Асанов формати

Форс клавиатурасининг қулайликларини кашф қиляпман. Ўзим билмаган ҳолда.

Анча олдин ниманидир қидираётиб, ق тугмасини босишда shift'ни қўйвориш эсимдан чиқибди, натижада ق ўрнига ريال чиқиб келди.

Ўқиёлмай, нима экан деб ўтирган бўлсангиз, риёл дегани. Риёл эса Эроннинг валютаси.

Лекин, қизиғи, Google'да ريال деб қидирув берсангиз, пул бирлиги эмас, "Реал Мадрид" чиқиб келади (иккови бир хил ёзилади чунки). Эронда "Реал" риёлдан машҳурроқ шекилли.

@AsanovEldar

Қочганимга тутилганим ҳақида

Интернет-журналистикага кириб келиб, хабар ёзишдан бошлаганман (ҳамма қатори). Аммо бу иш менга кўп ноқулайлик туғдирарди: доим тезкор бўлишга ҳаракат қилиш керак (бўлмаса янгилик актуаллигини йўқотади ёки кимдир биринчи ёзиб қўяди), тадбирларда юриб, саволлар бериш, суҳбат ва интервьюлар қилиш керак, инсайдерлар топиб, контакт ўрнатиб, алоқада бўлиб туриш керак. Унча-мунчага ижтимоий контактга киришни хоҳламайдиган мендай одамовига бу оғир қийноқ эди, натижада хоҳишсиз ишлардим. Ёки ишни ёмон бажарардим.

Мен шундай ишни орзу қилардим — шошилмаай, бемалоол, ўйлаб, хоҳлаган нарсамни ёзиб, хоҳламаган мажбуриятларсиз, нотаниш одамлар билан алоқага киришмай, хонадан чиқмай ишласам, хоҳлаганда ишлаб, хоҳлаганда дам олиб дегандай. Орзуга айб йўқ экан десам, жуда анъанавий шаблон гап бўлиб қолади, лекин бошқа гап хаёлимга келмади.

Шунга таҳлилий журналистикага ўтишга қарор қилдим — асосийси, мен севган илм-фан билан боғлиқ, иннайкейин, кабинетда ўтириб таҳлил қиласан, шошилмай ёзасан, тезкорлик талаби йўқ, контактлар кам. Деб ўйлардим. Аммо янги муаммо чиқди: таҳлил бўлими бошлиғи сифатида колумнист ва эксперт қидирасан, улар билан келишасан, мажлислар ўтказасан, ойлик режалар тузасан, ишни назорат қиласан. Хуллас, бошқарув ва ташкилотчилик керак бўлди. Буям ёқмади. Ташкилотчилик, нетворкинг минимум талаб қилинадиган соҳаларга ўтдим — блогинг, экспертлик; илм-фанга қайтдим.

Лекин бу соҳалар ҳам мен хоҳлагандай "тинч" эмас экан. Блогер сифатида тадбир ва турларда юрасан (ижтимоий контакт), эксперт сифатида ҳар ҳафта янги одамлар билан учрашасан, маъруза қиласан, тренинг ўтасан, савол-жавоб қиласан, йиғилиш ва тадбирларда юрасан. Мен учун энг оғири — карьера юриши учун тадбирлардан ташқариям алоқа ўрнатиш, суҳбатлашиш, танишиш, ёзишиш керак, бўлмаса биров сени танимайди, чеккада қолиб кетасан. Хуллас, фаол бўлиш керак.

Илм-фан эса (ҳали Ўзбекистонга тўлиқ кириб келмаган замонавий кўринишида) мен қочган барча амалиётларни талаб этади. Аввало, бугун фан жамоасиз бўлмайди — жамоа тузасан (ёки жамоага қўшиласан), бу эса яна ташкилотчилик, нетворкинг, ижтимоий контакт, сон-саноқсиз йиғилиш, фикр алмашиш дегани.

Иккинчидан, тадқиқотни кабинетда ўтириб қилиб бўлмайди. Шу кунларда бир тадқиқот устида ишлаяпман, у жуда кўп ижтимоий контакт ва ташкилотчиликни талаб қилади: керакли жойларга қўнғироқ қилиб/ёзиб, керакли ахборотни сўраяпман, эксперт ва мутахассислар билан жонли интервьюлар қиляпман, интервью учун албатта уларни топиб, контакт ўрнатиб, гаплашиб, келишиб олиш керак. Хуллас, тадқиқот бош-оёқ ижтимоий контакт ва ташкилотчиликдан иборат.

Ниҳоят, тадқиқотингни кўрсатиш учун ҳам фаол бўлиш керак: ҳамкасбларга юбориб ёки улар билан суҳбатлашиб, фикрини олиш, конференцияларда презентация қилиш, алоқалар ўрнатиш, тадқиқотни чоп этиш ва давом эттириш учун журналлар, конференциялар, университетлар билан алоқага киришиш.

Хуллас, мен севган соҳаларда ва, хулосам бўйича, исталган соҳада муваффақиятга эришиш учун фаол бўлиш керак. Хонадан чиқмай, интернет титкилаб, сифатли журналистика, блоггинг, экспертиза ва фан қилиб бўлмайди; мабодо сифатли бўлсаям, уни танитиш ва давом эттириш учун яна ҳаракат қилиш керак. Хуллас, фаол бўлиш керак экан. Бугунги дунё — социофобларнинг жаҳаннами.

UPD: бир психолог ҳамкасбимиз аниқлик киритди — мен социофоб эмас, интроверт эканман. Социофоб ҳамма жойда интроверт деб ўқилсин.

@AsanovEldar

Shogun сериали охирига яқинлашиб қолди. Икки кун олдин чиққан 9-қисм ҳам шедевр бўлди. "Тахтлар ўйини"га қиёслашяптию, мен унданам юқорироқ баҳолаган бўлардим.

Сериални кўриб туриб, бир нарсага эътибор бердим. Кўрсатилаётган давр Япониясида қизиқ маданий муҳит шаклланган: японларда қатъий бир динда бўлиш мажбурияти йўқ — бир қисми буддист, бир қисми синтоист, яна баъзилар европалик руҳонийлар таъсирида христиан динига ўтган. Барининг дини ҳар хил, аммо:

- бу уларнинг бирга яшаши, оила қуриши, қариндошликни сақлашига мутлақо халақит бермайди, ҳеч ким бировни динига қараб ажратмайди;

- динидан қатъи назар, барча япон одатларига риоя қилади — японча кийинади, японча дунёқарашга бўйсунади, амалларни бажаради.

Аслида исломгача бўлган Марказий Осиёда ҳам шунақа муҳит ҳукм сурган: турклар ва сўғдлар орасида христианлар (несторианлар), буддистлар, монийлар, тангричилар, зардуштийлар бўлган. Бир жамият, бир шаҳар, бир қабила ичидаги одамлар, яқин қариндошлар, бир оила вакиллари турли динда бўлишига норма сифатида қаралган. Айни пайтда динга боғлиқ бўлмаган туркча ва сўғдча одатларга риоя қилинган.

Мусулмон ва христианликда бирлаштирувчи идеология жуда кучли бўлган — бу динлар маданиятни, қадриятларни назорат қилган ва бир хиллаштириб юборган. Аммо мен барибир Марказий Осиёда Кушонлардан Турк хоқонлигигача бўлган даврда ҳукм сурган диний ва миллий хилма-хиллик моделига кўпроқ ҳавас қиламан. Бу, албатта, субъектив масала, ҳамманинг симпатияси ва қадриятларига боғлиқ.

@AsanovEldar

Туркия сиёсатида қизиқ ўзгаришлар кутиляпти.

Тўғри, Эрдўғон ва AK Parti ҳалиям ҳокимиятда. Ўтган йилги президент ва парламент сайловларидан сўнг Эрдўғон ҳокимияти янада мустаҳкамланди, парламент консерваторлар қўлига ўтди, мухолифат ва дунёвий миллатчи мухолифат енгилди деган гаплар янграганди. Аммо сиёсатда ва иқтисодиётда кутилмаган бурилишлар бўляпти.

Биринчидан, пул сиёсатида ортодоксал (жаҳонда тан олинган, илмий асосланган) методларга қайтилди — яхши мутахассислар таклиф қилинди, фоиз ставкалари кўтарилди, бозор иқтисодиётига қараб қадамлар ташланяпти. Инфляция ҳалиям давом этяпти, лекин 2025 йилнинг иккинчи ярмида Туркия иқтисоди нормал ўзанга қайтиши кутилмоқда.

Иккинчидан, катта сиёсатда проамерика, проғарб овозлар кўп янграй бошлади. Масалан, CHP'нинг янги лидери Ўзгюр Ўзель Евроиттифоқ Парламент Ассамблеяси (ПАСЕ) йиғилишида Туркия Европага интилишда давом этишини, бу ишда унинг партияси олд қаторда туришини айтди. Бу бир мухолиф депутатнинг гапи десак, Hürriyet колумнисти Абдулкадир Сельви AK Parti ислоҳотчи образига қайтиши лозимлигини, Туркия Европа Иттифоқига ориентация олиши кераклигини таъкидлаб чиқди. Сельви ҳокимиятга яқин тургани учун унинг гаплари жамиятни ташқи сиёсатда Европага бурилишга тайёрлашга хизмат қиляпти, яъни унинг тили билан юқоридан мессиж берилди, деб ҳисоблашмоқда.

Менимча, сайловдаги ғалабадан сўнг Эрдўғон тарафдорлари ортиқча эйфорияга берилиб кетди. Эрдўғон ғалаба қилганига қарамай, тажрибасида энг кам овоз тўплади ва иккинчи турда аранг ютди. Мухолифат, енгилганига қарамай, қайта кучга тўлаётганини CHP'нинг шаҳар ва вилоят раҳбарлиги сайловларидаги ишончли ғалабасидан билса бўлади. Умуман, Туркияда охирги ойларда отатуркчиларнинг овози тобора баландроқ янграмоқда, ҳокимиятга нисбатан норозилик кучаймоқда.

Бошқа томондан, Эрдўғон ва унинг партияси ҳам янги электоратни қамраб олиш ҳаракатида ўз қарашларига, сиёсатига ўзгартиришлар киритиб, мослашиб бормоқда. Туркияни консерватив антиғарб давлатга айлантириш режаси унча ўхшамади шекилли. Янаям кўрамиз.

@AsanovEldar

Бир-икки марта хусусий телеканаллардан бериладиган "тарбиявий" телесериалларни танқид қилгандим. Энди эътибор берсам, ўзбек телевидениесида бундай руҳдаги телешоулар кўпайиб кетибди — деярли ҳар бир хусусий каналда бор, давлат каналларида бу мавзу турли кўрсатувлар доирасида кўтарилади.

Биласизми диққатимни тортган нарса нима? Аслида бундай шоуларда кўтариладиган мавзуларнинг бир қисми — ёшларнинг телефонга берилиб кетиши, интернетдаги турли трендларга кириб кетиб қолиш, оилавий муносабатларга, бола тарбиясига кам эътиборли бўлиш — бутун дунёда мавжуд муаммолардир. Инглиз тилли китобларда, мақолаларда, шоу ва подкастларда интернетга берилиб кетиш, реалликдан узилиш муаммоси, ижтимоий кўникмалар йўқолиб бораётгани ҳақида кўп гапирилади. Яъни қайсидир маънода бу умумий тренддамиз.

Аммо бизда бу муаммолар ҳақида шундай оҳангда гапириладики, ҳар ердан арзон маънавиятчиликнинг ҳиди келиб кетади: интернетнинг зарари миллат фожиаси даражасига кўтарилади, умуман интернетни йўқ қилиш, тақиқлаш таклиф қилинади, аллақандай фитна, конспирология қидирилади. "Интернет отлиғ аждархо" деган шеърлар ёзиб ташланади.

Айтмоқчи бўлганим, ўзбек ТВда, интернетда тўғри муаммолар кўтарилса ҳам, нотўғри ёндашувлар тақдим этилади. Интернет инсоният ҳаётига мислсиз ўзгаришлар олиб кирди. Буни инкор қилиб ҳам, интернетдан тўлиқ воз кечиб ҳам бўлмайди. Аммо ҳар қандай инновациянинг салбий жиҳати бўлади — интернет билим олиш, мулоқот қилиш, бизнес юритиш бўйича бераётган имкониятлари қаторида одамларда арзон дофаминга боғлиқлик келтириб чиқаряпти, ҳаётий ритмини издан чиқаряпти, руҳий бузилишлар келтириб чиқаряпти. Бу нарсаларни тўғри тушуниб, мутахассисларга мурожаат қилиб, олтин ўрталиқни излаш, ҳар нарсадан меъёрида фойдаланиш керак деб ўйлайман. Муаммоларни бундай оғир-босиқ муҳокама қилиш ва муросали қарорлар қабул қилишга бизга маънавиятчилик риторикаси — арзимас нарсаларга ваҳима кўтариб, "миллат ўлди, тугади, барбод бўлди!" қабилидаги оҳ-воҳлар халақит беради. Ҳис-туйғуларга берилиб, энг кичик муаммо ҳам фожиа деб кўрсатилгач, таклиф этиладиган чораларам кескин бўлади.

Замонавий ўзбек дидактикасидан ўрин олган яна бир муҳим мавзулар гуруҳи бор — анъанавийлик, оила, келин-қайнона муносабатлари. Бу мавзулар ҳам, юқоридагилари ҳам ўзбек жамиятидаги диссонансни кўрсатади — кўплар замонавий одамлардай маза қилиб, технологиялардан, бошқа ютуқлардан баҳраманд бўлиб яшагиси келади, аммо оила унақа бўлиши керак, келин бунақа бўлиши керак, интернет аждархо деган стоп-сигналлар тўсиқ бўлаверади. Бу икки дунёни муросага келтириб бериши лозим бўлган зиёлилар-у контент ишлаб чиқарувчи қатлам асосан юқорида айтилган ваҳимани кўтарувчи ва ҳар нарсани тақиқлашда ечим кўрувчи консерваторлардан ёки "аудиторияга ёқади" деган хаёлда консерватив трендларга эргашадиганлардан иборат. Натижада ўша муросани топа олмай, нимани қабул қилишни, нимадан воз кечишни, ҳаётини қандай қуришни билмай юрганлар кўпаймоқда.

Тарбиявий контентнинг кўпайиб кетиши ана шундай ижтимоий вазиятдан далолат менимча — ҳаёт ўзгараётганига ва бу ўзгаришларга мослаша олмаётганимизга бир реакция.

@AsanovEldar

Бу воқеалар Карл фон Клаузевицнинг бир фикрини эсга солиб юборди (сўзма-сўз иқтибос эмас, хотирадан):

Уруш ҳарбийлар учун нафрат масаласи, омма учун ҳис-туйғу масаласи, сиёсатчилар учун эса сиёсий ва иқтисодий манфаатлар масаласи. Уруш катта сарф-харажатни талаб қиладиган сиёсий тадбир, ундан келадиган манфаат шу сарф-харажат ва рискларни қоплаши керак. Бўлмаса уруш очилмайди, бошқа йўллардан борилади.

Эроннинг Суриядаги консуллигига снаряд тушиши, менимча, бунақа катта рискка бориб, уруш очишга арзийдиган сабаб эмас.

Ҳатто биз ақлсиз, урушқоқ ҳисоблайдиган Путин, Нетаньяху каби сиёсатчиларам Клаузевиц ёзган қоидага тушади — уларга уруш жиддий манфаат келтиради, шу боис урушга катта сабаб кутмай, кичик баҳона қидиришади. Биринчи жаҳон урушида шундай бўлганди, тарих ўқиганлар билади.

@AsanovEldar