Islomiy
Abbosiylar xalifaligi -
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning amakilari Abbos oilasining qora bayroqlari ostidagi sulola.
• Abbosiylar inqilobi
Abbosiylar sulolasi hijriy 132 (milodiy 750) yilda Umaviylarni ag‘darib, hokimiyat tepasiga keldi. Abbosiylar inqilobi
Xurosonda boshlandi, u yerda Abbos xonadonidan bo'lgan Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam tarafdorlari hukmron elitaga qarshi qora bayroqlar ko'tardilar. Bu inqilob
adolat va inklyuziv boshqaruvga intilish ramziga aylandi.
Abbosiylarning Qora bayroqlari Xurosondan
Abul Abbos Abdulloh as-Saffah va Abul Muslim al-Xurosoniy boshchiligida Umaviylarni agʻdarish uchun chiqdi, qoʻzgʻolon sababi:
- Umaviylarning tanazzul va zaifligi
- Sulols oxirga kelib Umaviylarning markazlashuvi zaiflashdi
- Shu sababli xalifalikda turli shiorlar ostida norozilik boshlanib, parchalana boshlashi Abbosiylar ilm va bilim homiylariga aylandilar.
Horun ar-Rashid va al-Maʼmun davrida Bagʻdod sivilizatsiya markaziga aylandi.
“Donishmandlar uyi” (Bayt al-hikma) Islomning oltin davri ramzi bo‘lib, unda
Imom Shofe’iy, Imom Ahmad, al-Xorazmiy, Forobiy va boshqalar kabi musulmon allomalari ajoyib kashfiyotlar qilganlar.
Abbosiylar islom chegaralarini
sharq va gʻarbga kengaytirdilar. Fathlar
Hindiston, Oʻrta Osiyo va Vizantiya imperiyasining bir qismiga yetib bordi. Ular Islom dinini yoyish va savdo-sotiqni mustahkamlash maqsadida
Oʻrta yer dengizi va Hind okeanlarida dengiz ekspeditsiyalarini ham boshladilar.
•
Banu Abbos zaifligining boshlanishi Abbosiylarning gullab-yashnash davri ichki nizolar, buzg'unchilik va bo'lginchilik tufayli so'na boshladi.
Buvahiylar va boshqalar kabi viloyat hokimlari markaziy hokimiyatni zaiflashtirib, mustaqillik oʻrnatishga kirishdilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ogohlantirgan edilarki:
“Agar rahnamolaringiz zulm qilsalar, mollaringiz oz sonli kishilar qo‘liga to‘planib qolsa va ulamolar haqiqatni aytishdan to‘xtasalar, bas, balolarni kutinglar”
(Muslim, 2533).
Shunday ham boʻldi. Abbosiylar qoʻlida hokimiyat, boylik,mol-mulk toʻplanib, ular oʻzlaridan ketib qoldilar. Asta-sekin ularning hokimiyat zaiflasha bordi.
•
Abbosiylarning tanazzulga uchrashiNatijada,
1258 yilda moʻgʻullar Bagʻdodni vayron qilib, islom ilm-fan va madaniyatining eng yirik markazini yoʻq qildilar. Abbosiylar
Qohirada mamluklar homiyligida xalifalik unvonini saqlab qolgan boʻlsalar ham, ularning taʼsiri allaqachon ramziy maʼnoga ega edi. Bu Alloh taoloning quyidagi so'zlarini eslatdi:
“Albatta, biror qavm o‘zlarini o‘zgartirmaguncha, Alloh ularning ahvolini o‘zgartirmas”
(Ra’d surasi, 11-oyat).
Bu oyat ham bugungi musulmonlar uchun eslatmadir!
@Islombilanbirgamiz