Tramp 2.0 va Yaqin Sharq: xavotirli kelajak D.Trampning ikkinchi prezidentlik muddati boshlanishi Yaqin Sharqqa emas, balki ichki siyosiy masalalarga qaratilgan qator farmonlar bilan boshlandi. Bu farmonlar immigratsiya, ijtimoiy siyosat va davlat boshqaruvi tizimidagi o‘zgarishlarga urg‘u berdi. Ammo Trampning 2020-yilgi saylov natijalarini bekor qilishga uringan 1 500 dan ortiq shaxsga avf berishi xalqaro maydonda AQShning qonun ustuvorligi va siyosiy tizimining mustahkamligi borasida xavotirlarni kuchaytirdi.
Ekspertlar aytishicha, hozircha Tramp ma’muriyatining Yaqin Sharq bo‘yicha aniq strategiyasi yo‘q.
Biroq uchta asosiy yo‘nalish bo‘yicha dastlabki signallar paydo bo‘ldi:1. Arab-Isroil masalasi Tramp ma’muriyati Yaqin Sharq bo‘yicha muhim lavozimlarga tezkor tayinlovlarni amalga oshirdi. Ular orasida S.Uitkof (Steve Witkoff, Yaqin Sharq bo‘yicha maxsus vakil), M.Hakabi (Mike Huckabee, AQShning Isroildagi elchisi) va M.Bulos (Massad Boulos, Arab va Yaqin Sharq masalalari bo‘yicha maslahatchi) bor.
Uitkof Isroil va Hamas o‘rtasidagi sulh bitimini amalga oshirish jarayoniga bevosita jalb qilingan. Biroq Trampning o‘zi bu jarayonga shubha bilan qarayotganini bildirdi: “Bu bizning urushimiz emas, bu ularning urushi.” Ushbu pozitsiya
AQShning vositachilik roli pasayishi mumkinligini ko‘rsatadi.
Bundan tashqari,
Tramp radikal yahudiy ko‘chmanchi guruhlarga qarshi AQSh sanksiyalarini bekor qildi, bu esa G‘arbiy Sohilda keskinlikni kuchaytirishi mumkin. Shu bilan birga, Saudiya Arabistoni bilan Isroilni yaqinlashtirish va Trampning Nobel mukofotiga bo‘lgan orzusi amalda ikki davlat yechimiga bog‘liq. Hakabi bu yechimning yaqin kelajakda imkonsizligini bildirishi Saudiya bilan yaqinlashish imkoniyatlarni cheklaydi.
2. Eron va "qarshilik o‘qi" Trampning ikkinchi ma’muriyati Eron bo‘yicha turli signallar bermoqda. Uning yangi jamoasi orasida qattiqqo‘l yondashuv tarafdorlari ham (Milliy xavfsizlik maslahatchisi Michael Waltz va Davlat kotibi Marco Rubio), nisbatan yumshoq pozitsiyadagi rasmiylar ham bor.
Trampning avvalgi ma’muriyatida Eron bo‘yicha maxsus vakil bo‘lgan B.Huk ishdan bo‘shatildi, bu esa yangi strategiya ishlab chiqilayotganidan dalolat beradi. Shu bilan birga, Uitkofga Eron bilan bog‘liq siyosatni ham nazorat qilish ishonib topshirilishi mumkin, bu esa
AQShning Yaqin Sharq bo‘yicha siyosatini yanada integratsiyalashgan shaklda olib borishiga ishora qiladi.
Shu bilan birga, AQSh ilk kunlardanoq Yamandagi husiylarni terrorchilik tashkiloti sifatida qayta belgiladi. Husiylar so‘nggi yillarda global dengiz savdosiga tahdid solib kelmoqda va bu qaror Vashingtonning hududiy xavfsizlik masalalarida qat’iyroq pozitsiya egallashga harakat qilayotganini ko‘rsatadi.
3. Global iqtisodiy siyosat va Yaqin Sharq Trampning yangi iqtisodiy siyosati Yaqin Sharqqa ham ta’sir qilishi mumkin. U Kanada, Meksika va Xitoy kabi savdo hamkorlariga qarshi tariflarni joriy etishni rejalashtirmoqda. Agar bu amalga oshsa, Saudiya Arabistoni va Turkiya kabi G-20 davlatlari bilan AQSh munosabatlariga ham ta’sir qilishi mumkin.
Saudiya Arabistoni Tramp bilan yaqinlashishga urinmoqda va AQShga 600 milliard dollarlik sarmoya kiritish rejasini e’lon qildi. Tramp esa Saudiya neft narxini tushirish va yana ko‘proq investitsiya kiritish talabi bilan chiqdi. Bu energiya siyosatini yana kun tartibiga olib chiqishi mumkin, chunki Trump yashil energetikadan voz kechish va an’anaviy yoqilg‘iga qaytish niyatida.
Xulosa qilib aytganda, Trampning Yaqin Sharq siyosati hali shakllanmagan. Arab-Isroil masalasi, Eron va global iqtisodiy siyosat kabi uch asosiy omil Trampning Yaqin Sharqdagi siyosatini belgilab beradi. Hozircha Tramp ma’muriyatining yondashuvi noaniq va barqaror strategiya hali ishlab chiqilmagan. Kelgusi oylarda Tramp 2.0 ma’muriyatining haqiqiy yondashuvi oydinlashishi kutilmoqda, ammo hozircha noaniqlik ustunlik qilmoqda.
G’arbiy alyans
