#review
“Zamonamiz qahramoni” – O‘zligini anglay olmayotgan avlodning fojiasi
M.Yu. Lermontovning “Zamonamiz qahramoni” asari – bu shunchaki roman emas. Bu – inson ruhining eng chuqur, eng qorong‘u burchaklariga nazar tashlashdir. Bu – shunchaki Pechorinning hikoyasi emas, balki har bir davrning o‘z Pechorinlari haqida yozilgan asardir.
Kimdir bu kitobni o‘qib, Pechorinni yoqtirmasligi mumkin. Kimdir unga rahmi keladi. Kimdir esa o‘zini unda ko‘radi. Buni o‘qigach, beixtiyor o‘zingizga savol berasiz: Men ham shundaymanmi? Va shundan keyin “Zamonamiz qahramoni” siz uchun shunchaki bir roman bo‘lishdan to‘xtaydi.
Pechorin – Qahramonmi yoki Halokatga Mahkum Odammi?
Grigoriy Pechorin – oddiy qahramon emas. U na yovuz, na ezgu. U biz ko‘nikkan ma’nodagi “qahramon” tushunchasiga umuman mos kelmaydi. Agar Pushkinning Onegini she’riy sovuqlik bilan bo‘lsa ham, baribir romantik bo‘lib ko‘rinsa, Pechorin butunlay boshqa olamning odami. U nafaqat atrofidagi insonlarni, balki o‘zini ham o‘zi yo‘q qiladi.
Pechorin – aqlli. U o‘z zamonasining bilimli, zukko odami. Lekin bu bilim unga baxt keltirmaydi. Uning ziyrakligi faqat unga dunyoning soxtaligini, insonlar nimjon va beqaror ekanligini tushuntiradi. Pechorin atrofidagi hamma odamlarni sinaydi, ularning chegaralarini tekshiradi, ularni qandaydir o‘yinchoqdek ko‘radi. Chunki u hayotni o‘yin deb biladi. Ammo bu o‘yinda u hech qachon g‘alaba qozonolmaydi.
Pechorin – kuchli. U har qanday vaziyatdan chiqib keta oladi. Uning irodasi, qat’iyati bor. Lekin bu kuchni u nimaga sarflaydi? Yana o‘yin. Atrofdagilarning tuyg‘ulari bilan o‘ynash, taqdirlar bilan tajriba o‘tkazish.
Pechorin – yolg‘iz. Bu eng og‘ir haqiqat. U hatto samimiy bo‘lishni ham uddalay olmaydi. Chunki unga hamma narsa zerikarli ko‘rinadi. Hayotda ma’no yo‘q, sevgida barqarorlik yo‘q, odamlar oldindan aytib bo‘ladigan va qiziq emas. Shu sababli u doim yangi sarguzashtlar izlaydi. Ammo har safar u xuddi shu xulosaga qaytadi: Bu ham menga baxt bermadi.
Pechorin qahramon emas, chunki u hech kimni qutqarmaydi. U hatto o‘zini ham qutqara olmaydi. U hayotidan mamnun emas, lekin o‘zgara ham olmaydi.
Muhabbat – O‘yin yoki Haqiqiy Iztirob?
Pechorinning hayotidagi eng muhim sinov – bu sevgi. Lekin u muhabbatga ishonmaydi. U sevgini faqat kuch sinash vositasi deb biladi. Lekin shunda ham uning qurgan tizimi barbod bo‘ladi.
Bela – Ehtiros, Lekin Sovuq Yurak
Bela – bu beg‘uborlik. U Pechorinni butun qalbi bilan sevadi. Pechorin esa uni xuddi bir manzara kabi tomosha qiladi. Uning sevgisi Pechoringa qiziq, lekin uzoq davom etmaydi. Chunki u hech kimni chin dildan sevishga qodir emas. Uzoq vaqt o‘tmay, u Beladan zerikadi. Va natija – fojia.
Vera – Yagona Muhabbat, Lekin Kech Anglangan Haqiqat
Vera – Pechorinning haqiqiy sevgisidir. Balki, hayotida yagona sevgisidir. Chunki Vera uni biladi, tushunadi. Unga ortiqcha so‘zlar kerak emas. U Pechorinning qalbini biladi va shundayligicha qabul qiladi. Ammo bu ham baxt keltirmaydi. Chunki Pechorin o‘z baxtidan qochadigan inson. Uni sevganlarni o‘zi rad etadi. Chunki u o‘zi ham o‘zidan qochmoqda.
Hayotga Qarshi Kurashayotgan Odam
Pechorin hayotdan zerikkan. Buni inkor etib bo‘lmaydi. Bu zerikish uni xavf izlashga, ehtiroslarni sinashga, o‘z hissiyotlarini o‘rganishga majbur qiladi. U hayotga qiziqishni yo‘qotgan odamning aralashgan tuyg‘ulari ichida yashaydi.
– U doim sayohat qiladi, chunki tinch yashash uning uchun azob.
– U sevadi, lekin sevgiga ishonmaydi.
– U hayotni sevishini da’vo qiladi, lekin o‘limni o‘ylaydi.
Pechorin o‘zining maqsadsizligi bilan fojiali. U kuchli inson, lekin kuchini yaxshi narsaga sarflamaydi. U aqlli, lekin aqlli bo‘lish uni baxtsiz qiladi. U har narsaga shubha bilan qaraydi, hatto o‘z his-tuyg‘ulariga ham.
Bu Kitobni O‘qigan Har Bir Inson O‘zi Haqida O‘ylaydi
“Zamonamiz qahramoni” – bu shunchaki tarixiy roman emas. Bu bizga qaratilgan oyna. Biz bu oynaga qarab, o‘z rihimizning tub-tubida Pechorinning soyasini ko‘ramiz.
Biz ham sevgi va yolg‘izlikni sinab ko‘ramiz. Biz ham hayotda ma’no izlaymiz va ba’zan uni topolmaymiz.
