🅰️🅱️🆎🆑🅾️⭕️ #Psixologiya_tarixi #Falsafa #Qadimgi_Hindiston #Sidharta_Gautama #Buddaviylik #Upanishada
👍 SIDHARTA GAUTAMA🍔 Qadimgi Hindistonda paydo bo’lgan Buddaviylik dinining asoschisi Siddxarta Gautama taxminan miloddan avvalgi 563-483 yillarda yashab o’tgan. Boshqa ko’plab hind avliyolari singari Siddxarta Gautama ham uy-ro’zg‘orini va xotinini qoldirib, zohid va donishmand sifatida ziyoratga chiqib ketgan.
🔹Sidharta Gautama muhtasham saroyda, gullar va dur javohirlar ichida yashagan. Shuning uchun u hayot hamma yerda go’zal va zavqli degan xulosaga kelgan. Biroq bir kuni og‘zida bitta ham tishi yo’q, qartayib qolgan qariyani uchratgach, keksalik muqarrar ekanini tushunadi. Bemor odamni uchratib, salomatlik omonatligini angladi va o’lim to’g‘risida o’ylay boshladi. Shu tariqa zohidlikni ixtiyor qiladi. Yetti yil tarki dunyochilikda, ochlik va sargardonlikda yashaydi. Kunlardan bir kuni u katta daraxt ostida chordona qurib chuqur o’yga tolgancha o’tirganda mo‘jiza yuz berib, ongi tiniqlashadi va donishmandlik sari yuz tutadi. Shu paytdan boshlab uni Budda deb atashadi. Budda Gang daryosi bo’yidagi Banoras shahrida o’z ta’limoti asoslari bo’yicha dars bergan. Keyinchalik u Budda (Oydinlashgan) nomi bilan mashhur bo’ladi.
⏺ Budda ta’limoti ayni bir vaqtning o’zida ham qiyin, ham teran. Biz bu o’rinda faqat uning “to’rtta yaxshi xaqiqat” degan nom bilan tanilgan asosiy qoidalarini sxematik tarzda tavsiflab berishimiz mumkin va ularni quyidagi xolatlarda ko’rish mumkin.
🔹 Dunyo azob uqubatlarga to’lib ketgan. Tug‘ilish azob, qarilik azob, kasallik va o’lim azob. O’zing yomon ko’radigan odam bilan uchrashish azob, sevimli kishidan judo bo’lish azob, hoxlagan narsani qondirish uchun behuda kurash azob. Aslida xohish istaklar va ehtiroslardan bo’lmagan hayot har doim azob keltiradi. Bu azob haqidagi haqiqat deyiladi.
🔹 Inson azoblarining sababi shubhasiz jismoniy mavjud bo’lish ishtiyoqida va dunyoviy ehtiroslarning xom xayolligidadir. Agar bunday ehtiroslar va xomxayollarning kelib chiqishini kuzatilsa, shu narsa ma’lum bo’ladiki, ular hamma narsani yutib yuboradigan, instinktli tarzda kelib chiqadigan hoxish istaklarga asoslanadi.
🔹 Agar insonning barcha ehtiroslari negizida yotgan xohish bartaraf etilishi mumkin bo’lsa, unda ehtiros o’ladi va odamning azoblari nihoyasiga etadi. Bu azoblarning to’xtatilishi haqidagi haqiqat, deb ataladi.
🔹 Hohish istaklar va azoblar bo’lmaydigan holatga erishish uchun muayyan yo’lga amal qilish lozim. Bunday saxovatli eski yo’lning bosqichlari quyidagilardir: to’g‘ri tushunish, to’g‘ri nutq, to’g‘ri tafakkur, to’g‘ri fe’l atvor, to’g‘ri turmush tarzi, to’g‘ri kuch g‘ayrat, fikrning to’g‘ri yo’nalishi va diqqat e’tiborni to’g‘ri qaratish. Bu azoblarning sababidan xalos bo’lishning saxovatli yo’li haqidagi haqiqatdir.
🔹Miloddan ilgarigi V asrda Hindistonda Upanishadlar falsafiy hayotda muhim o’rin egallagan bir paytda uning diniy hayotida veda an’analari ustunlik qilardi. Yangi budda ta’limoti qadimgi veda adabiyotlariga keskin qarshi chiqdi va marosimlar hamda urf-odatlarning hamma shakllarini inkor etdi. Ayni bir paytda u Upanishadlar muayyan bir qismining tanqidiy idrok etishini bo’lgan edi.
Mantiqqa zidku, lekin Budda spekulyativ va diniy tafakkurlar nisbatan g‘oyat salbiy munosabatda edi. Hozirgi sharhchilar ma’lum darajadagi anaxronizm bilan uni “empiritsist” va “skeptik” sifatida tavsiflashadi. Ehtimol, Buddaga tegishli bo’lgan matnlar uning keyinchalik ilohiylashtirishi uchun asos bermaydi. Ma’lum darajadagi ehtiyotkorlik bilan buddizmni “ateistik” din, ya’ni bir tizimli teologiyasiz yoki Xudo haqidagi ta’limotsiz din sifatida tavsiflash mumkin.
9️⃣ B.Butayev - Psixolog (Msc), Profayler, Yolgʻonni tahlil qilish boʻyicha xalqaro sertifikatga ega mutaxasis. 🛡Farg'ona Profayling Maktabi🇺🇿
🔝
https://t.me/Profaylinguz