Xo’sh, davlat qarzining daromadga nisbatan ulushini qanday pasaytirish mumkin (uning jon boshi yoki nominal qiymatini pasaytirish bo’yicha maqsad qo’yilmaydi)?
Birinchi navbatda eng asosiy ish albatta byudjet defitsitini kamaytirish hisoblanadi. Ya’ni davlat qarzi ko’payishining asosiy sababi aynan xarajatlarimizning daromadlarimizdan ko’proq shakllanayotganligi hisoblanadi. Shuningdek qonun bo’yicha o’rnatilgan rejaga amal qilolmayotganligimiz ham qarz yukini oshiruvchi omil bo’lib xizmat qilmoqda. Xususan 2023 yilda byudjet defitsiti bo’yicha 4 foizlik chegra qo’yilganligiga qaramasdan yil yokunida defitsit YAIMga nisbatan 5,5 foizga yetdi (revised YAIM bilan 4,7 foiz). Mamlakatimiz qarz yukini pasaytirish uchun keraksiz va muhim ahamiyat kasb etmaydigan xarajatlar qisqartirilishi kerak (albatta siyqasi chiqib ketgan gap lekin uning haligacha aktualligi, bu gapni qayta-qayta takrorlashga majbur qilaveradi).
Shuningdek, agar byudjet defitsitini barqaror darajaga tushirishga erishsak qarz jalb qilishda qarzning foiz stavkasi (r) va YAIMning o’sishi (g) o’rtasidagi munosabat ham qarz yuki darajasiga ta’sir qiladi. Ya’ni agar g>r bo’lsa unda qarz yuki YAIMga nisbatan pasayuvchi tendensiyani namoyon qiladi. Ammo hozirgi yuqori foizli dunyoda nisbatan past stavkada qarz jalb qilish bir muncha qiyin ish, ayniqsa biz kabi daromadli davlatlar uchun. Oxirgi jalb qilingan yevrobondlarning deyarli barchasida r>g holat shakllangan. Bunda defitsitni qisqartirish ham qarz yukini qisqartirmaydi. Lekin yirik davlatlar tomonidan asosiy stavkalarining pasaytirilishi kutilayotganligi yaqin bir ikki yilda foiz stavkalarini pandemiyadan oldingi darajaga qaytarishi mumkin. Bu esa o’z navbatida yangi jalb qilinadigan qarzlarning foiz stavkasi iqtisodiy o’sishdan (g>r) pastroq shakllanishiga zamin yaratishi mumkin. Natijada, qarz yukining nisbatan barqaror shakllanishi yoki daromadga nisbatan pasayishiga ham erishish mumkin
2/2
@Mirkonomika
Birinchi navbatda eng asosiy ish albatta byudjet defitsitini kamaytirish hisoblanadi. Ya’ni davlat qarzi ko’payishining asosiy sababi aynan xarajatlarimizning daromadlarimizdan ko’proq shakllanayotganligi hisoblanadi. Shuningdek qonun bo’yicha o’rnatilgan rejaga amal qilolmayotganligimiz ham qarz yukini oshiruvchi omil bo’lib xizmat qilmoqda. Xususan 2023 yilda byudjet defitsiti bo’yicha 4 foizlik chegra qo’yilganligiga qaramasdan yil yokunida defitsit YAIMga nisbatan 5,5 foizga yetdi (revised YAIM bilan 4,7 foiz). Mamlakatimiz qarz yukini pasaytirish uchun keraksiz va muhim ahamiyat kasb etmaydigan xarajatlar qisqartirilishi kerak (albatta siyqasi chiqib ketgan gap lekin uning haligacha aktualligi, bu gapni qayta-qayta takrorlashga majbur qilaveradi).
Shuningdek, agar byudjet defitsitini barqaror darajaga tushirishga erishsak qarz jalb qilishda qarzning foiz stavkasi (r) va YAIMning o’sishi (g) o’rtasidagi munosabat ham qarz yuki darajasiga ta’sir qiladi. Ya’ni agar g>r bo’lsa unda qarz yuki YAIMga nisbatan pasayuvchi tendensiyani namoyon qiladi. Ammo hozirgi yuqori foizli dunyoda nisbatan past stavkada qarz jalb qilish bir muncha qiyin ish, ayniqsa biz kabi daromadli davlatlar uchun. Oxirgi jalb qilingan yevrobondlarning deyarli barchasida r>g holat shakllangan. Bunda defitsitni qisqartirish ham qarz yukini qisqartirmaydi. Lekin yirik davlatlar tomonidan asosiy stavkalarining pasaytirilishi kutilayotganligi yaqin bir ikki yilda foiz stavkalarini pandemiyadan oldingi darajaga qaytarishi mumkin. Bu esa o’z navbatida yangi jalb qilinadigan qarzlarning foiz stavkasi iqtisodiy o’sishdan (g>r) pastroq shakllanishiga zamin yaratishi mumkin. Natijada, qarz yukining nisbatan barqaror shakllanishi yoki daromadga nisbatan pasayishiga ham erishish mumkin
2/2
@Mirkonomika