Abdurazzoq Reads

So'zimiz chegarasi — Bilim chegarasi

O'quvchi yangi ilm o'rganishi uchun o'sha ilmni tushuntirishda kelayotgan so'zlarni bilishi zarur.

5 yoshlik bolaga qachon tavakkal qilishni o'rgatishdan oldin, unga "tavakkal" so'zi nima anglatishini tushuntirish kerak.

So'zni ma'nosini bilmasa yangi bilimdan foyda yo'q.

Shuning uchun ham, til o'rganish ajoyib "Compound effect"ni beradi. O'rganish jarayoningiz 10/20/30x oshib ketadi.

O'zbekistondagi eng kuchli ingliz tili va IELTS ustozlari bilan o'tkazgan dam olish kunlarimizda ham shuni sezdim.

Ingliz tilini yaxshi bilganliklari hisobiga har qanday bilim uchun "Dostup" bor. Siyosat mavzusidan tortib, tabiiy fanlar haqida ham erkin gaplasha olishadi.

Xulosa o'rnida, agar til o'rganayotgan bo'lsangiz, yangi so'zlarni o'rganishga ko'proq e'tibor bering. Til o'rganishni boshlamagan bo'lsangiz, 1-qadamga shu post motivatsiya bo'lsin.

@Abdurazzoq_Reads

Motivatsiyami yoki aniqlik?

Men endi sog’lom ovqatlanaman. Endi vaqtli turaman. Ko’proq kitob o’qiyman.

Yuqoridagilar biz o’zimizga eng ko’p aytadigan so’zlardan bo’lsa kerak.

Ayniqsa har yilni boshida odamlar motivatsiyaga to’lib turli-tuman maqsadlar qo’yishadi.

Lekin bu maqsadlar tomon qadamlar ko’pincha tashalmaydi va natijaga erishilmaydi. Muammo motivatsiyada emas, muammo aniqlikda.

Siz bu odatlarni rivojlantirmoqchi ekansiz, ularni qayerda va qachon bajarishingiz haqida aniqlik kiritishngiz kerak.

“Vohli uxlayman” emas, “Bugun soat 22:00 da o’zimni majburlab bo’lsa ham uxlataman”. “Ko’proq kitob o’qiyman” emas, “Bugun soat 12:00 dan 13:00 gacha o’zimni xonamda 1 soat faqat kitob o’qiyman”.

Farqni sezdingiz-a? Aniqlik bor joyda baraka va o’sish bo’ladi.

@Abdurazzoq_Khanov

Muhit ta’limdan ustunroq

Instagramda “reels” ko’rib o’tirgan edingiz yoningizga kitob o’qib kelayotgan bola o’tirdi. Yana ozginadan so’ng boshqa tarafdan yana bir kitobxon oldingizga keldi. Keyin esa uchinchisi ham oldingizga kelib o’tirdi.

Bu holatda sizga “reels” ko’rish judayam jirkanch, vaqtni isrof qiluvchi narsadek ko’rinib, ularni ko’rayotganingizdan vijdoningiz qiynalib ketadi.

Lekin aksi bo’lsa, “reels” ko’rish o’ta normal holatdek tuyuladi.

Robert Chaldini kitobida 95% odamlar taqlid qiluvchi va 5% odamlar boshlovchi ekanligi haqida eslatgan edi.

Maktabdagi tadqiqotlarda a’lochi bola bilan bitta partada o’tirish sizni samadorligingizni 30% ga oshirishi isbotlangan.

Bu nimani anglatadi?

Faqat nima o’rganishga emas, kim bilan o’rganishga ham e’tibor qaratish kerak.

“Kishi do'stini dinida bo'ladi” yoki “Do’stlaringni ko’rsatsang, kelajagingni aytaman” degan gaplar bejizga emas.

@Abdurazzoq_Reads

Qaysi kitoblar eng qadrli?

Shu savol so'ralganda hayolimizga birinchi o'qiganlarimiz kelishi aniq.

Kimdur uchun uni yig'latgan kitob yoki chuqur o'yga solib qo'ygan kitob qadrlidur. Yana kimdur uchun esa yaqin inson sovg'a qilingan kitob.

Lekin, men mavzuga boshqa tomondan yondashmoqchiman. Qadrli kitoblar bular albatta ulardan foyda olganlarimiz. Undan ham qadrliroqlari esa hali o'qimagan kitoblarimiz.

Shu paytgacha siz o'qigan kitoblar sizni fikrlashingiz va dunyoqarashingizni shunchaga oshirgan bo'lsa, o'qimaganlaringiz qanchaga o'zgartirarkin?

10 ta kitob o'qish, sizni yaqqol boshqalardan ajratayotgan bo'lsa, 30 tada nima bo'lar ekan? 300 tadachi? 1000 tadachi?

Shuning uchun ham o'qishda davom etaverishimiz kerak. Ilm tugamaydi. Suqrot aytganidek, bilganimiz sari aslida hech narsa bilmasligimizni bilib boramiz. Ko'pchilik esa bilmasliklarini ham bilmaydi.

Siz hali o'qimagan kitoblar eng qadrli. Ularni o'qib ko'ring. Ular sizni yana ham yuqoriga olib chiqadi.

@Abdurazzoq_Reads

"Aslida bizda vaqt kam emas, lekin biz ko'pini isrof qilamiz."

— Lucius Annaeus Seneca

"...Bu odam bilan suhbatlashib, men uning o’zini ham, ko’pchilikni ham donishmanddek ko’rsatishga urinayotganini, ammo aslida unday emasligini angladim. Keyin esa unga, aslida o’zini dono deb hisoblagan holda donishmand emasligini ko’rsatishga harakat qildim. Natijada, men unga va yig’ilganlarning ko’pchiligiga yoqmay qoldim. Shundan so’ng, o’zimcha o’yladim: “Men bu odamdan donoroq ekanman; chunki na u, na men yaxshi narsalarni bilamiz, ammo bu odam bilmasligini bilmaydi va bilaman deb o’ylaydi, men esa hech narsani bilmasligimni bilgan holda, bilaman deb o’ylamayman. Shunday qilib, bu kichik narsada hech bo’lmaganda bu odamdan dono ekanman: bilmaydigan narsalarimni bilaman deb o’ylamayman.”

— Suqrot

@Abdurazzoq_Reads

“Agar biror narsani yetarlicha chuqur o‘rgansangiz, deyarli hamma narsa haqiqatan ham qiziqarli.”

— Richard Feynman

@Abdurazzoq_Reads

Zeigarnik effect

1920-yillarda, rus psixologi Bluma Zeigarnik (Kurt Levining shogirdi) Vena shahridagi kafeda o‘tirgandi. U ofitsiantlarning hali berilmagan buyurtmalarni juda yaxshi eslab qolishini payqadi. Ular bajarilayotgan har bir buyurtmaning tafsilotlarini aniq eslab qolishardi.

Biroq, buyurtmalar bajarilib, berilgach, ofitsiantlar bu tafsilotlarni deyarli darhol unutib qo‘yishardi.

Zeigarnik nima uchun bunday bo‘lishini tushunishga qiziqib qoldi. U shunday xulosaga keldi: tugallanmagan vazifalar ongda ma’lum bir ruhiy taranglik hosil qiladi va bu ularni xotirada saqlab turadi, tugallangan vazifalar esa bunday e’tiborni talab qilmaydi va tezda unutiladi.

Buni sinab ko‘rish uchun Zeigarnik bir qator tajribalar o‘tkazdi. U ishtirokchilarga turli vazifalar berdi, lekin ba’zi vazifalarni bajarish jarayonida ularni to‘xtatdi, boshqalarini esa tugallashga ruxsat berdi. Keyin u ishtirokchilardan vazifalar tafsilotlarini eslashlarini so‘radi.

Natijalar shuni ko‘rsatdiki, ishtirokchilar tugallanmagan vazifalarni tugallangan vazifalarga qaraganda ikki baravar yaxshiroq eslab qolishgan.

Bu effektni biz kitob o'qishda qo'llasak bo'ladi:

Yangi kitobni shunchaki 1-betini o'qish, sizda "Tugatilmagan vazifa" borligini bildiradi va uni davomini o'qishingiz ehtimolini oshiradi.

Men ham ko'proq post yozish uchun shu effektni ishlataman endi. G'oya borligida postni boshlab qo'yaman. Keyin uni tugatib qo'yish uchun baribir yozishga majbur bo'laman. Shunda siz ham ko'proq postlarimdan foyda olasiz.

@Abdurazzoq_Reads

Eng yomoniga tayyorlaning, eng yaxshisini umid qiling.

— Seneka

Men o'qigan eng zo'r kitoblardan biri

"Flowers for Algernon" ( Eljernonga atalgan gullar ) — 2025-yilda tugatgan birinchi kitobim bo'ldi.

Kitobni yozgan muallif Daniel Keyesga shunchaki tasanno!

Kitob jamiyattan uzilib qolgan va aqli zaif bo'lgan Charlie Gordon tilidan yoziladi. Muallif kitobga shunchalik mehr berganki, Charlie xato qilib yozadigan so'zlarni kitobda ham xato qilib yozadi. Kitobni endi boshlaganimda hayron bo'lgandim, iye "kitoblarda ham xatolar bo'larkanmi?" deb. Aslida muallif shu detallariga ham e'tibor bergan ekan.

Kitob menga juda ta'sir qildi. Chunki men ham Charlie kabi rosa aqlli bo'lishga harakat qilganman. "Aqlli bo'lsam, do'stlarim ko'p bo'ladi, pulim ko'p bo'ladi va baxtliroq bo'laman" deb o'ylaganman. Aslida teskarisi ekanligini bu kitobda yana bir bor isbotini topdim. Ha, noto'g'ri o'qimadingiz — Aqlli bo'lishga intilish - baxtsizlikka birinchi qadam. "Johillik bu baxt" deb bekorga aytishmaydi.

Kitobda Charlie Platodan zo'r iqtibos ishlatdi: " ...the men of the cave would say of him that up he went and down he came without his eyes....". Sodda qilib aytganda, aqllilarni tushunish qiyin. Shuning uchun eng aqlli va muvaffaqiyatlilar ko'pincha yolg'iz o'tadi. Hattoki "How to win friends and influence people" kitobi muallifi Deyl Karnegi ham do'stsiz, ayolsiz yolg'iz depressiyada vafot etadi. Elon Musk ham necha marta uylanib, ajrashgani va Jeff Bezosning ham xotini tashlab ketgani bejiz emas. Biz ularning yutuqlariga, aqliga va muvaffaqiyatiga havas qilib yashaymiz, lekin "Bir kam dunyo" deb bekorga aytishmaydi va ularning qiyinchiliklarini o'zimiz uchun tasavvur ham qila olmaymiz.

Shunday bo'lsa ham, johillik qancha baxtni va'da qilmasin, men baribir ilm yo'lini tanlayman. Chunki johillik halok demakdir. Biz bu dunyoga baxtli bo'lish uchun kelmaganmiz. Imtihon uchun shu yerdamiz, xolos. Imtihondan esa yaxshi o'tish kerak. Yaxshi o'tish uchun ham ilm kerak.

Yana bir narsani eslatib o'tishim zarur deb bilaman. Kitobda 18+ bo'lgan, bizning qadriyatlarga to'g'ri kelmaydigan joylari bor. Shu targ'ib bo'lib qolmasin deb aytib ketyapman. Bu har qanday kitobda bo'lishi mumkin, lekin sizda filtr bo'lishi zarur. O'qiyotganingizni filtr qiling. Qaysi gapini olasiz, qaysinisini yo'q? Ateist bo'lgan Naval Ravikant nomidan yozilgan kitobni o'qib turib "Xudo yo'q ekan" degan tushunchaga borib qolmang, masalan.

Kitob haqida hammasini aytsam, "spoiler" bo'lib qoladi. Yaxshisi, o'zingiz o'qiganingizda mazza qiling.

Nimadirlarni yozdim, vaqtingizga rozi bo'ling.

@Abdurazzoq_Reads