Nega baʼzi yoshlar tushkun kayfiyatda va nima qilish kerak?Birinchi sabab – internet. Bugun kechagidan koʻra koʻproq imkoniyatlarga egamiz va toʻrt tomondan maʼlumot bilan qurshab olinganmiz. Yoshlar bosim ostida qolgan. Koʻplab yutuqlarga erishgan insonlarni koʻrib, yoshlarning oʻziga boʻlgan talablari haddan ziyod koʻpaygan.
Oʻz-oʻzidan qoniqmaslik tuygʻusi esa odamni yeb bitiradi.Yana bir sabab, ular oʻz yoshlariga mos boʻlmagan kitoblar oʻqishyapti. Izohlayman. Badiiy kitob inson his-tuygʻulari bilan oʻynashadi. Quvonch, tushkunlik kabi hissiyotlar badiiy kitob oʻqish orqasidan kelib chiqadi. Biroq, non-fiction (nobadiiy) kitob oʻqib, tushkunlikka tushayotgan yoshlar ham bor. Bunga sabab, yoshlar ideallar bilan yashaydi, orzu-istaklarga ega boʻlishadi, ularning dunyosi real dunyodan farq qiladi. Oʻzi kishi hayoti xayoldan realikka qadam-qoʻyib borish jarayoniga oʻxshaydi.
Bolalikdan shakllangan sof tasavvur adolat, tenglik, ezgulik kabi tuygʻularni doimiy kutib yashaydi. Oddiy, Harari, Bill Brayson, Hoking yoki Mensonni oʻqigan oʻsmirning dunyo haqidagi tasavvurlari buziladi. Biroq, ayb kitoblarda emas, balki tasavvurda, oʻsmirning tasavvuri va reallik oʻzaro zid kelganida. Y
oshga mos kitob oʻqish esa hayotiy tajribaga muvofiq ravishda kitob oʻqib borishdir. Keyingi sabab – dangasalik. Hozirgi jamiyat kamharakat jamiyat. Harakatsizlik esa mahzunlik keltirib chiqaradi. Nima qilish kerak?
Avvalo, tushkunlik sabablaridan biri bilim va tajriba oʻrtasidagi nomutanosiblik ortidan kelganligini tushunish kerak. Koʻp tajriba koʻrmagan kishi koʻp bilimga ega boʻlsa, bilim yukini koʻtarish uchun qiynalishiga toʻgʻri keladi. Buni tabiiy qiyinchilik sifatida qabul qilish lozim. Tushkunlik yoki iztirob hech qanday yomon hissiyot emas, u tabiiy, hayotning bir qismi. Baxtning ham baxtsizlikning ham oʻz vazifasi bor. Iztirobning vazifasi juda foydali natijalarga yetaklaydi. Gʻamdan foydalanishni bilish kerak. Undan yaratuvchanlik yoʻlida foydalaniladi. Iztirobdan hosil boʻladigan energiyani turli mashgʻulotga yoʻnaltirib, undan foydalanib qolish mumkin. Yozuvchilarning koʻpi tushkunlikni boshdan kechirgan va bundan toʻgʻri yoʻlda foydalana olgan. BoDjekdagi Dianeʻi zoʻr gapi bor edi, mazmuni:
“Men iztiroblarim toʻgʻrisida yozishim va shu orqali kelajakda gʻam kutayotgan boshqa insonlarga hamdardlik bildirishim kerak. Men tushkunlik davrim haqida yozib, nimagadir erisha olmas ekanman, shuncha chekkan iztiroblarim behudaga boʻlib chiqadi. Bu esa – dahshat!” Siz ham tushkunlik va iztiroblar havoga sovrilishiga yoʻl qoʻymang.
Endi oʻn yetti yoshli Dostoyevskiyni gapini eshiting:
“Aka, meni tushkunlik kayfiyati qamrab olgan. Bilmadim, umrim davomida bu meni hech tark etarmikin?”Nima deb oʻylaysiz? Dostoyevskiyni tushkunlik ruhi tark etdimi? Asarlaridan koʻrish mumkinki, yoʻq, tark etmadi. U esa mana shu iztiroblardan kelib chiqqan energiya orqali butun umrini insonlarni noxush hislardan, yanglish fikrlardan ozod etishga bagʻishladi.
Diqqat! #Yechim_emas.
Boshqa ishlarga chalgʻib, fikrlardan umuman voz kechish. Masalan, uylansang, tinchib ketasan, ortiqcha oʻylar va tushkunlikka vaqt qolmaydi, deyishadi. Bu esa javob emas, javobdan qochish, suniy ravishda oʻzini fikrlashdan toʻxtatish.
Undan koʻra, fikr bosimiga chidam berishni, fikrlarni tartiblashni, ularni oʻzgartirib turishni, ularning yukini koʻtara olishni, ularga qaram boʻlmaslikni oʻrganish lozim. Kamyu suitsid absurdni yengish emas, undan qochish, degandi. Hayot oqimiga kirib ketib, fikrlardan qochib qolish ham xuddi mana shu suitsidga oʻxshab, yasama yoʻl - qoʻrqoqlikdir. Agar fikrlashni istamasangiz, albatta, shu yoʻl siz uchun. Biroq, oldinda turgan keyingi bosqichlarni ham koʻrishni istasangiz, hali oldinda koʻp yangiliklar kutib turgan boʻlishi mumkin. Irodangizga ozgina iroda qoʻshing va tushkunlikdan zavqlanib qoling)
Rahimjon Qudratov@booktional