Асанов формати dan repost
Рус интернетида Ўзбекистон ҳақидаги тасаввурни шакллантиришда ўзбек тили, ўзбек тилли контент мутлақо инобатга олинмайди. Россиялик экспертлар, журналистлар фикр ўрганса, фақат рус тилидаги материалларни кўздан кечиради, фақат рус тилини биладиган информантлар билан суҳбатлашади. Натижада Ўзбекистон ҳақида мутлақо нотўғри ва бир ёқлама тасаввур ҳосил қилинади. Ҳатто Meduza сингари жиддий ресурслар шундай хатога йўл қўйган. “Vesti.uz”, AssiaTerra, “Podrobno.uz” сингари пропагандистик сайтларни-ку, гапирмаса ҳам бўлади. Уларда бу ҳол қонуният даражасига кўтарилган.
Баъзи ўқувчиларимга ёқмаса ҳам, яна тил ҳақидаги қонун масаласига қайтаман. Бу қонун қай даражада тўғри-нотўғри, керакли-кераксиз, демократик-нодемократик – бу бошқа масала. Лекин ўзбек жамиятининг унга муносабати ҳақида гапирсак, шахсан менда қуйидаги картина юзага келди: қонун лойиҳасидан фақат интернет аҳли хабардор, муҳокамалар асосан ижтимоий тармоқларда кетмоқда, баъзи сайтлардаги мақолалар орқалигина кенгроқ омма хабар топмоқда бундан. Ижтимоий тармоқлардаги бўлиниш қуйидагича: рус тилли сегментда барча кескин қарши, рус тилли сегментдан бир неча баробар катта бўлган ўзбек тилли сегментнинг мутлақ кўпчилиги қонунга хайрихоҳ, кичикроқ қисми унда лисоний ҳуқуқлар бузилишини кўрмоқда. Ўзбек интернетида ҳақиқий муҳокама кетмоқда, рус сегментида эса ягона нуқтаи назар мавжуд – қонун ёмон. Интернетда ижтимоий-сиёсий мавзуларни кузатмайдиган аҳоли, яъни мутлақ кўпчилик бу баҳслардан ҳам, балки қонун лойиҳасининг ўзидан ҳам бехабар.
Бу – менда ҳосил бўлган тасаввур. У мутлақо тўғрилигига кафолат бера олмайман; шу билан бирга, ёндашувларнинг ҳеч бирига ўзи баҳоимни бермаяпман. Тил масаласи доим муаммоли ва муҳокамали бўлиб қолади.
Бир нарсани ҳамма тан олса керакки, муҳокама иштирокчиларининг мутлақ кўпчилиги қонунга қарши эмас. Улар холисми, йўқми, бу бошқа масала.
Рус тилли сайтларга кирсангиз, зўр бериб шу картинанинг мутлақо тескарисини ҳосил қилишга уринишмоқда. Баҳром Эрмуҳаммедовнинг ксенофобия руҳидаги мақоласини чоп этган AsiaTerra сайтида чиққан қуйидаги материал сарлавҳасига диққат қилинг: “қонун лойиҳаси ўзбек жамиятини иккига бўлиб юборди” эмиш. Юқорида айтганимдек, Ўзбекистон жамиятининг катта қисми бу муҳокамалардан бехабар, оддий халқ тирикчилик билан банд. Агар гап фақат интернет ҳақида кетаётган бўлса, эътирозлар тор доирада, рус тилли гуруҳларда айтилмоқда, ҳеч қандай жиддий бўлиниш йўқ. Ўша доирадаги гапларни каттароқ минбарларга олиб чиқиб, ваҳима кўтаришга, бўлиниш иллюзиясини ҳосил қилишга уринишмоқда.
Яна бир нарсага эътибор беринг: фақат рус тилидаги муҳокамалардан рус тилидаги қонунга қарши изоҳлар келтириляпти. Бошқа нуқтаи назар борлиги, мутлақ кўпчилик шу фикрнинг тескарисини айтаётгани эсга олинмаяпти. Қолаверса, бу ерда ўзига маъқул нуқтаи назар тарафдорларини “қаҳрамон”, “ҳаққоният курашчилари” қилиб, қаршиларни эса “миллатчилар” қилиб кўрсатишга, шу йўл билан айтилаётган “қарши” фикрларнинг қадрини туширишга уриниш бор. Нима эмиш, қонун лойиҳасини фақат “титул” миллат ҳукмронлиги тарафдорларигина қўллаётган эмиш, лойиҳа эса қонунчиликка тўғри келмас эмиш, ўзбек тилли фуқаролар лойиҳага қарши эмиш (“узбекоязычных” сўзини ҳам тўғри ёза олишмабди).
Мана шунақа сохта таҳлилий материалларга асосланиб кейин “бутун Ўзбекистон аҳолиси қонунга қарши” деб юришади. Мария Захаровага ҳам балки шунақа ёзуғлардан бири етиб боргани учун шундай деб ўйлагандир. Бу каби медиалар Ўзбекистонда ўзбеклар йўқдай тасаввур уйғотишда, уларнинг фикрига кўз ва қулоқ юмишда давом этаркан, томонлар бир-бирини тушунишига, эшитишига умид қилмаса ҳам бўлади.
@AsanovEldar
Баъзи ўқувчиларимга ёқмаса ҳам, яна тил ҳақидаги қонун масаласига қайтаман. Бу қонун қай даражада тўғри-нотўғри, керакли-кераксиз, демократик-нодемократик – бу бошқа масала. Лекин ўзбек жамиятининг унга муносабати ҳақида гапирсак, шахсан менда қуйидаги картина юзага келди: қонун лойиҳасидан фақат интернет аҳли хабардор, муҳокамалар асосан ижтимоий тармоқларда кетмоқда, баъзи сайтлардаги мақолалар орқалигина кенгроқ омма хабар топмоқда бундан. Ижтимоий тармоқлардаги бўлиниш қуйидагича: рус тилли сегментда барча кескин қарши, рус тилли сегментдан бир неча баробар катта бўлган ўзбек тилли сегментнинг мутлақ кўпчилиги қонунга хайрихоҳ, кичикроқ қисми унда лисоний ҳуқуқлар бузилишини кўрмоқда. Ўзбек интернетида ҳақиқий муҳокама кетмоқда, рус сегментида эса ягона нуқтаи назар мавжуд – қонун ёмон. Интернетда ижтимоий-сиёсий мавзуларни кузатмайдиган аҳоли, яъни мутлақ кўпчилик бу баҳслардан ҳам, балки қонун лойиҳасининг ўзидан ҳам бехабар.
Бу – менда ҳосил бўлган тасаввур. У мутлақо тўғрилигига кафолат бера олмайман; шу билан бирга, ёндашувларнинг ҳеч бирига ўзи баҳоимни бермаяпман. Тил масаласи доим муаммоли ва муҳокамали бўлиб қолади.
Бир нарсани ҳамма тан олса керакки, муҳокама иштирокчиларининг мутлақ кўпчилиги қонунга қарши эмас. Улар холисми, йўқми, бу бошқа масала.
Рус тилли сайтларга кирсангиз, зўр бериб шу картинанинг мутлақо тескарисини ҳосил қилишга уринишмоқда. Баҳром Эрмуҳаммедовнинг ксенофобия руҳидаги мақоласини чоп этган AsiaTerra сайтида чиққан қуйидаги материал сарлавҳасига диққат қилинг: “қонун лойиҳаси ўзбек жамиятини иккига бўлиб юборди” эмиш. Юқорида айтганимдек, Ўзбекистон жамиятининг катта қисми бу муҳокамалардан бехабар, оддий халқ тирикчилик билан банд. Агар гап фақат интернет ҳақида кетаётган бўлса, эътирозлар тор доирада, рус тилли гуруҳларда айтилмоқда, ҳеч қандай жиддий бўлиниш йўқ. Ўша доирадаги гапларни каттароқ минбарларга олиб чиқиб, ваҳима кўтаришга, бўлиниш иллюзиясини ҳосил қилишга уринишмоқда.
Яна бир нарсага эътибор беринг: фақат рус тилидаги муҳокамалардан рус тилидаги қонунга қарши изоҳлар келтириляпти. Бошқа нуқтаи назар борлиги, мутлақ кўпчилик шу фикрнинг тескарисини айтаётгани эсга олинмаяпти. Қолаверса, бу ерда ўзига маъқул нуқтаи назар тарафдорларини “қаҳрамон”, “ҳаққоният курашчилари” қилиб, қаршиларни эса “миллатчилар” қилиб кўрсатишга, шу йўл билан айтилаётган “қарши” фикрларнинг қадрини туширишга уриниш бор. Нима эмиш, қонун лойиҳасини фақат “титул” миллат ҳукмронлиги тарафдорларигина қўллаётган эмиш, лойиҳа эса қонунчиликка тўғри келмас эмиш, ўзбек тилли фуқаролар лойиҳага қарши эмиш (“узбекоязычных” сўзини ҳам тўғри ёза олишмабди).
Мана шунақа сохта таҳлилий материалларга асосланиб кейин “бутун Ўзбекистон аҳолиси қонунга қарши” деб юришади. Мария Захаровага ҳам балки шунақа ёзуғлардан бири етиб боргани учун шундай деб ўйлагандир. Бу каби медиалар Ўзбекистонда ўзбеклар йўқдай тасаввур уйғотишда, уларнинг фикрига кўз ва қулоқ юмишда давом этаркан, томонлар бир-бирини тушунишига, эшитишига умид қилмаса ҳам бўлади.
@AsanovEldar