HUQUQ INNOVATSION | Javohir Quramboyev

#belgilar (2-qism)

➡️ FEDERATIV DAVLAT BELGILARI

1️⃣ federatsiya hududi uning subyektlari hududi yig‘indisidan iborat bo‘ ladi;
2️⃣ oliy qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati federal davlat idoralariga tegishli bo‘ladi;
3️⃣ federatsiyaning umumiy konstitutsiyasi uning subyektlari va federatsiyaning o‘zi o‘rtasidagi huquqiy munosabatlarni belgilaydi;
4️⃣ federatsiya subyektlarining har biri alohida o‘z konstitutsiyasi, o‘zlarining oliy qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud organlariga ega bo‘ladi;
5️⃣ federatsiya oliy qonun chiqaruvchi idorasi odatda ikki palatali bo‘ladi. Bunda yuqori palata federatsiya a’zolarining manfaatlarini ifoda etadi

➡️ KONFEDERATIV DAVLAT BELGILARI

1️⃣ mustaqil davlatlar muayyan maqsadlarga erishish uchun birlashadi;
2️⃣ konfederatsiya mustahkam bo‘lmagan tuzilma;
3️⃣ yagona hudud mavjud bo‘lmaydi (konfederatsiyaning hududi uning a’zolari bo‘lgan davlatlar hududidan tashkil topadi);
4️⃣ umumiy fuqarolik mavjud bo‘lmaydi;
5️⃣ konfederatsiya a’zolari undan erkin chiqish huquqiga ega bo‘ladilar;
6️⃣ konfederatsiya a’zolari ittifoq hokimiyati qonun hujjat larini e’tirof etmaslik yoki qo‘llamaslik (nulifi katsiya qilish) huquqiga ega bo‘ladilar.
7️⃣ konfederatsiya vakolatiga uncha ko‘p bo‘lmagan masalalarni hal etish kiradi;
8️⃣ konfederatsiya sarmoyasi uning a’zolarining ixtiyoriy badallaridan tashkil topadi


➡️ DAVLATNING URUG’CHILIK JAMIYATIDAN AJRATIB TURADIGAN BELGILARI

1️⃣Davlat paydo bo‘lgan jamiyatda fuqarolar ma’lum bir hududga birlashadilar
2️⃣ Davlat o‘z faoliyatini amalga oshirishi uchun murak kab tizimdan tashkil topgan boshqaruv apparatiga ega bo‘ladi.
3️⃣ Davlat hokimiyatni to‘laqonli amalga oshirish uchun qonunlar va turli normativ hujjatlar qabul qiladi.
4️⃣ O‘z faoliyatini yuritishga kerak bo‘ladigan zaruriy xarajatlar o‘rnini qoplash uchun moliyaviy manbalarga ega bo‘ladi.
5️⃣ Davlat o‘z faoliyatini to‘laqonli tarzda amalga oshirishi uchun o‘z suverenitetiga (mustaqilligiga) ega bo‘lishi lozim

© Javohir Quramboyev

✈️ Huquq Innovatsion

#belgilar (1-qism)

➡️ MONARXIYANING BELGILARI

1️⃣ monarx davlatni shaxsiylashtiradi, tashqi va ichki siyosatda davlat bosh lig‘i sifatida maydonga chiqadi
2️⃣ monarx davlatni yakka o‘zi boshqaradi
3️⃣ monarx hokimiyati muqaddas va ilohiy deb e’lon qilinadi
4️⃣ monarx o‘z faoliyatida mustaqildir
5️⃣ hokimiyatni o‘rnatish, qabul qilishning alohida tartibi mavjud
6️⃣ umrbod boshqaruv
7️⃣ monarx o‘z boshqaruvining natijasi uchun yuridik jihatdan javobgar emas

➡️ RESPUBLIKANING BELGILARI

1️⃣ hokimiyat oliy idoralarining saylab qo‘yilishi
2️⃣ hokimiyat vakolatlarining taqsimlanishi
3️⃣ hokimiyat oliy idoralarining o‘z qarorlarini saylangan muddati davomida qabul qilishi
4️⃣ odil sudlovni amalga oshiruvchi idora bo‘lgan sudlar obro‘sining ortishi
5️⃣ fuqarolarning davlat ishlarini boshqarishda ishtirok eta olishi

➡️ UNITAR DAVLAT BELGILARI

1️⃣ yagona konstitutsiya, yagona qonunchilik tizimining mavjudligi
2️⃣ yagona armiyaga ega bo‘lish
3️⃣ yagona pul birligi amal qilishi
4️⃣ tarkibiy qismlar, ya’ni ma’muriy-hududiy tuzilmalarga bo‘linish
5️⃣ barcha ma’muriy-hududiy birliklar uchun umumiy bo‘l gan soliq va kredit siyosatining joriy qilinganligi
6️⃣ yagona fuqarolikning mavjudligi

© Javohir Quramboyev

✈️ Huquq Innovatsion

Darslikda yozilgan, ammo tushuntirilmagan termin:

Gorizontal va vertikal davlat boshqaruvi nima ?!

8-sinf Huquq darsligi 14-mavzusida Gorizontal va vertikal davlat boshqaruvi haqida aytib oʻtilgan. Ammo bu terminlarga qisqa izoh berilganligi tufayli, har safar oʻquvchilarimga qoʻshimcha tushuntirish berishimga toʻgʻri keladi. Bugun shu terminlarni men sizga sodda tilda tushuntirib beraman.

Demak, mavzudan davlat boshqaruvining 2 xil koʻrinishi mavjud ekanligini tushunishimiz mumkin: Gorizontal boshqaruv va vertikal boshqaruv. Gorizontal bu eniga, vertikal esa boʻyiga boshqaruv usuli.

Vertikal boshqaruv — bu asosan iyerarxik boshqaruv. Yaʼni yuqoridan pastga qarab harakatlanadi. Biror organ harakatlanishi uchun unga undan yuqori turuvchi organ buyruq yoki topshiriq berishi kerak boʻladi.

Gorizontal davlat boshqaruvida esa barcha davlat organlarida mustaqil harakat qilish huquqi boʻladi. Ular oʻzidan yuqori turuvchi organdan keladigan buyruqni kutmasdan, oʻzlariga yuklatilgan vazifalarni mustaqil tashkil etishlari mumkin boʻladi. Gorizontal boshqaruvda asosan huquqlar hududiy va mahalliy ijro hokimiyat organlariga beriladi.

Misol uchun: Adliya vazirligi oʻz vazifalarini bajarish uchun faqat vazirlikning oʻzi barcha hududlarga buyruq berib oʻtirishi bu vertikal boshqaruv boʻladi. Ammo har bir viloyatda Adliya boshqarmasi, har bir tuman va shaharda adliya boʻlimlari tashkil etilishi va Adliya vazirligi vazifalarini hududlarda ijro etishi bu gorizontal davlat boshqaruviga misol boʻla oladi.

Huquq darsligida ham Oʻzbekiston davlat boshqaruvida vertikal boshqaruv organlarining vakolatlarini qisqartirish hisobiga gorizontal boshqaruv organlarining vakolatlarini kengaytirish masalalasi aytib oʻtilgan. Bu davlat boshqaruvida markazlashuvning kamayishiga xizmat qiladi.

© Bekzod Chorshanbiyev

✈️ Huquq Innovatsion

⏩ Tizimlar

➡️ SUD TIZIMI

1️⃣ O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi;
2️⃣O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi;
3️⃣ Harbiy sudlar;
4️⃣ Qoraqalpog‘iston Respublikasi sudi, viloyatlar va Toshkent shahar sudlari;
5️⃣ Qoraqalpog‘iston Respublikasi ma’muriy sudi, viloyatlar va  Toshkent shahar ma’muriy sudlari;
6️⃣ Fuqarolik ishlari bo‘yicha tumanlararo, tuman, shahar sudlari;
7️⃣ Jinoyat ishlari bo‘yicha tuman, shahar sudlari;
8️⃣ Tumanlararo, tuman, shahar iqtisodiy sudlari;
9️⃣ Tumanlararo ma’muriy sudlardan iboratdir.

➡️ PROKURATURA ORGANLARINING TIZIMI

1️⃣ O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi
2️⃣ Qoraqalpog‘iston Respublikasi prokuraturasi
3️⃣ viloyatlar va Toshkent shahar prokuraturalari
4️⃣ tumanlar va shaharlar prokuraturalari
5️⃣ viloyat prokuraturalariga tenglashtirilgan O‘zbekiston Respublikasi Harbiy prokuraturasi, O‘zbekiston Respublikasi Transport prokuraturasi
6️⃣ tuman prokuraturalariga tenglashtirilgan, hududiy harbiy, transport va ixtisoslashtirilgan prokuraturalar.
7️⃣ Bosh prokuraturasi huzurida Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti
8️⃣ Bosh prokuraturasi huzurida  Majburiy ijro byurosi, shuningdek ularning joylardagi bo‘linmalari

➡️ ADLIYA VAZIRLIGI TIZIMI

1️⃣ O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi
2️⃣ Qoraqalpog‘iston Respublikasi Adliya vazirligi
3️⃣ viloyatlar va Toshkent shahar adliya boshqarmalari
4️⃣ tumanlar (shaharlar) adliya bo‘limlari
5️⃣ Yuridik xizmat ko‘rsatish markazlari
6️⃣ Davlat xizmatlari markazlari
7️⃣ FHDY organlari

Tuzuvchi: Javohir Quramboyev

👉 DO'STLARINGIZGA TARQATING!

✈️ Huquq Innovatsion

Milliy g'oyachilar ham sal kam yurist

Yaqinda XALLIK 2024 (Xizmatchilarning asosiy lavozimlari va ishchilar kasblari klassifikatori) qabul qilinishi rejalashtirilmoqda. Ushbu hujjat orqali har bir vazirlik va davlat idorasi lavozimlar va kasblar uchun minimal talablarni taqdim etishadi.

Adliya vazirligiga shunday taklifim bor: Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi yo‘nalishining diplomini, hech bo‘lmaganda, TDYUning 6 oylik yuridik mutaxassislikka qayta tayyorlash kursining diplomiga tenglashtirish zarur. Chunki ushbu yo‘nalishdagi talabalar 4 yil davomida huquq sohasida o‘qishadi, ya’ni huquq sohasi ular uchun begona emas.

Bundan avval, XALLIK 2020 dan oldin, Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi yo‘nalishi bitiruvchilari yurist sifatida faoliyat yuritishlari mumkin edi. Ammo, keyinchalik bu imtiyoz bekor qilingan edi. Bunday qarorning qayta ko‘rib chiqilishi va zarur bo‘lsa, bu yo‘nalish bitiruvchilariga huquq sohasi bo‘yicha ishlash imkoniyatini qaytarish kerak deb hisoblayman.

✈️ Huquq Innovatsion

Oila kodeksining 4(1)-moddasiga muvofiq ko’p bolali oila deb e’tirof etiladigan qatorni aniqlang.

A) Charosning uchta voyaga yetmagan qiz farzandi bor. Katta o’g’li 24 yoshda bo’lib, ta’limning kunduzgi shakli bo’yicha universitetda tahsil oladi.

B) Charosning jami beshta farzandi bor. Uchtasi qiz farzand bo’lib hali voyaga yetmagan. Katta o’g’li 25 yoshda. Kenja o’gil 16 yoshda.

C) Charosning jami oltita farzandi bor. Uchtasi hali voyaga yetmagan. Qolgan uchalasining yoshlari 18, 20 va 22 yoshda bo’lib, sirtqi ta’lim shakli bo’yicha universitetda o’qishadi.

D) Charosning uchta qizi hali voyaga yetmagan. Katta o’gli 28 yoshda va hech qayerda o’qimaydi. Kenja o’g’li 20 yoshda u ham hech qayerda o’qimaydi.

Muallif: Javohir Quramboyev

✈️ Huquq Innovatsion

💠 Huquqshunoslikka doir bo'lgan darsliklar va Konstitutsiyada keltirilingan barcha prinsiplar.

➡️ 1-qism
➡️ 2-qism
➡️ 3-qism
➡️ 4-qism
➡️ 5-qism

✈️ Huquq Innovatsion

#prinsiplar (5-qism)

🔝 O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida belgilab qo'yilgan prinsiplar.

🔹🔹 -modda. O‘zbekiston Respublikasi davlat hokimiyatining tizimi — hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo‘linishi prinsipiga asoslanadi.

🔹🔹 -modda. O‘zbekiston Respublikasida demokratiya umuminsoniy prinsiplarga asoslanadi

🔹🔹 -modda. Davlat o‘z faoliyatini inson farovonligini va jamiyatning barqaror rivojlanishini ta’minlash maqsadida qonuniylik, ijtimoiy adolat va birdamlik prinsiplari asosida amalga oshiradi.

🔹🔹 -modda. O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari xalqaro huquqning umume’tirof etilgan prinsip va normalari bilan bir qatorda O‘zbekiston Respublikasi huquqiy tizimining tarkibiy qismidir

🔹🔹 -modda. Ushbu Konstitutsiyaning birorta qoidasi O‘zbekiston Respublikasining huquq va manfaatlariga, ushbu Konstitutsiyaning birinchi bo‘limida nazarda tutilgan asosiy prinsip va normalarga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emas.

🔹🔹 -modda. O‘zbekistonning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning buzilmasligi, davlatlarning hududiy yaxlitligi, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik prinsiplariga asoslanadi.

🔹🔹 -modda. Imtiyozlar faqat qonunga muvofiq belgilanadi va ijtimoiy adolat prinsiplariga mos bo‘lishi shart.

🔹🔹 -modda. Davlat organlari tomonidan insonga nisbatan qo‘llaniladigan huquqiy ta’sir choralari mutanosiblik prinsipiga asoslanishi va qonunlarda nazarda tutilgan maqsadlarga erishish uchun yetarli bo‘lishi kerak.

🔹🔹 -modda. Davlat barqaror rivojlanish prinsipiga muvofiq, atrof-muhitni yaxshilash, tiklash va muhofaza qilish, ekologik muvozanatni saqlash bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshiradi.

🔹🔹🔹 -modda. referendumini tashkil etish va o‘tkazish uchun Oliy Majlis tomonidan faoliyatining asosiy prinsiplari mustaqillik, qonuniylik, kollegiallik, oshkoralik va adolatlilikdan iborat bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi tuziladi.

🔹🔹🔹 -modda. Sudyalar oliy kengashi sudyalar hamjamiyatining mustaqil organi bo‘lib, u sudyalar korpusining shakllantirilishini, sud hokimiyati mustaqilligining konstitutsiyaviy prinsipiga rioya etilishini ta’minlaydi.

🔹🔹🔹 -modda. Advokatura faoliyati qonuniylik, mustaqillik va o‘zini o‘zi boshqarish prinsiplariga asoslanadi

🔹🔹🔹 -modda. Davlat budjetini shakllantirish hamda ijro etish tartib-taomillari ochiqlik va shaffoflik prinsiplari asosida amalga oshiriladi.

✈️ Huquq Innovatsion

#prinsiplar (4-qism)

🔝 O‘zbekiston Respublikasi jinoyat huquqining asosiy prinsiplari

1️⃣ Qonuniylik — sodir etilgan qilmishning jinoiyligi, jazoga sazovorligi va boshqa huquqiy oqibatlari faqat Jinoyat kodeksi bilan belgilanadi
2️⃣ fuqarolarning qonun oldida tengligi - jinoyat sodir etgan shaxslar jinsi, irqi, millati, tili, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeyidan qat’i nazar, bir xil huquq va majburiyatlarga egaligi.
3️⃣ demokratizm — jamoat birlashmalari, fuqarolarning o‘zini-o‘zi boshqarish organlari yoki jamoalar jinoyat sodir etgan shaxslarni ahloqni tuzatish ishiga qonunda nazarda tutilgan hollarda jalb qilishlari mumkin;
4️⃣ insonparvarlik — jazo va boshqa huquqiy ta’sir choralari jismoniy azob berish yoki inson qadr-qimmatini kamsitish maqsadini ko‘zlamasligi;
5️⃣ odillik — jinoyat sodir etishda aybdor bo‘lgan shaxsga nisbatan qo‘llaniladigan jazo yoki boshqa huquqiy ta’sir chorasi odilona bo‘lishi
6️⃣ shaxs qonunda belgilangan tartibda aybi isbotlangan ijtimoiy xavfli qilmishlari uchungina javobgar bo‘lishligi;
7️⃣ javobgarlikning muqarrarligi — qilmishida jinoyat tarkibining mavjudligi aniqlangan har bir shaxs javobgarlikka tortilishi shartligi kiradi

🔝 Davlatning moilaviy prinsipari

1️⃣ qonuniylik prinsipi
2️⃣ demokratik prinsipi
3️⃣ fuqarolarning va mehnat jamoalarining ishtiroki prinsipi
4️⃣ milliy siyosat prinsipi

🔝 O‘zbekiston Respublikasining byudjet tizimining prinsiplari

1️⃣ byudjet tizimining yagonaligi
2️⃣ byudjet tizimining O‘zbekiston Respublikasi ma’muriy-hududiy tuzilishiga muvofiqligi
3️⃣ byudjet tizimi byudjetlarining balansliligi
4️⃣ byudjet tizimining o‘zaro bog‘liqligi
5️⃣ byudjet tizimi byudjetlari daromadlarini prognoz qilish va xarajatlarini rejalashtirish
6️⃣ byudjet tizimi byudjetlari mablag‘laridan foydalanishning aniq yo‘naltirilganligi va maqsadlilik xususiyati
7️⃣ byudjet tizimi byudjetlarining mustaqilligi
8️⃣ byudjet tizimi byudjetlari mablag‘laridan foydalanishning natijadorligi
9️⃣ kassaning yagonaligi
🔟 byudjet jarayoni ishtirokchilarining javobgarligi
1️⃣1️⃣ ochiqlik

✈️ Huquq Innovatsion

#prinsiplar (3-qism)

🔝 O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosat prinsipi

1️⃣ davlatlarning suveren tengligi prinsipi
2️⃣ kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik prinsipi
3️⃣ chegaralarning daxlsizligi prinsipi
4️⃣ boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik prinsipi
5️⃣ nizolarni tinch yo‘l bilan hal qilish prinsipi
6️⃣ ittifoqlar tuzish
7️⃣davlatlararo tuzilmalarga kirish va ulardan ajralib chiqish prinsipi.

🔝 Xalqaro huquq prinsipi

1️⃣ kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik tamoyili;
2️⃣ xalqaro nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish tamoyili;
3️⃣ davlatlarning ichki vakolatiga kiradigan ishlarga aralashmaslik tamoyili;
4️⃣ xalqlar teng huquqliligi va o‘z taqdirlarini o‘zlari belgilashi tamoyili;
5️⃣ xalqaro huquq majburiyatlarini vij
donan bajarish tamoyili;
6️⃣ davlat chegalarining daxlsizligi tamoyili
7️⃣ davlatlarning hududiy yaxlitligi tamoyili
8️⃣ inson huquqlari va asosiy erkinliklarini hurmat qilish tamoyili
9️⃣ Suveren tenglik tamoyili
1️⃣0️⃣ O'zaro hamkorlik tamoyili

✈️ Huquq Innovatsion

#prinsiplar (2-qism)

🔝 O'zbekiston o'z yangilanish va taraqqiyot prinsiplari

1️⃣ umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik
2️⃣ xalqimizning ma’naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish
3️⃣ inson o‘z imkoniyatlarini erkin namoyon qilishi
4️⃣ vatanparvarlik

🔝 Davlat suverenitetining prinsiplari

1️⃣ davlat hududi hamda chegaralarining daxlsizligi va bo‘linmasligi
2️⃣ mustaqil ichki va tashqi siyosat
3️⃣ xalqaro huquqning asosiy prinsiplarini e’tirof etish va hurmat qilish
4️⃣ davlat tili o‘zbek tili ekanligi
5️⃣ o‘z taraqqiyot yo‘lini, davlat ramzlarini tanlashdagi mustaqillik

🔝 Fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari faoliyatining asosiy prinsiplari.

1️⃣ qonuniylik
2️⃣ inson huquqlari
3️⃣ erkinliklari va qonuniy manfaatlarining ustuvorligi
4️⃣ demokratizm
5️⃣ oshkoralik
6️⃣ ijtimoiy adolat
7️⃣ mustaqillik
8️⃣ jamoatchilik asosidagi o‘zaro yordam
9️⃣ ijtimoiy sheriklik
1️⃣0️⃣ mahalliy urf-odatlar va an’analarni hisobga olish

🔝 BMT ishtirokchilari o‘z faoliyatlarida quyidagi prinsiplarga rioya qilish majburiyatini oladilar.

1️⃣ xalqaro norma va shartnomalarga amal qilish
2️⃣ kelishmovchiliklarni tinch yo‘l bilan tartibga solish
3️⃣ kuch bilan xavf solish yoki uni qo‘llashdan tiyilish
4️⃣ ichki ishlarga va hamkorlik ishlariga aralashmaslik

✈️ Huquq Innovatsion

#prinsiplar (1-qism)

➡️ Jamoat birlashmalari tashkil qilish va faoliyat yuritish prinsiplari

1️⃣ Qonuniylik
2️⃣ teng huquqlilik
3️⃣ oshkoralik
4️⃣ o’zini-o’zi boshqarish
5️⃣ ko’ngillilik

➡️ Sud organlarining prinsiplari

1️⃣ Oshkoralik
2️⃣qonuniylik
3️⃣ tenglik
4️⃣ mustaqillik
5️⃣ hujjatlarining majburiyligi

👉 Demokratik saylov prinsiplari

1️⃣ yalpi umumiylik
2️⃣ tenglik
3️⃣ yashirinlik
4️⃣ ochiqlik

👉 Soliq solish prinsiplari

1️⃣ Soliq solish majburiylik
2️⃣ aniqlik
3️⃣hamkorlik
4️⃣ adolatlilik
5️⃣ soliq tizimning yagonaligi
6️⃣ oshkoralik
7️⃣ soliq to'lovchining haqligi

✈️ Huquq Innovatsion

Online kurslarimizga hozirda ham qabul davom etmoqda. Atigi 4 ta joy qolgan. Agar sizga sifatli va har bir o'quvchiga alohida e'tibor qaratgan holda dars o'tiladigan kurslar kerak bo'lsa @Javohir_Quramboyev ga murojat qiling.

✅ 8-sinf darsligi bo'yicha tuzilgan quiz testlar.

➡️ 1-5-mavzular
➡️ 6-10-mavzular
➡️ 11-15-mavzular
➡️ 16-20-mavzular
➡️ 21-25-mavzular
➡️ 26-30-mavzular

✈️ Huquq Innovatsion