NAVOIYSHUNOSLIK

#қитъа

“G‘aroyibu-s-sig‘ar”dagi 5-qit’a:
O‘ZLUKDIN QUTULMOQ SUUBATIDA VA ANONIYAT TARKI SHIDDATIDA
Ey ko‘ngul, tan taxtasin bu qa’ri yo‘q girdobdin
Istasang sohilg‘a chekmak, bilki, bu oson emas.
Pir-u iste’dod-u tavfiq o‘lmasa bo‘lmas bu ish,
Kimdururkim, bag‘ri bu hasratdin aning qon emas.

Lug‘at:
O‘zluk – nafs;
Suubat – qiyinchilik, qattiqchilik;
Anoniyat – manmanlik, takabburlik;
Shiddat – qiyinchilik, mashaqqat;
Tavfiq – yordam, madad;
Girdob – suvning aylanib, uyurma bo‘lib oqishi.

Nasriy bayon:
Nafsdan qutulmoq qiyinchiligi hamda takabburlik, manmanlikni tark qilmoq mashaqqati haqida
Ey ko‘ngul, tan taxtasini bu qa’ri yo‘q girdob, ya’ni nafs girdobidan sohil – omonlikka tortib chiqarmoq istasang, shuni bilki, bu oson ish emas.
Bu yo‘lda kimniki piri, iste’dodi, qolaversa, Haq taolodan madad bo‘lmasa, shu bilan birga bag‘ri bu hasratdan, ya’ni nafsdan qutulmoq qayg‘usidan qon bo‘lmasa, bu ishni amalga oshirib bo‘lmas.

Badiiy san’atlar:
Ta’did;
Nido;
Kalomi jome’;
Istiora;
Tanosib;
Mukkarrar.

Odiljon Rahmatulloh

KANALGA ULANISH:
👇👇👇
https://t.me/navoiyshunoslik_rasmiy

#шеърий_санъатлар

TAZMINI MUZDAVAJ
Qofiyaga asoslanadigan san’atlardan biri tazmini muzdavaj bo‘lib, ilmi bade’ga oid risolalarning deyarli barchasida uning xususiyati batafsil yoritilgan. Shamsiddin Qays Roziy tazmini muzdavajni “Al-mo‘jam”ning badiiy san’atlarga bag‘ishlangan qismida emas, qofiya asosiga quriladigan baytlar tahlilida taqdim qiladi.
Tazmini muzdavaj san’ati bayt yoki misradagi saj’da ikki yoki undan ortiq ohangdosh — qofiyadosh so‘zni yonma-yon holatda keltirishga asoslanadi.

Dur ax rux-i farrux-i mah-i mehrgusil,
Shud nuru surur dur az diydavu dil.
Rux zardu ba siyna dard-u dar jon otash,
Man zor-u chunin, yor zi koram g'ofil.

Ruboiyning to‘rt misrasida ham tazmini muzdavaj qo‘llangan. Birinchi misrada ikki qofiyadosh so‘z yonma-yn kelgan: rux-i farrux; ikkinchi misrada uch qofiyadosh so‘z saj’ni yuzaga keltirgan: nur-u surur dur; uchinchi misrada ikki so‘z: zard-u — dard-u qofiyadosh so‘zlari yonma-yon kelgan, to‘rtinchi misrada uch lafz о‘zaro qofiyadosh so‘z sifatida misra ohangdorligini ta’minlab bergan: zor — yor — kor.

KANALGA ULANISH:
👇👇👇
https://t.me/navoiyshunoslik_rasmiy

#МУХАММАС

КЎКРАГИМДУР  СУБҲНИНГ  ПИРОҲАНИДИН 
ЧОКРОК... 
(Ҳазрат Навоий ғазалига мухаммас)

Лабларим кундуз жазийра даштидин қақроқрок, 
Нолишим шом қушларининг зикридин дарднокрок, 
Кўзларим бемор тунидин субҳига муштоқрок, 
Кўкрагимдур субҳнинг пироҳанидин чокрок, 
Кирпигим шабнам тўкулган сабзадин намнокрок. 

Истарам, бўлсам хазон, то бехазон кўрдум сени, 
Дам-бадам дардим кўпайсун, то омон кўрдум сени, 
Истарам, то ер бўлай, то осмон кўрдум сени, 
Бу кўнгил ғамнокидин то шодмон кўрдум сени, 
Истарам ҳар дамки, бўлғай хотирим ғамнокрок. 

Бўлса кўнгил пок омонатлар учун тахти амин, 
Ғам учун шундоқ мусаффо тутса ошиқ оламин, 
Бас, илоҳий ишқ учун лозим нечоғ покроқ замин, 
Лайли андин қўйди Мажнун кўнглида рахти ғамин, 
Ким, йўқ эрди манзил ул водийда ондин покрок. 

Мос эрурми гулга гулу дурга дуру ашкка ашк? – 
Безарар бехавфу бебок улфатинг топилса кошк! 
Гул тикандин этмас ор, ҳуснига соқчи бўлса рашк, 
Ўйла мужгон ханжариға ёпишубдур дурри ашк, 
Ким, магар андин ятиме йўқтурур бебокрок. 

Севгидин эҳсон олурда бандилар мўлдур санга, 
Балки, олмоқ қасди бирла ғайри эл элдур санга, 
Жон бериб, жон олмоқ аммо не гўзал феълдур санга, 
Лабларингдин жон олурда барча эл қулдур санга, 
Жон берурда бир қулунг йўқ бандадин чолокрок! 

Қилмагай ҳаргиз назар ул кун ҳаво элига чарх, 
Бас, фанони этди йўл аввал бақо аҳлига чарх, 
Хок этиб сочгил мени аҳли вафо йўлига, чарх, 
Одамийлик туфроғин берса фано елига чарх, 
Оҳким, йўқтур киши аҳли вафодин хокрок. 

Неча беркитсанг, кўнгил ганжи яна кўпроқ бўлур, 
Очилиб оламга, зулм ўтган сари, порлоқ бўлур, 
Тикса маъно оғзини, Мирзо, бу иш қандоқ бўлур? –  
Неча уқлосанг, Навоий кўнгли захминроқ бўлур, 
Кўрмадук захмеки, тиккан сойи бўлғай чокрок. 

1985

Мирзо КЕНЖАБЕК

https://t.me/navoiyshunoslik_rasmiy

#Ғазал
"Фавойиду-л-кибар", 505-ғазал.
Борсанг ол жонимни, то сенсиз манга жон қолмасун,
Жон қолиб, жон ичра ногаҳ доғи ҳижрон қолмасун.

Чун ўлармен — чин дейин, ишқи бузуғ кўнглумдадур,
Мен ўлуб, ул ганж бу вайронда пинҳон қолмасун.

Эй кўнгул, дей кўзга бу дамким, тирикмен, келса ёр,
Оразидин баҳра олсун, асру ҳайрон қолмасун.

Ҳажрида онча бало еткур манга, эй чархким,
Ўзгалар ишқин ҳавас қилмоққа имкон қолмасун.

Муждаи васлин тилаб, эйким, кўнгулдин ҳажр ўқин
Тортасен, ваҳ, онча воқиф бўлки, пайкон қолмасун.

Даҳр аро андоқ маош этгилки, сендин қолмаса
Тоат андоқким, керактур бори исён қолмасун.

Эй Навоий, собит ўлсун шоҳ Ғозий давлати,
Оллида қул бўлмаған оламда султон қолмасун.

KANALGA ULANISH:
👇👇👇
https://t.me/navoiyshunoslik_rasmiy