YURISTKADR

Янги “Давлат сирлари тўғрисида”ги қонуннинг меҳнат ҳуқуқи соҳасига алоқадор жойлари.

Хабарингиз бор, куни кеча, яъни 2024 йилнинг 28 декабрь куни “Давлат сирлари тўғрисида”ги янги қонун эълон қилинди. Қонун уч ойдан кейин – 2025 йилнинг 29 март кунидан кучга кирди.

Ҳозир биз мазкур қонуннинг меҳнат ҳуқуқи соҳасига алоқадор бўлган асосий жойларига тўхталамиз.

▪️Қонуннинг 8-моддаси. Давлат сирларидан фойдаланувчи ташкилотлар (давлат органлари, вазирликлар, давлат идоралари ва бошқалар):
➖тегишли малакага ва махсус ваколатли давлат органи (ДХХ) томонидан берилган сертификатга эга бўлган ходимларни махфий-режим органларига тайинлайди;
➖давлат сирларидан фойдаланишга доир руҳсатномага эга бўлган ходимларнинг хорижга чиқиш биометрик паспортлари кадрлар бўлинмаларида сақланишини, шунингдек ушбу ходимларнинг хорижга чиқишини ва чет эл фуқаролари билан алоқаларини қонунчиликда белгиланган тартибда назорат қилади.

▪️Қонуннинг 25-моддаси. Давлат сирларидан фойдаланишга доир рухсатномани расмийлаштиришдан олдин:
➖шахс (масалан, ходим) ўзига ишониб топширилган давлат сирларини ташкил этувчи маълумотларни ошкор этмаслик тўғрисида Ўзбекистон Республикаси олдида ёзма мажбурият қабул қилиши;
➖шахс (масалан, ходим) ушбу Қонуннинг 30-моддасига мувофиқ ўз ҳуқуқлари чекланишига ёзма равишда розилик бериши керак.

▪️Қонуннинг 29-моддаси. Ходимнинг давлат сирларидан фойдаланувчи ташкилотлар (давлат органлари ва бошқалар) билан меҳнат шартномаси тугатилса, унинг давлат сирларидан фойдаланиш билан боғлиқ ҳуқуқлари ҳам бекор бўлади.

Шунингдек, ДХХ томонидан киритилган кўрсатма асосида ҳам ходимга берилган давлат сирларидан фойдаланиш ҳуқуқи бекор бўлади. Бундай ҳолатларда, ходим давлат сирлари билан боғлиқ бўлмаган бошқа ишга ўтказилади, агарда, бўш иш бўлмаса, ёки бошқа ишлар ҳам махсус руҳсатнома талаб қиладиган ишлар бўлса, ходим МК 168-моддаси биринчи қисми 5-банди билан ишдан бўшатилади.

▪️Қонуннинг 30-моддаси. Давлат сирлари билан ишловчи ходим (Ўзбекистон фуқароси)га давлат сирларидан фойдаланишга доир руҳсатноманинг амал қилиши ва меҳнат шартномасида кўрсатилган муддат ичида Ўзбекистон ҳудудидан ташқарига чиқиш ҳуқуқи чекланиши мумкин.

▪️Қонуннинг 40-моддаси. Давлат сирлари билан ишлаганлик ва махфий-режим органларидаги хизмат даври учун қонунчиликда белгиланган тартибда иш ҳақига фоизли устамалар олиш ҳуқуқи берилади.

Бундан ташқари, давлат сирлари билан ишловчи давлат ташкилотларида ташкилий-штат ўзгаришлари амалга оширилганда ва бошқа тенг шартлар мавжуд бўлганда, махфий-режим ходимлари учун иш ўрни сақлаб қолинади.

▪️Қонуннинг 44-моддаси. Вазирлар Маҳкамасига 3 ой муддат ичида махфий-режим органлари ходимларининг лавозим маошларига давлат сирлари билан ишлаганлик ҳамда ушбу органлардаги хизмат даври учун устамалар миқдорини, шунингдек, уларни тўлаш тартибини ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш юклатилди.

👉@yuristkadr

Яна бир “мавсум” бошланмоқда.

Кўплаб қонунбузар иш берувчилар ўзларига қулайлик яратиш ва ёқтирмаган ходимлардан исталган вақтда қутулиш учун ходимлар билан ғайриқонуний равишда муддатли меҳнат шартномаси тузадилар.

Одатда, бундай ноқонуний меҳнат шартномаларининг муддатларини йилнинг охирига тақайдилар, яъни муддатнинг охирги кунини 31 декабрига қадар деб белгилайдилар.

Аслида, Меҳнат кодексининг 112 ва 113-моддаларида кўрсатилган ҳолатлардан ташқари, ходимлар билан муддатли меҳнат шартномаси тузиш мумкин эмас. Бу моддаларга хилоф равишда тузилган меҳнат шартномасини “муддати тугайди” деб бекор қилиш ҳам ўз-ўзидан қонуний бўлмайди. Бундай ҳолатларда судлар ходимларни ўз ишига тиклаши аниқ.

Муаммо шундаки, ҳозир, айни шу кунларда кўплаб қонунбузар иш берувчилар ходимларга “меҳнат шартномангиз муддати 2024 йил 31 декабрда тугади” деб ноқонуний огоҳлантириш хати бермоқда. Улар ўзларига ёқмаган ходимларини янги йилдан тўлиқ ишдан бўшатиб юбормоқчи.

Бу ҳам қайсидир маънода меҳнат ҳуқуқлари бузилишининг ўзига ҳос “мавсуми” бошланаётганидан дарак бермоқда.

Ана шундай қонунбузар иш берувчиларга айтадиган гапимиз: ХОМТАМА БЎЛМАНГ!

Муаммо айланиб-ўргилиб, барибир ўзингизнинг бошингизга тушади. Шундай экан, вақтида кўзингизни очинг ва қонунбузарликни тўхтатинг!

👉@yuristkadr

Айиқ воқеаси бўйича Шаҳрам Ғиёсовга қандай чора кўрилади?

Шаҳрам Ғиёсовнинг айиқ билан кураш тушгани ҳақидаги видео тармоқларда турлича муҳокама қилинмоқда. Аввало, бу ерда аниқлаб олиш керак бўлгани, айиқ воқеаси билан боғлиқ ҳолатда ким қандай ҳуқуқбузарлик содир қилди?

Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 90-моддасига кўра ҳайвонот дунёсидан фойдаланишнинг бошқа турларини амалга ошириш қоидаларини бузиш, жиноят аломатлари мавжуд бўлмаса, фуқароларга БҲМнинг 20 бараваридан 30 бараваригача миқдорда жарима солиниши мумкин.

Тарқалган видеодаги ҳолатда айбдорлар мана шу ҳуқуқбузарликқа йўл қўйган бўлиши мумкин. Нега “мумкин” деяпмиз?

Масала шундаки, ушбу айиқ билан боғлиқ ҳаракатларда, яъни уни тутиш ва сақлаш каби ҳаракатларда белгиланган қоидаларга риоя этилмаган бўлса ва бу табиатга камида анча миқдорда зарар етказилишига олиб келган бўлса, вазият жиноят деб талқин қилиниши ҳам мумкин. Маълумот учун, анча миқдор БҲМнинг 100 бараваридан 300 бараваригача бўлган миқдор ҳисобланади.

Демак, бундан кўриш мумкинки, агар юқоридаги миқдор (БҲМнинг 100 баравари ва ундан)дан ошадиган даражада зарар аниқланса, вазият жиноят деб баҳоланади ва айбдорлар ЖКнинг 202-моддасига асосан жавобгарликка тортилади. Жазо ҳам оғир бунда. Зарар миқдори бунга етмаганда эса, айбдорлар ҳуқуқбузар сифатида МЖтКнинг 90-моддасига асосан маъмурий жаримага тортилади ва айиқполвон улардан белгиланган тартибда олиб қўйилади.

Бошқа томондан ҳозир унча-мунча одам ёввойи ҳайвонларни, хусусан, айиқ каби бирдан диққатни тортадиган йиртқич ҳайвонларни ўзбошимчалик билан сақлаши қийин нарса. Шундан келиб чиқсак, бу айиқ қандайдир цирк ёки шунга ўхшаган жойда махсус шароитларда сақланаётган бўлиши ҳам мумкин. У ердаги қайсидир ходим бу айиқни раҳбари билан келишиб, ёки ўзбошимчалик билан ҳар хил шоу мақсадида“сайр” қилдириб юрган бўлиши ҳам мумкин. Лекин бу ҳам барибир жазога тортиладиган ҳуқуқбузарлик бўлиб қолаверади.

Эслатма, Вазирлар Маҳкамасининг 2024 йил 5 ноябрдаги “Ёввойи ҳайвонларни сақлаш тартибини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 736-сонли қарорига асосан 2025 йил 1 январдан ёввойи ҳайвонларни давлат ва мобил циркларида (шапитолар) сақлаш ҳамда улардан цирк томошаларини ўтказиш мақсадларида фойдаланиш тақиқланмоқда. Айиқ эгалари эрта-индин мазкур қарорнинг бузувчиси бўлишига ҳам яқин турибди.

Биз келтириб ўтган юқоридаги маъмурий ёки жиноий жавобгарлик чоралари ўша айиқни тутган, уни сақлаган ва турли шоулар ўтказиш учун уни жамоат жойига олиб келган шахсларга нисбатан қўлланилиши мумкин.

Боксчи Шаҳрам Ғиёсов масаласига келсак, у бирор-бир жавобгарликка тортилмаса керак. Чунки, у ёввойи ҳайвондан фойдаланувчи, яъни уни тутувчи ва сақловчи ҳолатида бўлмаган. Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 111-моддасида “ҳайвонларга нисбатан шафқатсиз муносабатда бўлиш” деган ҳуқуқбузарлик бор. Лекин, спортчининг айиқ билан кураш ҳолатида шафқатсиз ҳаракатлар кўзга ташланмади.

Бу албатта менинг шаҳсий фикрим. Айни пайтда бу ишга Экология вазирлиги масъуллари жиддий равишда киришгани бизга маълум. Якуни бўйича баёнот беришса керак.

👉@yuristkadr

Eriell компанияси 2024 йилда ҳам ходимларга иш ҳақи тўламаслик бўйича “етакчилик”ни қўлдан бой бермасликка ҳаракат қилди.

👉@yuristkadr

Ишга киришда талаб қилинадиган ҳужжатлар рўйҳати қисқаради, деярли йўқ бўлади.

Президент кечаги ПФ-229-сонли фармони билан Бандлик вазирлигига ходимларни ишга қабул қилишни соддалаштириш ва рақамлаштириш ҳисобига ишга қабул қилиш чоғида талаб қилинадиган ҳужжатлар сонини камайтиришни назарда тутувчи қонун лойиҳасини ишлаб чиқишни юклади.

Агар бундай қонун лойиҳаси ишлаб чиқилиб, қабул қилинадиган бўлса, битта ҳарбий гувоҳнома ёки ҳарбий ҳисобда турганлик ҳақидаги гувоҳномадан бошқа ҳужжат талаб қилинмайдиган бўлади. Тахминан шундай бўлади.

👉@yuristkadr

Янги йилда меҳнат низоларини судгача ҳал қилишда яхши натижаларга умид қиляпмиз.

Меҳнат низоларини судгача ҳал қилиш хажмини кўпайтирсак, бундан энг аввало, судларга фойдали бўлади. Бу аниқ. Қонунларни яхшилаб ўргансак, кўп нарсага имкон бор. Бу масалада, Оила ва хотин қизлар қўмитаси ва Ижтимоий ҳимоя миллий агентлигидаги практикадан кейин, мендаги ишонч ўн карра ортди.

Яқинда Олий суд раиси билан учрашувда меҳнат низоларини судгача ҳал қилишнинг ҳуқуқий имкониятлари ҳақида яхши суҳбат ўтказдик. Энг муҳими, у кишининг ўзида реал ташаббуслар етарлилигида. Агар бу ташаббуслар амалга кўчса, келаётган йилдаёқ ижобий натижаларга эришишимиз мумкин. Ўзимнинг ҳам фикру-ҳаёлим шу нарсада ҳозир. Ҳозир иш берувчилар ҳам, ходимлар ҳам муаммони фақат судларга боғлаяпти. Аслида судсиз ечим ҳам арзон, ҳам самарали йўл. Ҳар икки тараф учун ҳам.

Бу масалада давлатда энг яхши “ричаг” бор. Бу Давлат меҳнат инспекцияси. Фикримча, биринчидан, Давлат меҳнат инспекциясининг имкониятларидан тўғри фойдаланиш керак. Иккинчидан, ушбу Инспекциянинг ваколатини амалда тан олиш керак.

Мен ҳозир иккинчисига асосий урғуни бермоқчиман. Кузатишларимиз шуни кўрсатяптики, Давлат меҳнат инспекциясининг ваколатлари, ҳусусан, унинг расмий позицияси кўпинча, судларнинг ўзлари томонидан инкор қилинмоқда.

Масалан, ходимнинг бузилган меҳнат ҳуқуқларини тиклаш ҳақидаги меҳнат инспекциясининг мажбурий кўрсатмалари иш берувчилар томонидан бажарилмайди. Шундан кейин, ходим судга мурожаат қилишга мажбур бўлади. Судлар эса, Меҳнат инспекциясининг ўз ваколати доирасида чиқарган ҳалиги кўрсатма хатини тан олмайди.

Шу тахлит, меҳнат инспекцияларининг меҳнат низоларини судгача ҳал қилишдаги расмий ўрни амалда унчалик билинмаяпти. Бу эса биринчи навбатда судларнинг ўзига зиён бўляпти: судгача ҳал бўлиши мумкин бўлган низолар айланиб-ўргилиб барибир шу судларга келяпти.

Келаётган йилда Давлат меҳнат инспекциясининг ролини кучайтириш билан бирга, унинг қонуний ваколатларини барча ташкилотлар, шу жумладан, судлар томонидан амалда тан олинадиган даражага чиқишимиз керак.

Маъмурий судлар томонидан давлат меҳнат инспекторининг хатти-ҳаракатлари ва қарорлари юзасидан берилган шикоятларни кўриб чиқиш, бу энди алоҳида масала.

Бугун Тошкент шаҳар меҳнат инспекцияси раҳбарияти билан телефонда бу мавзуда анчагача гаплашдик. Улар давлат органи, мен жамоатчилик вакилиман деб қараб туришдан фойда йўқ. Меҳнат ҳуқуқи соҳасида ҳаммамизнинг мақсадимиз бир: одамларнинг меҳнат ҳуқуқлари бузилмасин. Келаётган йилнинг биринчи кунлариданоқ, пойтахт меҳнат инспекцияси ходимлари билан учрашув ўтказамиз, семинарлар ташкил қиламиз. Асосийси, натижага эришиш.

👉@yuristkadr

Тошкент шаҳар фуқаролик судлов ҳайъатидаги собиқ судьянинг иши 2025 йилнинг 8 январь кунига қолдирилган.

Биз таянган энг муҳим асослардан бири Олий Суд Пленумининг 2023 йил 23 июндаги 16-сонли “Одил судловни амалга оширишда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси нормаларини тўғридан-тўғри қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”ги қарори 1-бандида турибди:

"Ўзбекистон Республикаси Конституцияси (бундан буён матнда Конституция деб юритилади) 15-моддасининг иккинчи қисмига кўра, Конституция мамлакатнинг бутун ҳудудида олий юридик кучга эга, тўғридан-тўғри амал қилади ва ягона ҳуқуқий маконнинг асосини ташкил этади.

Конституциянинг олий юридик кучга эгалиги ҳақидаги қоида унинг нормалари барча қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлардан устун туришини англатади.

Шунга кўра, судлар кўриб чиқилаётган ҳуқуқий муносабатларни тартибга солувчи қонун ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатнинг мазмунини баҳолаши ва Конституция нормаларини тўғридан-тўғри амал қилувчи олий юридик кучга эга норматив-ҳуқуқий асос сифатида қўллаши лозим.

Судлар Конституция нормасини тегишли қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинмаганлиги важи билан қўллашни рад этишга йўл қуйилмаслигига эътибор қаратишлари керак".

Эслатиб ўтамиз, биз суддан Конституциямизнинг 55-моддасидаги мана бу устувор қоидани қўллашни сўраганмиз:

"ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг ҳамда бошқа ташкилотларнинг, улар мансабдор шахсларининг қонунга хилоф қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш, бузилган ҳуқуқ ва эркинликларини тиклаш учун унинг иши қонунда белгиланган муддатларда ваколатли, мустақил ҳамда холис суд томонидан кўриб чиқилиши ҳуқуқи кафолатланган".

👉@yuristkadr

Меҳнат шартномасини бекор қилиш санасини ўзгартириш.

Меҳнат қонунчилигида “меҳнат шартномасини бекор қилиш санасини ўзгартириш” деган амалиёт ҳақида маълум қоидалар бор. Лекин, бирорта иш берувчи ёки судлар фаолиятида бу амалиётга дуч келмадим.

Очиғини айтаман, иш берувчи ва ходим ўртасида меҳнат низолари юзага келганда, бу амалиёт кўпроқ иш берувчи фойдасига ишлайди.

Кузатувчиларим орасида, билимли ва зийраклари етарлича.

Ички тасаввурларини яхшилаб ишлатиб, гап нима ҳақида кетаётганини тушунаётган бўлиши мумкин улар.

Бу мавзуда мақола тайёрлашни бошладим, бу мақола нафақат ходим ва иш берувчилар (асосан, иш берувчилар)га, балки меҳнат низоларини кўрадиган судларга ҳам бирдек манфаатли, аҳамиятли бўлади деган фикрим бор.

Фақат бир-иккита нозик жойларини соҳа мутахассислари билан гаплашиб олишим керак. Шундай.

👉@yuristkadr

"Мавсум"дамиз ўртоқлар.

Бир жойда қоринни тўқлаб олиш учун тўхтадим. Иссиқ жой экан, қулайроқ жой танлаб ўтирдим.

Ёнгинамда, икки хўранда гаплашиб ўтирибди. Дастурхонда йўқ нарсанинг ўзи йўқ. Қиттай-қиттай ҳам бўляпти.

Ёшроғи салобатлироғига (кўринишидан раҳбарига) ҳушомад қиляпти “тортинмай олиб ўтиринг, Фалончи ака. Сизни отам ўрнида одам деб билганман. Сизга қаттиқ ёпишганман, урсангиз ҳам, сўкиб хайдасангиз ҳам кетмайман. Онам ҳам шу акангни маҳкам ушла деган. Мени ўғлингиздек кўраверинг. Ака, биласиз топганимни ярми сизники, поддержка қилиб турсангиз бўлди. Багажга янги йил учун уйдагиларга ҳалигидай солиб қўйдимда. Қани олинг, олиб ўтиринг”.

Ҳа дўстлар, янги йил байрами олди “коррупция мавсуми”дамиз.

👉@yuristkadr

#mulohaza

Орган ходимларини ишга тиклашга оид даъво муддати борасида қизиқ вазият.

Меҳнат кодексининг 560-моддасига асосан ишга тиклаш тўғрисидаги низолар бўйича даъво муддати ходимга у билан меҳнат шартномаси бекор қилинганлиги ҳақидаги иш берувчи буйруғининг кўчирма нусхаси топширилган кундан эътиборан 3 ой. Буни биласиз.

Мана шу даъво муддатини биз “меҳнат шартномаси бекор қилинганлиги ҳақидаги буйруқ нусхаси топширилган кундан” деган жумлалар борлиги учун, меҳнат шартномаси бекор қилинган ҳолатларга, айрим давлат органларида хизматдан бўшатилган ҳолатларга тегишли деб айтамиз.

Энди, МК 560-моддасида бошқа меҳнат низолари бўйича даъво муддати ходим ўзининг ҳуқуқи бузилганлиги тўғрисида билган ёки билиши керак бўлган кундан эътиборан 6 ой экани кўрсатилган.

Аслида, ходим бошқа ишга ўтказилган ҳолатда, у томонидан аввалги лавозимига қайтариш бўйича киритадиган даъво талабида ҳам ишга тиклаш талаби бўлади. Лекин, МК 560-моддасидаги биринчи ҳолатда “меҳнат шартномасини бекор қилиш ҳақидаги буйруқ” дейилгани учун, ғайриқонуний бошқа ишга ўтказилгандаги ишга тиклашга нисбатан кейингиси, яъни ҳуқуқи бузилганлигини билган ёки билиши лозим бўлган кундан бошлаб 6 ойлик даъво муддати қўлланилади.

Бироқ, ҳозир бошқачароқ нарсага тўхталмоқчимиз. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари (прокуратура, ички ишлар, божхона, миллий гвардия ва бошқалар)да “лавозимдан озод қилиш” бор, “хизматдан бўшатиш” бор.

Бу органларда ходим лавозимдан озод қилинганида, меҳнат муносабатлари тугатилмайди ва ходим ўша органнинг кадрлар ихтиёрига олинади. Бундай ҳолатларда агар махсус низомларда белгиланган муддатларда бошқа лавозимга тайинланмаса, ходимни хизматдан бўшатиш ҳақида буйруқ чиқарилади.

Яъни, бу икки амалиётга яхшилаб разм солинса, ходимни хизматдан бўшатиш меҳнат шартномасига тенглаштирилган, чунки, ходим хизматдан бўшатилгандагина, у билан боғлиқ меҳнат муносабатлари ҳам тўлиқ тугатилган бўлади. Бироқ, ходимнинг лавозимдан озод этилиб, кадрлар ихтиёрига олинганлиги якуний тартибдаги хизматдан бўшатиш бўла олмайди.

Бу билан нима демоқчиман? Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларидан хизматдан бўшатилган ходимнинг ишга тиклаш ҳақидаги даъвосига МК 560-моддасидаги 3 ойлик даъво муддати қўлланилади. Бу маълум.

Бироқ, ходимнинг лавозимдан озод этилиб, кадрлар ихтиёрига олинган ҳолатга нисбатан берган даъвосига МК 560-моддасидаги 6 ойлик даъво муддати қўлланилиши керак.

👉@yuristkadr

Ҳеч бўлмаса, бугун-эрта тўхтатиб туринглар, шу бўшатишларни.

Хатто, шу кунларда ҳам ходимларини интизомий жазо сифатида ишдан бўшатувчилар бор экан.

Ҳозир вилоятлардан бирида жойлашган бир ташкилотнинг касаба уюшмаси қўмитаси томонидан ходимга йўлланган хабарномани ташлаб беришди.

Ходимни ишдан бўшатиш ҳақидаги касаба уюшма қўмитасининг йиғилиши айнан бугунга белгиланибди. Байрам олдидан ходимни кўчада қолдиришмоқчи, буни қаранг.

Иш берувчиларни қўйинг, шунақа фаросати ҳаминқадар касаба уюшмалари ҳам бор афсус. Ўзи, ўша ходимларнинг ойлик иш ҳақидан олинган бадаллар ҳисобига мавжуд, лекин, ходимларнинг манфаати бир четда қолиб, иш берувчи акахонига қуллуқ қилгани-қилган.

Ўзимга ҳам бир иккита ҳамкор иш берувчилар низоли ходимларни бўшатиш масаласида маслаҳат сўраб чиқди. "Илтимос, шу ишни байрамдан кейинга қолдирайлик" дегандим, "бўлди, шундай қиламиз унда" деб кейинги йилга қолдирди бўшатиш ишларини.

Лекин, бунақа иш берувчилар камда.

👉@yuristkadr

Иш берувчилардан янги йил байрами олди иш берувчи ташаббуси билан ишдан бўшатишларни тўхтатиб туришларини сўраймиз.

Байрам олди кўчада ишсиз қолиш бутун оилага таъсир қилади, буни яхши биласиз.

👉@yuristkadr

#etirof

Метродаги опалар ва пойтахт меҳнат инспекцияси ҳақида.

Кеча фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро судида ишим бор эди. У ёққа бориш учун метрога тушдим. Тўпланиб турган йўловчилар орасида чамаси 40-45 ёшлардаги бир опа мени кўриб салом берди. Алик олиб, “опа, биз танишмизми” деб сўрадим.

– Сизни кузатиб борамиз, кўрибоқ дарров танидим, ҳуқуқимизни эслатиб турасизку, – деди кулиб у киши.

Ёнида яна иккита шериги ҳам бор эди, улар билан ҳам онлайн таниш эканмиз. Билсам, Тошкент шаҳар меҳнат инспекциясига кетаётган экан. Ишхонасидан 3 ойдан бери ололмаётган ойликларини шаҳар инспекцияси масъуллари ундириб берибди. Олдинги куни пластикларига пул тушибди. Шунга ҳурсанд бўлиб, инспекция раҳбариятига раҳмат айтиш учун кетаётган экан.

– Адвокатга борсак, ҳар биринглар 5 млн. сўмдан берасизлар деди. Бунча тўлашга пулимиз йўқ, ўзи уч ой учун 9-10 млн. сўмдан пул олишимиз керак эди. Инспекциядагиларга бориб, ариза ёзган эдик, ишимизни бепул ҳал қилиб беришди. Уч кунда ишимиз битди. Барака топишсин, – деди ҳалиги опанинг ёнидаги шериги.

Поезд келгунча суҳбатлашдик. Очиғи, бу соддадил опаларнинг муаммоси давлат идорасида қисқа вақтда ҳал бўлгани мени ҳурсанд қилди. Шунақа иш берувчилар борда, ҳисоб-рақамида пул бўла туриб, ходимларнинг ҳақини бермайди. Мана, бу инсонлар меҳнат инспекциясига борган экан, муаммоси бир зумда ҳал бўлибди. Ўзи меҳнат соҳасида масала чиқса, югуриб судга бориш шарт эмас. Доим айтамиз, муаммони судгача ҳал қилиш йўллари бор деб. Фақат, бунинг учун жойларда меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қиладиган меҳнат инспекцияларида қатъият бўлиши керак.

Бу борада Тошкент шаҳар меҳнат инспекциясининг жорий йилдаги фаолиятини эътироф этмасак бўлмас. Пойтахтдаги иш берувчилар ва ходимлар сонига нисбатан инспекторлар сони жуда кам бўлишига қарамасдан, улар тиним билмай ишлашяпти. Ўзим ҳам кузатдим, қонунларни менсимайдиган, ходимларнинг меҳнат ҳуқуқларига тупурадиган қанчадан-қанча мансабдорларни, хатто бир-иккита вазирларни ҳам жаримага тортишди. Тўппа-тўғри қилишади.

Бугун пойтахтдаги айрим димоғдор раҳбарлар, марказдаги инспекцияни унча сезмаса ҳам, пойтахт инспекциясини ҳис қиляпти. Ҳис қилиш бир томондан қонунни ҳурмат қилиш ва унга бўйсуниш дегани.

Хуллас билганим, кечаги опаларда байрам олди кайфият ажойиб эди. Бу кайфият менга ҳам юқди албатта.

👉@yuristkadr

#mulohaza

Ноқонуний ишдан четлаштирилган ходим суддан ишга тиклашни сўрайдими, ёки...

Умуман олганда, иш берувчи ходимни аввалги ишидан ғайриқонуний равишда маҳрум қилганда, ходим судга одатда ишга тиклаш ҳақида даъво аризаси киритади.

Жумладан, Меҳнат кодексининг 150-моддасига мувофиқ ғайриқонуний бошқа ишга ўтказилган ходим ҳам, Кодекснинг 174-моддасига асосан меҳнат шартномаси ғайриқонуний бекор қилинган ходим ҳам судга аввалги ишига тиклаш ҳақида даъво аризаси киритиши назарда тутилган.

Бироқ, ишдан ғайриқонуний четлаштирилган ходимчи? У ҳам аввалги ишига тиклаш ҳақида даъво киритадими?

Гап шундаки, нафақат Меҳнат кодексида, балки, бошқа қонунларда (масалан, ФПКнинг 184 ва 266-моддасида, “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги қонуннинг 30 ва 72-моддаларида) ҳам аввалги ишига тиклаш деганда, меҳнат шартномаси ғайриқонуний равишда бекор қилинган ёки ғайриқонуний равишда бошқа ишга ўтказилган ходим келтирилган холос.

Ишдан ғайриқонуний четлаштирилган ходим борасида эса, “аввалги ишига тиклаш” ҳақида ҳеч қаерда ҳеч нарса дейилмаган.

Қаранг, Меҳнат кодексининг 153-моддаси биринчи қисмида “қонунга хилоф равишда ишдан четлаштирилган ходимнинг унга аввалги ишини тақдим этиш ҳамда ўзига етказилган моддий зарарнинг ўрнини қоплаш ва маънавий зиённи (агар қонунга хилоф равишда ишдан четлаштириш сабабли ходимга маънавий ёки жисмоний азоблар етказилган бўлса) компенсация қилиш тўғрисидаги талаблари қаноатлантирилиши лозим” деб белгиланган.

Яъни, эътибор беринг, бу ерда ноқонуний четлаштирилган ходимнинг аввалги ишини тақдим этиш тўғрисидаги талаблари қондирилиши керак дейиляпти. “Тиклаш” эмас, “тақдим этиш”.

Демак, ходим ўзини ишдан ноқонуний четлаштирилган деб ҳисобласа ва у ўз меҳнат ҳуқуқларини тиклаш учун судга даъво киритмоқчи бўлса, суддан “аввалги ишига тиклаш”ни эмас, балки “аввалги ишини тақдим этиш”ни сўраши керак.

Фикримча, шуниси тўғри бўлади.

👉@yuristkadr