Bread and Circuses (Panem et Circenses) (O‘zbek tilida: "Non va tomoshalar")
"Panem et Circenses" — Rim davridan qolgan, hali ham dolzarb bo‘lgan ibora bo'lib, o‘zbekchaga tarjima qilsak, "Non va tomoshalar" degan ma'noni bildiradi. Qadimgi Rim hukumati xalqni tinchlantirish uchun ularning asosiy ehtiyojlarini (nonni) qondirib, e'tiborini gladiator janglari yoki ot poygalari kabi katta-katta ko‘ngilochar tadbirlar (tomoshalar) bilan band qilishgan. Natijada, xalq siyosiy masalalarga uncha e’tibor bermas, norozi bo‘lmasdi. O‘ylab qarasangiz, o‘sha usul hozirgi davrda ham ishlayapti!
Bugungi kunda "non va tomoshalar"ni topish uchun Rim arenalariga borish shart emas. Sizning qo‘lingizdagi telefon bunga o‘rinbosar bo‘lgan. Misol uchun:
• Ijtimoiy tarmoqlar: Instagram yoki TikTok lentasini aylantirayotganingizda, sizni g‘oyat qiziqarli trendlar, vloglar va memlar band qiladi. Siyosiy bahs-munozaralar yoki davlatning qarorlariga qarshi chiqishdan ko‘ra, biron kulgili video yoki yangi "challenge" sizni ko‘proq o‘ziga tortadi. Siz o‘ylayotganingizda muhim yangiliklar esa orqa fonda o‘tib ketaveradi.
• Yirik sport tadbirlari: Jahon chempionatlari, Olimpiada yoki katta o‘yinlar odamlarga siyosiy bo‘hronlarni "unutish" uchun ideal vositadir. Bir davlat iqtisodiy inqirozga yuz tutib turganda, birdan yirik musobaqalar o‘tkazib yuboriladi, va xalqning e’tibori boshqa yoqqa buriladi.
• Ommaviy aksiyalar va yordamlar: Ayrim hollarda siyosiy rahbarlar xalqni "yoniga olish" uchun ijtimoiy yordam dasturlari, bepul oziq-ovqat tarqatish yoki yo‘l haqi chegirmalari kabi harakatlarni boshlashadi. Albatta, bu yaxshi, lekin bu bilan bir vaqtning o‘zida muhimroq masalalar soyada qolib ketadi.
Xulosa nima? Siyosiy va ijtimoiy masalalarga ko‘z yumib, faqat "non va tomosha" bilan band bo‘lib qolmaslik kerak. Trendlar, tomoshabinlik va qiziqarli narsalar yaxshi, lekin haqiqiy muammolarni unutmaylik. Chunki hayotimiz faqat "non va tomoshadan" iborat emas.
Siyosatshunoslik...
"Panem et Circenses" — Rim davridan qolgan, hali ham dolzarb bo‘lgan ibora bo'lib, o‘zbekchaga tarjima qilsak, "Non va tomoshalar" degan ma'noni bildiradi. Qadimgi Rim hukumati xalqni tinchlantirish uchun ularning asosiy ehtiyojlarini (nonni) qondirib, e'tiborini gladiator janglari yoki ot poygalari kabi katta-katta ko‘ngilochar tadbirlar (tomoshalar) bilan band qilishgan. Natijada, xalq siyosiy masalalarga uncha e’tibor bermas, norozi bo‘lmasdi. O‘ylab qarasangiz, o‘sha usul hozirgi davrda ham ishlayapti!
Bugungi kunda "non va tomoshalar"ni topish uchun Rim arenalariga borish shart emas. Sizning qo‘lingizdagi telefon bunga o‘rinbosar bo‘lgan. Misol uchun:
• Ijtimoiy tarmoqlar: Instagram yoki TikTok lentasini aylantirayotganingizda, sizni g‘oyat qiziqarli trendlar, vloglar va memlar band qiladi. Siyosiy bahs-munozaralar yoki davlatning qarorlariga qarshi chiqishdan ko‘ra, biron kulgili video yoki yangi "challenge" sizni ko‘proq o‘ziga tortadi. Siz o‘ylayotganingizda muhim yangiliklar esa orqa fonda o‘tib ketaveradi.
• Yirik sport tadbirlari: Jahon chempionatlari, Olimpiada yoki katta o‘yinlar odamlarga siyosiy bo‘hronlarni "unutish" uchun ideal vositadir. Bir davlat iqtisodiy inqirozga yuz tutib turganda, birdan yirik musobaqalar o‘tkazib yuboriladi, va xalqning e’tibori boshqa yoqqa buriladi.
• Ommaviy aksiyalar va yordamlar: Ayrim hollarda siyosiy rahbarlar xalqni "yoniga olish" uchun ijtimoiy yordam dasturlari, bepul oziq-ovqat tarqatish yoki yo‘l haqi chegirmalari kabi harakatlarni boshlashadi. Albatta, bu yaxshi, lekin bu bilan bir vaqtning o‘zida muhimroq masalalar soyada qolib ketadi.
Xulosa nima? Siyosiy va ijtimoiy masalalarga ko‘z yumib, faqat "non va tomosha" bilan band bo‘lib qolmaslik kerak. Trendlar, tomoshabinlik va qiziqarli narsalar yaxshi, lekin haqiqiy muammolarni unutmaylik. Chunki hayotimiz faqat "non va tomoshadan" iborat emas.
Siyosatshunoslik...