Мен билан энг кўп содир бўладиган, энг қўп йўл қўйган ва қўяётган хатом - эрта баҳо бериш, тез хулоса чиқариш, шошқалоқлик бўлиб қолмоқда.
Баъзи нарсаларга нисбатан шундай жараён бўлиб турибди. Энг қимматга тушадигани ва бунинг учун қиммат бадал тўлаш керак бўлгани - одамларга нисбатан эрта баҳо беришдир. Нега шундай?
Бунинг жавобини Қуръони Каримдан қидириб кўрсак, бу сифат, яъни шошқалоқлик бизнинг фитратимизда борлигини, бу бизга пайғамбарлардан мерос эканлигини тушунамиз.
Аллоҳ таоло Ўз каломида айтади:
"Инсон шошқалоқ ўлароқ яратилгандир." Анбиё сураси, 37-оят.Довуд алайҳиссалом ибодат қилаётган пайтларида икки киши девор ошиб, изнсиз, тортишиб, одил ҳукм сўраб келдилар. Довуд алайҳиссалом улардан бирининг гапини эшитди, даъво аниқ ва тиниқ эди.
"Дарҳақиқат, сенинг совлиғингни сўраб, ўз совлиқларига (қўшиш) билан сенга зулм қилибди" (Сод сураси, 24-оят) деб унинг фойдасига ҳукм чиқардилар. Ҳолбуки, адолат юзасидан аввал иккинчи томонни ҳам эшитиб кейин ҳукм чиқаришлари керак эди, аммо, аксинча, шошқалоқлик қилдилар.
Айнан шу оятнинг давомида Аллоҳ таоло айтади:
"Ва Довуд Биз уни синаганимизни билди-да, тезда Роббига истиғфор айтиб, саждага йиқилди ва тавба қилди."Қуръони Каримдаги Юнус алайҳиссалом қиссасини эслайлик. У киши ўз қавмини қанча даъват қилсалар ҳам натижа бўлмагач ўз қавмини ташлаб чиқиб кетдилар. Уламоларимизнинг айтишларича, у киши бошқа пайғамбарларга ўхшаб Аллоҳнинг амрини кутишлари керак эди, аммо бундай қилмадилар, ғазабланиб, қавмларига зарда қилиб юртларидан чиқиб кетдилар.
Бу ҳақида Аллоҳ таоло айтади:
"Зуннунни эсла. Ўшанда у ғазабланган ҳолда чиқиб кетган эди. Бас, у Бизни ўзига (ер юзини) тор этмас, деб гумон қилди. Зулматларда туриб: «Сендан ўзга илоҳ йўқ, Сен поксан, албатта, мен золимлардан бўлдим», деб нидо қилди." Анбиё сураси, 87-оят.
Бундай қиссалар саҳобалар, тобеинлар, салафи солиҳлар ҳаётида ҳам учрайди. Табиатимиз шундай эканку деб, бирор шахс ҳақида, ёки, воқеа-ҳодиса бўлсин, тез хулоса чиқариб, шошқалоқлик қилиш бизни албатта тавба қиладиган ишга етаклашини билиб оламиз. Баъзиларимизнинг постни шу еригача сабр билан ўқий олмаганимиз ҳам айни шошқалоқликнинг ўзидир. Юқорида айтганимдек, бундай ишлардан ҳаётимда кўп панд еганим учун аввало булар ўзим учун эслатмадир. Бунча қилган хатомдан кейин ҳам енгил қарасам, буларнинг бадалини маълум миқдорда яна бир бор: вақт, пул, куч-қувват, яқин кишилар, эркаклик лафзини йўқотганим ҳисобига тўлашимга тўғри келади.
https://t.me/QodirMuhammad