Зокиржон домла

Али розияллоҳу анҳу Каъба ичида туғилганми?


Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобаси Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳунинг Каъбада туғилгани ҳақидаги маълумотлар кенг тарқалган.
Ҳадис тўпламларида бу маълумотнинг тўғрилигини тасдиқловчи биронта ҳадис, ҳатто заиф ҳадис ҳам йўқ.
Фақатгина Имом Ҳокимнинг “Али Каъба ичида туғилган”, деган сўзлари бор –  “Мустадрак”, 3/483.
Сирожиддин ибн Мулаққин айтадилар: “Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, у Каъбада туғилган, деган нарсага келсак, бу заиф ва кўплаб муҳаддислар Имом Ҳокимни ривоятини инкор қилганлар” – “Бадрул мунир”, 6/489.
Биргина саҳоба Ҳаким ибн Ҳизомнинг Каъба ичида туғилганлиги ишончли ривоят ҳисобланади. Бу ривоятни Имом Муслим ўзининг “Саҳиҳ”ида келтирган: “Ҳаким ибн Ҳизом Каъбада туғилиб, бир юз йигирма йил яшаган” – “Саҳиҳ Муслим”, 1532. Бу ҳақдаги Ҳакимнинг ўзи айтган гапини Имом Заҳабий, Ибн Ҳажар, Суютий ва бошқа олимлар ҳам ривоят қилганлар.
Қолаверса, Қурайшнинг насл-насаби борасида мутахассис бўлган Мусъаб Зубайрий (вафоти 236 ҳижрий сана) Каъбанинг ичида фақат Ҳаким ибн Ҳизом туғилган, ундан олдин ҳам, кейин ҳам, Каъбада ҳеч ким туғилмаган, деган.
Ҳакимнинг оналарини тўлғоқ тутган вақтда Каъба атрофида эди. Шу сабабдан бир қанча аёллар билан Каъбага кириб, ўша ерда фарзанд дунёга келтирди. Бу воқеа “Фил йили”дан ўн уч йил олдин бўлган эди.  Мана шу янги туғилган чақалоқ Ҳаким ибн Ҳизом Макка фатҳи арафасида мусулмон бўлган.
Ҳазрати Али милодий 600-йилда Маккаи Мукаррамада таваллуд топдилар. Ҳазрати Али Расулуллоҳ набий қилиб юборилганларидан кейин ёш болалардан биринчи бўлиб иймон келтириб, Исломни қабул қилганлар. Ана шу вақтда ёшлари ҳали саккиздан ўтмаган эди. Ҳижрий 40, милодий 661 йили ўн еттинчи рамазон куни Куфада вафот этган.

Пўлатхон Каттаев

— Бундай саёз диний фикр эгаларининг энг ажабланарли томони — улар ҳукумат дастурларини, маслаҳатлашув услубларини, молиявий муносабатлар, ижтимоий адолат, ёшлар муаммолари, оила муаммолари ва ахлоқий тарбия ҳақида ҳеч нарса билмайдилар. Улар маданий ҳаёт ва моддий тараққиёт Ислом олиб келган олий ғоялар ва улуғ мақсадларга хизмат қилишини ҳам ҳечам идрок қилмайдилар”.
Хулоса қилиб айтганда, бугунги кунимизда юртдошларимиз ичида ҳали ҳам билиб-билмай сохта салафийларнинг асоссиз даъволарининг таъсирида юрган кишилар, уларга тақлид қилаётганларнинг мавжуд экани ушбу тоифанинг асл моҳиятини очиб бериш, уни халқимизга тўғри тушунтириб бериш долзарб эканини билдирмоқда. Бизнинг энг асосий вазифамиз ёшларни бундай сохта салафийлар домига тушиб қолишдан асрашимиз ва бунинг учун эса доим огоҳлик билан уларга қарши илмий раддиялар бериб боришимиз керак бўлади.

Homidjon Ishmatbekov:

Салафи солиҳлар ва сохта салафийликнинг фарқлари

“Салафийлик” тушунчаси араб тилидаги “салаф” сўзидан олинган. “Салаф” сўзи “аввал яшаб ўтганлар”, “аждодлар” деган маъноларни билдиради. Ҳадисларга кўра, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам замонида ва ундан кейинги икки асрда яшаган мусулмонлар “салафи солиҳ”, яъни “солиҳ аждодлар” ҳисобланади. Шунга кўра, Ислом уламолари саҳобий, тобеин ва табаа тобеинларни “солиҳ аждодлар” деб ҳисоблашда якдилдирлар. Кейинги даврларда яшаган мусулмонларга нисбатан “салаф” ёки “салафийлар” тушунчаларини ишлатиш тўғри бўлмайди. Аксинча, уларга “халаф” яъни, кейинги келганлар дейиш тўғри бўлади.
Қайд этиш жоизки, тарихда яшаб ўтган ислом уламоларининг асарларида “салаф” сўзи кўп учрайди. Аммо, бундан мурод ҳозирги давримизда алоҳида ажралиб чиққан, ўзларини “салафий” деб атаётган тоифалар назарда тутилган эмас.
Сўнгги вақтларда “салафи солиҳларга эргашиш” иддаоси остида ўзларини гўёки “салафларнинг издошларимиз”, деб ҳисоблайдиган ўта мутаассиб, тўғри йўлдан адашган сохта салафийлар пайдо бўлганини алоҳида қайд этиш лозим.
Йигирманчи асрнинг йирик уламоларидан Шайх Муҳаммад Ғаззолий ўзининг “Мусулмонларнинг ягона маърифий дастури” номли мақоласида “Салафийлик”нинг ҳақиқати ҳақида бундай ёзади:
“Салафийлик бу араб ярим оролининг маълум бир жойида яшайдиган, муайян бир ижтимоий тарзда ҳаёт кечирадиган одамлар гуруҳи эмас. Биз бу тарзда тушунишни рад этамиз ва унга мансуб бўлишни инкор этамиз.
Салафлик — ақлий ва ҳиссий туйғу бўлиб, саодат асри билан боғланади, Аллоҳнинг Китоби ва Пайғамбарнинг суннатига содиқликни чуқурлаштиради ҳамда Аллоҳнинг каломини юксалтириш учун моддий ва маънавий саъй-ҳаракатларни амалга оширади. У ирқ ёки рангга эътибор бермайди. Исломни тушуниши ва унга амал қилиши эса унинг умумийлиги, абадийлиги, фитратга мувофиқлиги ва ақлга таянганлиги даражасида бўлиши лозим.
— Мен айрим одамларни кўрдим, улар салафийликни Аҳмад ибн Ҳанбалнинг фиқҳи деб тушунадилар, бу хато. Аҳмаднинг фиқҳи Ислом маданиятидаги кўплаб фиқҳий йўналишлардан бири бўлиб, у турли диёр имомлари ва бошқаларни ўз ичига олади.
— Баъзи одамлар салафийликни фақат ҳадисга асосланган мактаб деб тушунадилар. Бу ҳам хато. Чунки ақлий мактаб (раъй мактаби) ҳам ҳадис мактаби сингари Исломдан олиб, унга таянади. Улардан баъзилари ўзларини “аҳли ҳадис” деб атайдилар ва ривоятларни нотўғри тушунишлари сабабли ҳаромда фитна чиқарадилар. Ҳадис бирор бир гуруҳнинг хусусий мулки эмас, у барча мазҳаблар учун асосий манба ҳисобланади.
— Айрим одамлар илмий кашфиётларни ёқтирмайди ва улардан Ислом даъвати ҳамда таълимотини ҳимоя қилишда фойдаланишни билмайдилар. Масалан, улар телевидениеда суҳбат қилишни рад этадилар. Чунки, экранда суратнинг кўринишини ҳаром дейдилар. Улар астрономия, география каби фанларни масхара қиладилар ва инкор қиладилар. Бу тоифа аслида салаф ҳам эмас, халаф ҳам эмас. Уларнинг қалблари ва ақллари қайта ишланишга муҳтож.
— Баъзи одамлар қийин ва қаттиқ фатволар беришни ўзларига вазифа қилиб олганлар. Улар одамларга фақатгина оғир ва машаққатли ҳукмлар чиқаради, ҳаётларини қийинлаштиради ва уларнинг дунёдаги ривожланишларини ортга суриб, уларни қоронғу ғорларга ҳибс этади. Бу тоифа ҳам на салаф ва на халаф. Улар дин илмларига нисбатан номақбул кишилардир, уларнинг аксарияти виждон ва фикрда нуқсонлидир.
Мен айтаман: “Бу салафийлик эмас! Бу даъват соҳибининг гапи эмас, бу йўлтўсарларнинг фикридир. Бундай одамларга бирор бир жойда шогирдларга Исломдан дарс беришларига ёки халқаро анжуманлар ва катта жоме масжидларида ваъз айтишларига ишонч билдириш мумкин эмас”.
— Шундай кишиларни кўрдикки, ўзлари ҳадис билан шуғулланадилар, фиқҳдан маълумотлари оз бўлишига қарамай ўзларидан фақиҳ ясаб олганлар. Кейин эса, сиёсатчига айланиб жамиятни ва давлатни ўзлари айтган, ўзлари билган тушунчалари асосида ўзгартиришни даъво қиладилар.