#review
#longread
#roman
Ayolni bag‘riga oladigan yoriltoshlar yorilmay qo‘ygan bo‘lsa, nima qilsin?
Raxshona Ahmedova "Tongotar"Ba‘zi me‘zonlarim bor edi: Nashrdan endigina chiqqan yangi kitoblarni olmasdim, o‘qimasdim, qiziqmasdim. Sababi ularning shov-shuvi negadir bo‘g‘ib yuborardi. Qayoqqa qarama, o‘sha kitob haqida yozishadi... Qisqasi, yoqmasdi.
Bu ahmoqona me‘zonimni birinchi bo‘lib "Izlam", undan keyin "Aks" buza oldi. Shunda ham aynan Raxshona Ahmedovaning kitobiga unchalik qiziqish uyg‘onmagandi. Anchadan beri o‘zbek adabiyotidan nimadir o‘qigim kelib yurgani, asar muqovasidagi
"Ayol qismati onadan qizga meros o‘tadigan toshga o‘xshaydi. Bo‘yningga osilgan, yechib bo‘lmaydigan tosh" jumlalari va qisman muqovasi sabab sotib oldim.
Roman mutolaasi davomida "Nahotki ayolni shu qadar xo‘rlash mumkin? Bir inson boshqa bir insonga shu qadar shafqatsizlarcha munosabatda bo‘lishi mumkinmi?", – degan savollar eng ko‘p qiynadi. Bo‘lmasa, asardagi voqealar umuman begona emas, hammasi o‘zimiz ko‘rib, bilib, eshitib yurganimiz – o‘zbek ayollarining hayoti. O‘sha oilam, ro‘zg‘orim, bola-chaqam, erim deb butun umr ro‘shnolik ko‘rmay o‘tib ketadigan sabrli o‘zbek ayoli. Butun boshli azobni yagona aybi – faqat ayol bo‘lib tug‘ilgani uchungina bo‘yniga olgan ayol. Axir, bunda ham u aybdor emasdi-ku...
Fotima, Farog‘at, Munira, Farida kabi kitobdagi o‘nlab ayollar siymosida onamni, buvimni, yangamni, dugonamni, o‘zimni ko‘rdim. Ayollarning har biridan hech yo‘q bir jihat olinsa-yu, bari birlashtirilsa, asl ayol tasviri gavdalanadi, aslida. Yagona farq, o‘sha jihatlarning kimdadir ko‘proq, kimgadir kamroq bo‘lishiga borib taqaladi. Ha, menimcha, shunday.
Asarning bir joyi bor, naq miyani portlatib yuboradigan:
"Nimaga ayol azoblanaveradi? Chunki ayolni, hatto, Xudo ham yaxshi ko‘rmaydi". Shu jumlalarni o‘qiganimdan beri o‘ylayman. Rostdan ham shunaqadir, ehtimol. Romanni esa aynan shu dialog butunicha ochib bergan, nazarimda.
Kitobda nafaqat ayol, balki bolalik, do‘stlik, muhabbat, yolg‘izlik, haqiqat, adolat, olam, odam, jamiyat va undagi turli nayranglar haqida ham gap boradi.
Umuman olganda, Raxshona Ahmedova ham, "Tongotar" ham men uchun rostakamiga kashfiyot bo‘ldi, deb ayta olaman. Ayolni esa faqat va faqat sevish kerak.
Ozoda
@HamKitob