Oʻzbeklar asosan oʻtroq va dehqonchilik bilan shugʻullanuvchi xalqdir. Oʻzbeklar asosan 32 ta katta urugʻlardan iborat. Lahjasi, urf-odati, yuzi tuzilishi har xil boʻlsada Xivalik, Qo‘qonlik, Yorkandlik o‘zbeklarning nafaqat bir millat, balki bir urug‘ga mansubligini anglab yetdim. Ko‘rdimki, ko‘pchilik qabila vakillari Xivada yashaydi, Xivalik o‘zbeklar esa o‘zlarining qadimiy o‘zbek millati bilan faxrlanadilar. Ha, tabiatan Xivalik o‘zbeklar boshqa qabiladoshlaridan soddadillik va ochiqko‘ngilliklari bilan ajralib turadilar. Eng buyuk o‘zbek shoiri Navoiyni uchta xonlikda hamma biladi va faxrlanadi. Buxorolik o‘zbeklar esa ko‘p madrasalarni ko‘z-ko‘z qilishni yaxshi ko‘radilar, ularning aytishicha, Buxoroda 360 ta madrasa bor, lekin ularning soni 80 dan oshmaydi. Bizga ma'lum bo'lgan Osiyo shaharlari ichida eng qattiq politsiya Buxoroda joylashgan. Oʻzbeklar Buxoroda hukmron xalq hisoblanadi, chunki amirning oʻzi ham mangʻit qabilasidan boʻlgani uchun ular mamlakat qurolli kuchlarini asosan oʻzbeklar tashkil qiladi. Qo‘qonlik o‘zbeklar aholining chinakam o‘troq qismini tashkil qiladi va o‘z turiga ko‘ra, Xiva haqidagi bobda aytib o‘tilganidek, Buxoro va Xivadagi o‘zbeklaridan farq qiladi. Turkistonda bir necha asrlar davomida o‘zbeklar hukmron xalq bo‘lganligi sababli O‘rta Osiyoda turli xil yuz xususiyatlarini ko‘rish odatiy holdir.
“Markaziy Osiyo bo'ylab sayohat” 1864.
Arminiy Vamberi - Vengryalik elkezar, til bilim insoni, poliglot.
@xorazmfaxrim