiga eltuvchi bundan boshqa ishonchliroq va sharafliroq yo‘l yo‘q.


Tafsir as-Sa’diy

Bu audio “Ramazon pulse” boti uchun yozilgandi, ammo bu yerda yuborish o’rinli deb hisobladim. Ramazonning yakuniy kunlarida ayniqsa

Shuningdek, ushlanishi kerak bo’lgan sabablar: salomatlik, taomlanish, hayot tarzi, psixologik holat va hkzlarni ham inobatga olish lozim

“Namoz bo’lsa boshqa narsa kerak emas”, degan fanatik pozitsiyani targ’ib qilishni, o’zingizni yanada ezish uchun yana bir sababchi bo’lishni aslo xohlamastim

Oqil musulmon — Allohni o’zidanda ustun qo’yish bilan birga, o’zini, ahlini va ummatni rioyasini qilishga intiladi

Boshimizga bir musibat tushsa, tashqaridan qo‘llab-quvvatlashga o‘tkir ehtiyoj sezamiz

Vafot etsak, bizni tezda unutib yuborishlarini hech ham xohlamaymiz

Sevganlarimizga nisbatan nohaqlik ko’rsak, darrov qasos olishga intilamiz

Jonimiz/ molimizga zulm qilingan bo‘lsa, bahonalarsiz adolat istaymiz


Eng samimiy duo qilgan vaqtingizni eslang, katta ehtimol bilan sinovli, og‘riqli davr bo‘lgan. U tugamaguncha duo qilishdan ham toliqmaysiz, to‘xtamaysiz

Biling-ki, ummat yuqoridagi barchasidan ustun.
Ummat — mendan, sizdan, tashvishlarimizdan ustun

Shunday ekan, hech bo‘lmaganda o‘zimizga xohlaganni ularga ham so‘raylik, ravo ko‘raylik

Ramazonning ulug’ kunlarida bo’layotgan vaxshiyliklarni doim yodda tutib, shaxsiy xohishlarimizdan avval, ummatning bugungi eng og‘riqli yarasi — Falastin ahli haqqiga duo qilishini unutmasligimiz shart