Tarix Al-Islam🕋🕋🕌🕌

Iso Avliya 1873 yildagi qirg‘izlarning Munduz urug‘idan bo‘lgan Ma’murning harakatlari natijasida qo‘zg‘atilgan qirg‘iz qo‘zg‘olonini bostirishda qatnashgan. Maʼmur o‘z yigitlari bilan soliqchilarni o‘ldirib, bir qancha qishloqlarni talon-taroj qilgan. Xudoyorxon qoʻzgʻolonni bostirish uchun Iso Avliyo va Xalnazar Turk boshchiligida qoʻshin yuboradi. 1873-yil sentabrda qirgʻizlar Qoʻqonga yurish uyushtirishga harakat qildilar, ammo bu urinish muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Shundan soʻng ular Kosonni qamal qilishdi, qipchoqlar va boshqa baʼzi qabilalar ham qamalga qoʻshilishdi. Xudoyorxon qoʻzgʻolonchilarga qarshi Abdurahmon Aftabachi boshchiligidagi qoʻshinlar korpusini yubordi, ular Iso Avliyo bilan birgalikda qoʻzgʻolonchilar otryadlarini yengishga, qirgʻiz Musulmonqulni [qipchoq Musulmonqul bilan adashtirmaslik kerak] va bir qancha qirgʻiz biylarini asir olishga muvaffaq boʻldi. Qolganlarni qo'rqitish uchun ularni qatl etish ijro etiladi.

Keyinchalik, 1875 yilda Iso Avliyaning o'zi yangi qo'zg'olon ishtirokchisiga aylandi. Farg‘ona vodiysida Xudoyorxon hukmronligidan norozilik avjiga chiqdi. O'sha yilning iyun oyida qo'zg'olon ko'tarildi, uni barcha tabaqa vakillari, jumladan, yuqori martabali amaldorlar qo'llab-quvvatladilar. Qo'zg'olon paytida ular Xudoyorxonning to'ng'ich o'g'li Nasriddin-bekni qo'lga olib, uni yangi xon deb e'lon qildilar va uning hokimiyatini qonuniylashtirishga harakat qildilar, bu esa muxolifat saflarining bo'linib ketishiga olib keldi, chunki ba'zi qirg'izlar uni hukmdor sifatida tan olmadilar.

Qo‘qon qamalida Xudoyorxon Turkiston general-gubernatori K. P. Kaufmanga maktub yo‘llab, qo‘zg‘olonni bostirishda yordam so‘radi. Biroq, Rossiyaning yordamiga qaramay, qo'zg'olon davom etdi. Abdurahmon Aftobachi Iso Avliyo va boshqa ittifoqchilar bilan birgalikda xonga qarshi birlashdi. Ko‘p o‘tmay Xudoyorxon xonlikni qo‘zg‘olonchilar qo‘liga topshirib, Xo‘jandga qochib ketadi.

Abdurahmon Aftabachi va Iso Avliyo tashabbusi bilan Qo‘qonga to‘plangan musulmonlar Rossiyaga qarshi “g‘azovot” – “muqaddas urush” e’lon qildilar. Ular Turkiston general-gubernatorligi tarkibiga kirgan Qoʻqonga tutash hududlarga deklaratsiyalar yubordilar. Bu eʼlonlarda nufuzli zodagonlar va qabila boshliqlarining nomlari sanab oʻtilgan boʻlib, ularni Rossiya imperiyasiga qarshi umumiy ish – “gʻazavat”ga qoʻshilishga chaqirgan.

1875 yil avgustda Maxram jangi boʻlib oʻtdi, shundan soʻng Qoʻqon xonligi rasman tugatildi. Maxram qal’asi Qo‘qon xonligining asosiy va oxirgi tayanchi bo‘lgan. U qulagandan keyin xonlik poytaxti Qoʻqongacha boshqa yirik mudofaa istehkomi boʻlmagan. Aynan shu yerda, Maxramda rus askarlari eng katta qarshilikka duch kelishdi va bu xonlik tarixidagi so‘nggi muhim qarshilik bo‘ldi.


1875 yil sentyabr oyida Iso Avliya Rossiya vakillari bilan tinchlik muzokaralarida qatnashdi. Biroq u Zulfiqor bek va Mahmudxon To‘ra bilan birgalikda taklif qilingan tinchlik shartnomasi shartlariga bo‘ysunmay, ruslarga dushmanligini bildirdi. Buning uchun Iso Avloyo va Rossiya bilan tinchlik shartnomasiga qarshilar hibsga olinib, kuzatuv ostida Xo'jand orqali Toshkentga, keyin esa Rossiyaga surgun qilishlari kerak edi. Shu boʻyicha, Iso Avliya Arxangelsk viloyatiga, keyinroq Kalugaga ko'chirildi. Keyinroq, aniqrogʻi, 1883-yilda u yerdan vataniga qaytishga ruxsat berildi.

Manbalar:
Babajanov, B.M. Qo‘qon xonligi: hokimiyat, siyosat, din.
19-asr Qoʻqon xonligi tarixiga oid materiallar, Nauka, 1969 yil.

Bababekov, H.N. Qo'qon tarixi.

Tursunov, B.R. Maxram qal’asini qahramonlarcha himoya qilish va uning Qo‘qon xonligi tarixidagi ahamiyati.



@Islombilanbirgamiz

🍰AYOLLARNING UYDAN TASHRIDAGI ISHI

Agar ayol uydan tashqarida ishlashi kerak bo'lsa(Shunga muhtoj boʻlsa), u uydan tashqarida ishlashi mumkin, ammo o'zining sharafini, ibo-xayosini saqlab qoladigan tarzda, faqat o'ziga,ayollik iffatiga mos keladigan ishni qilishi kerak.

Ayollar islom paydo bo'lganidan to hozirgi kungacha doimo mehnat qilganlar. Ular uyda va uydan tashqarida ishlashgan, lekin uydan tashqarida ular o'zlariga mos bo'lgan ishlarni qilishgan. Erkaklarga aralashmagan, sha’nini kamsitmagan, o‘zini himoya qilgan, kamtarin, hijob kiygan, erkaklardan uzoqlashgan. Ayollar o'zlariga mos bo'lgan kasblarda ishlardilar. Ular koʻpincha uylarini ibodat qilish uchun tark etardilar. Yaʼni hayit namozini ayollar o'qish uchun uylarini tark etardilar, jamoat namozini o'qish uchun uylarini tark etardilar, juma namozini o'qish uchun uylarini tark etardilar, lekin ular o'zlarini himoya qiladigan,hayodor edilar va islomiy me'yorlarga rioya qilar edilar.

Agar uydan tashqarida ishlash islomiy me'yorlarga muvofiq bo'lsa, unda bu taqiqlangan emas. Biz ayolning uydan tashqarida ishlashi mumkinligini rad etmaymiz.

🛡 Lekin har qanday holatda ham uyda o‘tirgani uning uchun yaxshiroqdir, chunki Alloh taolo O‘z payg‘ambarining ayollariga:

“Uylaringizda qolinglar va birinchi johiliyat davridagidek kiyinmanglar”, deydi.

Qarang, Alloh taolo ushbu oyatda qanday qilib uylarni ayollarga nisbat bergan.

Alloh taolo: “Uylaringizda qolinglar...” dedi. Asosan, ayollar yashaydigan uylar erlarga tegishlidir, lekin bu yerda Alloh bu uylarni ayollarga nisbat berib, buyruq bergan, chunki ayollar erlarining uylarda yashasalar ham, uy ishlarining barchasini qiladilar hamda eridan keyin uyning xoʻjayini boʻlib turadilar.

Rasululloh (s.a.v.): “Ularning uylari ular uchun yaxshiroqdir”, dedilar. Shuningdek, u uylarni ayollarga nisbat berib, ayollar uylarda xuddi o'zlarining egalaridek bo'lishlari kerakligini ko'rsatdilar. Yaʼni har bir turmushga chiqqan ayol,erining uyini oʻz uyi deb bilishi lozim

•┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈•

Shayx Solih al-Favzon “Islomda ayolning maqomi” kitobidan.


@Islombilanbirgamiz

O'rta Osiyo aholisi asosan ko'chmanchi turkiy qabilalardan iborat edi. Ularning asosiy kasbi bepoyon hududlar bo'ylab oʻz chorvalarini o'tlatib yurish edi. Ular orasida G'oziantepa va So'g'd turklari, o'zbeklar va qofjaq turklari, bolgar turklar, Xazar turklar, turkmanlar bor edi.

Mashhur rus sharqshunosi, tarixchisi va tilshunosi Vasiliy Vladimir Bartold ushbu mintaqa tarixi haqida shunday yozgan edi:

"Markaziy Osiyoda Islom istilosidan oldin tarixiy asarlar bo'lgan degan xulosaga kelish juda qiyin. Toʻgʻri, xitoylik sayyoh Xyun Sangning so'zlariga koʻra, (VII asrda) bunday adabiyotlarning bir nechtasi mavjud boʻlgan. Ammo boshqalar, masalan, Tosh bitiklar,baʼzi soʻgʻd yozuvlari, arxeologik manbalar yetib kelgani holda, hatto shunchaki (Islomdan oldingi davrga oid)biror asarlar nomlari ham bizning qo'limizga yetib kelmagan.


Milodiy XI asrda Al-Beruniy (Oʻtmishdan qolgan yodgorliklar) deydiki:

"Qutayba Ibn Muslim al-Bahliy (sakkizinchi asr boshlarida) boshchiligidagi Arab qoʻshinlari Eron, So'g'd va Xorazmda ruhoniylik sinfini, ya'ni mahalliy madaniyat aʼzolarini yo'q qildilar. Shuningdek, ularning asarlarini ham yo'q qilganlar."

Ammo dastlabki,oʻsha davrga oid biror manbalarda bu haqda umuman hech narsa aytilmagan. Bundan ko'rinadiki, arablar yurishlari bilan bog'liq bo'lgan voqealarda ruhoniylarning arablar qoʻlida yoʻq qilinishi haqiqatga yaqin emas. Bu arablar yurishlari bilan bog'liq bo'lgan ma'lumotlarda ham yo'q. Shu davrga oid biror asarda arab bosqinchilariga qarshi xalq qarshilik ruhini qo'zg'atish uchun harakat qilgan ruhoniylar tabaqasining mavjudligi haqida gap ham yoʻq. Aslida ruhoniylar Eron kabi Yaqin Sharqda sosoniylar davrigacha kuchli taʼsirga ega bo'lmagan. Ular o'tmishdoshlar tomonidan o'tgan xalq an'analarini davom ettirganlar. Shu sababli ular mahalliy aholi islomni qabul qilgandan so'ng tezda o'z qadr-qimmatlarini yo'qotdilar va arab yurishchilarining bunga hech qanday aloqasi yo'q edi. Aloqasi boʻlganda ham bu eng past ulushda boʻlar edi."

Shunday qilib, Bartold Al-Beruniyga javob bergan(Aslida Beruniy ham Arab fotihlarini bosqinchi demagan boʻlsada, Beruniyning ularning mahalliy madaniyatni yoʻq qilganliklari haqidagi fikrlarga qarshi javob bergan). U bu orqali aslida fath qilingan Markaziy Osiyo yerlarida musulmonlar Islomni majburlash kuchi bilan emas, balki donolik va aql bilan,ibrat orqali aholining qabul qilinishi orqali tarqatganligini ta'kidlaydi(aslida Bartoldning maqsadi bu boʻlmasada, oʻzi sezmagan holda bu ishni amalga oshirgan). Bu haqiqatan ham shunday sodir bo'lgan. Chunki tarixiy jihatdan kuch bilan dinning oʻtkazilishiga oid qayd etilgan aniq manbalar yoʻq.(Narshaxiy ,Tabariy kabi asarlardagi baʼzi tarixiy faktlarning maʼnosini burilishini hisobga olmaganda). Islomning Markaziy Osiyoda tarqalishi bu hududning Islom xalifaligiga qo'shilishi bilan boshlangan.


#Daryoning_narigi_tomonidagi_Islom_qissalari

@Islombilanbirgamiz

Islom ayollarga bergan huquqlar:

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam onalarining oyog'iga keng jannat qo'yib, onaning darajasini otadan ustun qo'ydilar;

Muhammad S.A.V. ayolga merosdan ulush olish huquqini bergan, Islomdan oldin esa ayollarning o'zlari meros mavzusi sifatida bo'lgan va ularni meʼrosning bir qismi sifatida boʻlish ham mumkin edi;

Payg'ambarimiz Sollalohu alayhi vasallam Arablarda boʻlgan qizlarini tiriklayin ko'mish vahshiylik an'anasini to'xtatdilar;

📍 Agar ota hatto bitta qizini ham munosib,yaxshi tarbiyalasa, jannatga kirish imkoniyati oshadi, lekin o'g'illarini tarbiyalash uchun bunday va'da berilmagan;

Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam
opa-singillar, xotinlar va bolalarni parvarish qilish
erkak yelkasidagi burch deb eʼlon qildilar. Bu bilan hozirgi kabi Xotin puliga qarab qolgan, xotinini Chetga yuborib, mazza qilib yotadigan erkaklarga oila maʼsuliyatini majburiy qilib, shunday holatlar paydo boʻlishini oldini oladilar. Shu bilan birga, bugun ayollar koʻchalarda ogʻir ishlar qilib yurishini oldini olib, ularni uy ishlari, xususan,bolalar tarbiyasiga yoʻlladilar .
Shuningdek, bugun bizda Aliment deb bilinadigan ajralishdan keyin ham bolalarning otasi bolalarini voyaga yetgunga qadar boqishi shartligi qoidasi Islomda bor edi. Bundan tashqari, Islomda ona bolasini boqadigan ona suti uchun otasidan haq talab qilishga to'liq haqli.


Shunday qilib, Payg'ambar alayhissalom
tarixda birinchilardan bo'lib bolalariga aliment to'lashni buyurgan insonlardan edilar;

📍 Siz Qur'onda "Ayollar"(Niso surasi) deb nomlangan ulkan surani topasiz, lekin "erkaklar"deb nomlangan kichik surani ham topa olmaysiz

📌 Va eng muhimi...

2-Solih xalifa Umar o'lim yoqasiga kelganlarida, u zot keyingi xalifalik uchun 6 nomzodni sayladilar. Natijada Abdurahmon ibn Avf odamlarning ovozini "to'plagan". Shuningdek, siz balki, bilmagan fakt shundaki, Abdurahmon Ibn Avf dindorlarning onalariga borib, ularning fikrlarini so'radi. Yaʼni ular Xalifa sifatida kimni ko'proq ko'rishni xohlashadi: Usmon yoki Ali? O'sha paytda, Yevropada, faqat 20-asrning boshlarida, feministlar, sufragistlar terroristik hujumlar va terrorizmga intilishgan saylov huquqi ayollar uchun joriy etilgandi. Ammo Musulmonlar va hatto ayollar ham VII asrda hukmdorni saylash huquqiga ega edilar! Agar ayollar kuni uchun sanani tanlash kerak bo'lsa, unda Allohdan birinchi vahiy yuborilgan kun yanada munosib kun bo'lar edi, ammo Islomda bizda faqat 2 ta bayram bor.

Bugungi kunda musulmonlar o'zlarining ulug'vor tarixi va sof dinini unutib, shaxsiy va oilaviy hayotda baxtli bo'lmagan yahudiy Roza Lyuksemburg va qizg'in kommunist Klara Zetkindan hayratda qoldiradilar va ularga ergashadilar. Aslida bu ikkisi tartibsiz yovvoyi hayot kechirgandilar. Roza Lyuksemburg oʻzining doʻsti, qadrdoni Klara Zetkindan yashirincha, uning o'g'li bilan uxlagan,yashagan va zino qilgan.

Shuning uchun bu qiz do'stlarining munosabatlari bir muncha vaqt keskinlashgan. Ammo keyinroq ikkisi ham oʻz "erlari" bilan ajrashgach, yana birlashib olishgan



@Islombilanbirgamiz

Odamlar iymondan qutula oladimi?

"Xudoga bo'lgan e'tiqodni hech qachon insonning e'tiqodlari to'plamidan butunlay yo'q qilib bo'lmaydi. Bunga qarshilik ko'rsatish uchun barcha sa'y-harakatlarga qaramay, u doimo qaytib keladi. Kognitiv fandagi tadqiqotlar va ateist kognitiv olimlarning shaxsiy fikrlari diniy e'tiqodlar asta-sekin insonga qaytayotganini ko'rsatadi. Ong, ulardan qutulish uchun barcha sa'y-harakatlariga qaramay, masalan, yaqin kishining o'limi qalblarning o'lmasligiga tug'ma ishonchni uyg'otishi mumkin. Juda qo'rqinchli tajribalar ham odamni Xudoga ibodat qilishga undashi mumkin ... "

Faylasuf va kognitiv olimlar Kelli J. Klark va Jastin L. Barretning qo'shma maqolasidan (2010)


@Islombilanbirgamiz

Dinni tanqid qiluvchi erkin fikrlovchilar haqida

Dinni tanqid qiluvchi ateistlar - o'zlarini erkin fikrlovchilar deb bilishadi. Biroq, ularning materialistik dunyoqarashi ularni iroda erkinligi va aqlning ishonchliligidan voz kechishga majbur qiladi (hatto aqlning o'zi: nomoddiy ruhiy holatlar hisoblanib, bu Materializm va Ateizmga to'g'ri kelmasligi oʻylab koʻrilsa, yana ham gʻalati eshitiladi).

Bu "erkin fikrlash" degani: ko'r, boshqarib bo'lmaydigan jarayonlarning qo'g'irchog'iga aylanish va biror e'tiqodga ega bo'lish qobiliyatini yo'qotishdir. Chunki materializmda e'tiqodlar umuman mavjud emas yoki butunlay ko'r jismoniy jarayonlar bilan belgilanadi. Uning maqsadi yoki yo'nalishi bo'lmaydi va shunga mos ravishda, haqiqiy g'oyalarni shakllantira olmaydi. Bu olovdan chiqqan tutundan "bu yerda olov bor" degan so'zlarni hosil qiladi, deb o'ylash bilan bir xil. Materializmda miya neyronlari uchun istisnolar yo'q: e'tiqodlar (yana, agar materializmga koʻra, ular umuman mavjud bo'lsa) olovdagi tutun kabi jismoniy jarayonlarning qo'shimcha mahsuloti bo'ladi.

Shunday qilib, ateist-materialist hatto o'zining ateizm-materializmini ham oqlash imkoniyatini yo'qotadi, chunki bu ishonchli kognitiv qobiliyatlarga ega bo'lishni talab qiladi. Biz haqiqatan ham materializmdan ko'ra ma'nosiz dunyoqarashni tasavvur qilishimiz qiyin.

Ateistlar diniy dunyoqarashdan o'g'irlangan imtiyozlarni aqlning ishonchliligi, dunyoni bilish va umuman bilish mumkin bo'lgan ba'zi tabiat qonunlarining mavjudligi shaklida saqlab qolishni xohlashadi. Ammo "erkin fikrlovchilar" o'z imtiyozlarini qaytarib olishlari kerak.

Ateizm aslida fan bilan chuqur ziddiyatga ega, chunki fan dunyoni bilishning ob'ektiv imkoniyatini talab qiladi. Bu fikrni ilm-fan targ‘ibotchilariga aldanib qolgan odamlarga yetkazishga qodir bo‘lgan har bir kishi oldiga vazifa qo‘yishimiz kerak.


@Islombilanbirgamiz

❗️ Din ilmga zid: bu toʻgʻrimi?

Butun fan tarixi shuni ko'rsatadiki, ilmiy nazariyalarga tanqidiy qarash kerak. Ko'p sonli odamlar, bir qator omillar tufayli, ilm-fan obro'sidan mast bo'lishadi. Ammo fan falsafasi va tarixini o'rganuvchi tadqiqotchilar (masalan, Van Fraassen) boshqacha fikrda. Gap shundaki, fan o'zining cheklanganligi va doimiy o'zgaruvchanligi tufayli u bilan qizg'in murosa qilishga loyiq narsa emas.

Biz fan va din o‘rtasidagi munosabatlar muammosini o‘rganuvchi zamonaviy tadqiqotchilardan biri K.Kunningemning ishidan qiziqarli parchani taqdim etamiz:

“... van Fraassen... haqiqatda fan falsafasiga oid kitoblarni o‘qigan va eksperimental fanning haqiqiy muammolarini jiddiy o‘rgangan. Van Fraassen barcha ilmiy nazariyalar empirik faktlar bilan aniqlanmaganligini aytmoqchi - boshqacha qilib aytganda, bizda mavjud bo'lgan dalillarga bir nechta nazariya mos kelishi mumkin. Ammo, eng muhimi, barcha fanlar tabiatan dastlabki xususiyatga ega va haqiqat sari buyuk harakatning liberal-ma'rifiy tarixining bir qismi emas. Ilm-fan abadiy qoladigan vaziyatni yanada aniqroq tavsiflash: "Faktlarga oid barcha fikrlarimiz taqdirga garovga qo'yilishi kerak, boshqacha qilib aytganda, kelajakda qo'lga kiritilishi mumkin bo'lgan empirik dalillarga bog'liq bo'lishi kerak" ( 1)

“... ilm-fan - kuzatuvchilarning katta va tobora ortib borayotgan hayratiga - har bir iz qo'shilishi bilan o'z ma'nosini o'zgartiradi. Jumladan, Ilm - fan Ptolemeydan Kopernikga yoki (bundan ham hayratlanarli fakt) Nyutondan Eynshteynga, Geyzenbergga, Borga va undan keyingi davrlarga turli xil fikrlar, nazariyalar bilan o'tishni eslash kifoya "(2).


Shuning uchun Karl Popperning ta'kidlashicha, fanni "bilimlar to'plami" sifatida emas, balki farazlar tizimi sifatida, ya'ni printsipial jihatdan asoslab bo'lmaydigan taxminlar yoki taxminlar tizimi sifatida ko'rish kerak. Biz ulardan foydalanganda avval sinovdan o'tkazishimiz kerak. Hatto sinovlardan keyin ham biz ularni 100% "haqiqat", "ko'proq yoki kamroq aniq" yoki hatto "ehtimol" ekanligini bilamiz, deb aytishga hech qachon haqqimiz yo'q (3).

Bu pozitsiya "fallibilizm" deb nomlangan: "bilim" deb ataladigan barcha narsalar o'z tabiatiga ko'ra aniq emas, boshqacha qilib aytganda, tekshirish va qayta ko'rib chiqishga tobedir. Popper davom etadi:

«Obyektiv fanning empirik asosida «mutlaq» narsa yo‘q. "Fan faktlarning mustahkam poydevoriga tayanmaydi"

(4)

Umuman olganda, biz ilm-fanning sof, beg'ubor bokira qiz hamda 100% haqiqat degan eskicha fikrdan voz kechishimiz kerak. Anri Puankare yozganidek, Koʻp ilm olgan odamlar ilmiy ishlar bilan bir qatorda, ilmiy nazariyalarning ko'rinib turgan o'tkinchiligidan hayratda qolishadi. Ular ilm-fanning bir necha yillik farovonlikdan keyin asta-sekin pasayib borayotganini ko'radilar, ular hozirgi modadagi nazariyalar bir kun eskirishi va uning oʻrnini boshqasi egallashi, boshqa yangi nazariya ham o'z navbatida xuddi shunday taqdirga duchor bo'lishini oldindan bilishadi. Oxir-oqibat bundan ular umuman foydasiz degan xulosaga kelishadi. Ular buni fanning bankrotligi deb atashadi” (5).

Hozirgi vaqtda bu bankrotlik "pessimistik xulosa" deb ataladi (6). Bundan tashqari, yuqorida aytib o'tilganidek, nazariyalarning aniqlanmaganligi kabi hodisa mavjud: bir qator nazariyalar bir xil empirik ma'lumotlarga teng darajada mos kelishi mumkin. Shu va boshqa sabablarga ko'ra, Stenford "ilmiy tadqiqotlar tarixi ishonchli tarzda ko'rsatganidek, nazariy fanning takroran aniqlanmaganligi shunchaki mavhum nazariy imkoniyat emas, balki bizning haqiqiy taqdirimiz" (7) deb ta'kidlaydi.

Zamonaviy ilm-fanni "haqiqat" deb hisoblash vasvasasi insonni abadiy ta'qib qiladi. Lekin bu har birimiz ziyofatga borishdan oldin kiyinib olganimizda nima kiyishni oʻylab, vasvasaga tushishga o‘xshaydi.




@Islombilanbirgamiz

🇵🇸 🇵🇸 ❓ O't ochishni to'xtatish - buni Falastinning g'alabasi deb atash mumkinmi?

Ba'zilar Falastinda o't ochishni to'xtatishning nishonlanishidan hayratda va so'rashadi: minglab shahidlar, vayron qilingan shaharlar - buni "g'alaba" deb atash mumkinmi?

🔴 Islom moddiy me'yorlarni rad etib, sahobalarning g'alaba haqidagi tushunchasini o'zgartirdi.

Qur'on aytadi:

♦️ Raqam haqida:

Qanchadan-qancha kichik guruhlar, Allohning izni bilan, katta guruhlar ustidan g'alaba qozondilar!

(2 Baqara surasi, 249-oyat).

♦️ Boylik haqida:

Ey Bilol, (yaxshi ishlarga) nafaqa qil va Arsh egasining faqirligidan qo‘rqma

(Hadisni Bayhaqiy rivoyat qilgan)

♦️ Shahidlar haqida:

Alloh yo'lida o'ldirilganlarni o'lik demang. Yo'q, ular tirik, lekin siz buni sezmaysiz.

(2-Baqara surasi, 154-oyat).

♦️ Hayotni saqlab qolish haqida:

Bir kishining hayotini saqlab qolgan odam butun insoniyatni qutqargandek bo'ladi.

(5 “Moida” surasi, 32-oyat).

❓Islomda g'alaba nima?

Islomda g‘alaba faqat raqamlar bilan bog‘liq emas.

✅Dushmanni zaiflashtirish g'alabadir.

✅Uning g'ururini sindirish g'alabadir.

✅Sinovlarda sobit bo'lish g'alabadir.

✅Allohning kalomini ulug'lash g'alabadir.

✅Mo'minlarga qilingan har qanday rahmat ham g'alabadir.


Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar:

Ummatim ichida doimo haq ustida mustahkam turgan bir guruh bo‘ladi. Ularni tark etganlar ularga zarar yetkaza olmaydilar.

(Al-Buxoriy, Muslim)

Olimlar bu guruhni "g'olib" deb atashgan.

🔴 Gap raqamlarda emas

🔵Agar g'alaba faqat songa bog'liq bo'lganida edi, sahobalar daraxt ostida Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga bay'at qilmasdilar (Hudaybiya).

🔵Makkadan Madinaga hijrat qilmagan bo'lardi.

🔵Ular Fors va Rim imperiyalarining kuchiga qarshi tura olmas edilar.

✔️ Muvaffaqiyat faqat raqamlarga bog'liq bo'lsa, bu din bizga yetib bormagan bo'lardi.


@Islombilanbirgamiz

O'z davridagi Makka rahnamosi soʻzi arablar uchun qonun kabi bo'lgan. Amr ibn Luhay Levantga sayohat qilib, Arabiston yarim orolida Xudo o'rniga sig'inish uchun haykal olib keladi. U bunda Levantdagilarga ergashadi. Ular Xudoni qo‘yib, butlarga, haykallarga sig‘inayotganliklarini koʻradi. Amr Ibn Luhay ularga dedi:

“Bu butlar nima? Men sizlarni sajda qilayotganingizni ko‘ryapman?”

Levantliklar unga javob qildilar:

“Bular biz topadigan butlardir, biz ulardan yomg‘ir so‘raymiz, ular bizga yomg‘ir yog‘diradilar, biz ulardan g‘alaba so‘raymiz, ular bizga g‘alaba beradilar”

Ular yana dedilarki, bu butlar Levantliklarni Xudoga yaqinlashtiradi. Shom payg‘ambarlar va risolatlarning vatani boʻlsada, Butlarga sigʻinar edi. Arablar yurti esa qurg‘oqchilik va qahatchilik diyori bo‘lib, Amr Ibn Luhay ularga ergashishga qaror qildi. Soʻngra, ularga dedi:

Nega sizlar menga bir but bermaysizlar, men o‘sha yurtimga boraman. Soʻngra, ularga siz kabi sig'inadilae. Shundan keyin, Shom ahli unga Hubal degan butni hadya qildilar.

Amr ibn Luhay Makkaga kirgan birinchi sanam, ya'ni Hubal bilan qaytib keldi. Soʻngra, uni Ka'ba ichiga qo'ydi. Undan keyin odamlardan bu butga sajda qilishlarini so'radi. Ular unga savol berib soʻradi. Amr Ibn Luhay Levantliklardan eshitgan javobini aytib berdi. Shundan so‘ng butun Hijoz ahli Makka ahli bilan birga butlarga sig‘inishdi. Ular Hubalni Makka ahli ergashishga eng munosib but deb o'yladilar.

Hubaldan keyin Arabiston yarim orolida tarqalgan eng mashhur butlar orasida barcha arablar, xususan Avs va Xazraj qabilalari uchun Qizil dengiz sohilidagi Qudaydda qad rostlagan Manat, Toif ahli uchun Al-Lot nomli butlar bor edi. Toif va Makka o'rtasidagi Vodi Nakhalda esa Al-Uzza buti mashhur boʻldi.


Arablar Amr ibn Luhay o‘zlari uchun o‘rnatgan butlarga sig‘inishda davom etib, Alloh taolo o‘z payg‘ambari Muhammad sollallohu alayhi vasallamni Ibrohim alayhissalomning dini bilan kelib, Amr ibn Luhay ega bo‘lgan narsalarni bekor qilgunicha davom etdi. U zot ularning orasiga kirib, odamlarni butlarga sig'inishdan voz kechishga, ilohiylik va bandalikda yolg'iz Allohga da'vat etishga chaqirib, Amr ibn Luhay Allohning dinini o'zgartirdilar. Nafaqat arablar, balki, butun dunyoni Islom nuriga daʼvat qildilar. Amr Ibn Luhay uchun oxiratda eng og'ir jazoga loyiq albatta. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar:

«Men Amr ibn Luhayni do'zaxda ichaklarini sudrab yurganini ko'rdim

@Islombilanbirgamiz

Kopernikning 1543 yilda "Samoviy sferalarning inqiloblari to'g'risida" gi asarining nashr etilishi uzoq vaqt davomida ilmiy inqilobning boshlang'ich nuqtasi hisoblangan.  Kopernik haqiqatda ancha eski islom an'analariga tayanganligi kamdan-kam ta'kidlanadi.  Biz allaqachon bu haqda umumiy ma'noda muhokama qilganmiz.  Misrlik astronom Ibn al-Haysam, 11-asrda,  koinotning Ptolemey modelidagi qarama-qarshiliklarni, xususan, sayyoralar mukammal aylanalarda harakatlanishini tasdiqlashdan kelib chiqqanligini ta'kidladi.  13-asrda At-Tusiy sayyoralarning bir vaqtning o'zida ikkita aylana bo'ylab aylanishini taxmin qilib, sayyoralarning tebranish harakati muammosini hal qilishni taklif qildi. 15-asrda Ulug‘bek rasadxonasida ishlagan yana bir musulmon astronomi Ali Qushchi, agar Yerni ularning orbitalarining markazi deb hisoblamasa, sayyoralar harakati modelini ancha soddalashtirish mumkin degan xulosaga keldi. Shu sababli ham   Quyoshning koinotning markazi sifatidagi tushunchasi mutlaqo yangi emas edi.  Ayrim musulmon astronomlari 9-asrdayoq  O'rta asrlar islom dunyosida hech keng qabul qilinmagan bo'lsa-da, bu g'oyani muhokama qildilar.

Shunday qilib, Kopernikni bir o'zi ilmiy inqilobga olib kelgan yolg'iz daho sifatida ko'rish kerak emas, balki global madaniy almashinuv tarixining bir qismi sifatida koʻrish lozim boʻladi.  Bu jarayonda 1453-yilda Konstantinopol bosib olinganidan soʻng Oʻrtayer dengizining sharqiy qismida Usmonlilar imperiyasining kuchayishi muhim rol oʻynadi. Vizantiya qochqinlari va venetsiyalik savdogarlar Usmonli yerlaridan yuzlab ilmiy qoʻlyozmalarni olib kelishdi.  Ulardan ba'zilari qadimgi yunoncha asl nusxalar bo'lsa, boshqalari arab va forscha tarjimalar bo'lib, sharhlar bilan to'la edi.  Aynan shu yangi matnlar va g'oyalarning kiritilishi Yevropada ilmiy inqilobni keltirib chiqardi.  Kopernik esa bunga yorqin misol bo‘la oladi:

“Osmon sferalarining inqiloblari to‘g‘risida”gi asarida u arab, fors, lotin va yunon manbalaridan olingan g‘oyalarni o‘zida mujassamlashtirgan va shu tufayli u olamning tubdan yangi modelini yaratgan”.

"G'arbiy bo'lmagan fan tarixi"  Jeyms Poskett.  Alpina nashriyoti, 2024 yil




@Islombilanbirgamiz