🧬 LABORATOR DIAGNOSTIKA

Peshobning muhiti va solishtirma ogʻirligi

Peshobning muhiti (pH) va solishtirma ogʻirligi (SG – specific gravity) organizmning suyuqlik muvozanati, buyraklarning konsentratsiya qilish qobiliyati va metabolik jarayonlar haqida muhim maʼlumot beradi.

Peshobning pH darajasi

➤ Normal diapazon: 4.5 – 8.0 (oʻrtacha ≈ 6.0)

🔻 pH pasayishi (kislotalilik: 7.5-8.0)

• Buyrak yetishmovchiligi – buyraklar kislota chiqarish qobiliyatini yo‘qotadi.
• Siydik yo‘llari infeksiyalari (SİYİ) – ayrim bakteriyalar (Proteus, Klebsiella) ureaz fermenti yordamida siydikdagi ureami ammiakka aylantirib ishqoriy qiladi.
• Metabolik yoki nafas alkalozi – ortiqcha qusish, diuretiklar taʼsiri.
• Vegetarian yoki yuqori sabzavotli parhez – kaliy va natriy yetishmovchiligi sabab.
• Ayrim dorilar – masalan, natriy bikarbonat (soda), asetazolamid.

Peshobning solishtirma og‘irligi (SG – Specific Gravity)

➤ Normal diapazon: 1.005 – 1.030

🔻 Solishtirma og‘irlikning pasayishi (1.030 – giperstenuriya)

• Suv yetishmovchiligi yoki kuchli suvsizlanish – qusish, ich ketishi, koʻp terlash sababli.
• Diabet mellitus (shakar diabeti) – glyukozuriya natijasida peshobning zichligi oshadi.
• Buyrak yetishmovchiligi – siydik tarkibida ortiqcha moddalarning yigʻilishi.
• Proteinuriya – siydikda oqsil boʻlishi zichlikni oshiradi.
• Baʼzi dorilar taʼsiri – diuretiklar yoki rentgen kontrast moddalar.

📌 pH buyrak funksiyasi, infeksiyalar va metabolik buzilishlar haqida maʼlumot beradi. Solishtirma og‘irlik esa organizmning suyuqlik holati, buyraklarning konsentratsiya qilish qobiliyati va ayrim patologiyalarni aniqlashga yordam beradi.

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

Peshobdagi tuzlar va ularning koʻrinishi

Peshobda turli xil tuzlar uchrashi mumkin va ular odatda organizmdagi moddalar almashinuvi natijasida hosil boʻladi. Tuzlarning shakllanishiga ovqatlanish, ichimlik rejimi, siydik pH darajasi va baʼzi kasalliklar taʼsir qiladi. Quyida siydikda uchraydigan asosiy tuzlar va ularning hosil boʻlish sabablari keltirilgan:

Oksalatlar (Kalsiy oksalat)

➢ Sabablari:

• Oksalatlarga boy mahsulotlar (shokolad, kakao, pomidor, ismaloq, ko‘k choy) iste’moli
• Suv kam ichish (siydik kontsentratsiyasining oshishi)
• Asabiy stress va metabolik buzilishlar
• Ba’zi ichak kasalliklari (yog‘larning noto‘g‘ri so‘rilishi natijasida oksalatlar ko‘payadi)

➢ Tashqi ko‘rinishi:

• Mikroskop ostida ignasimon yoki konvert shaklidagi kristallar

Uratlar (Natriy va kaliy uratlari)

➢ Sabablari:

• Ko‘p go‘sht va purinli mahsulotlar (qizil go‘sht, jigar, loviya) iste’moli
• Siydik kislotasi almashinuvining buzilishi (podagra)
• Suvsizlanish, haddan tashqari jismoniy yuklama
• Siydik pH kislotali bo‘lishi (pH < 5.5)

➢ Tashqi ko‘rinishi:

• Mikroskopda kichik to‘q sariq yoki qizg‘ish kristallar

Fosfatlar (Amorf fosfatlar, Kalsiy va magniy fosfatlari)

➢ Sabablari:

• Sut mahsulotlari, baliq, tuxum va sabzavotlar ko‘p iste’mol qilish
• Siydik pH ishqoriy bo‘lishi (pH > 7.0)
• Peshob yo‘llari infeksiyalari (bakteriyalar fosfatlarni ko‘paytiradi)
• Gastrit yoki boshqa oshqozon muammolari

➢ Tashqi ko‘rinishi:

• Mikroskop ostida mayda, noaniq shakldagi kristallar

Tripelfosfatlar (Magniy-ammoniy-fosfat)

➢ Sabablari:

• Siydik yo‘llarining infeksiyalari (bakteriyalar ureaza fermenti orqali siydik pH ni oshiradi)
• Ishqoriy muhit (pH > 7.5)
• Siqilgan yoki to‘liq bo‘shamaydigan pufak siydikda bakteriyalar ko‘payishiga sabab bo‘lishi mumkin

➢ Tashqi ko‘rinishi:

• Mikroskopda o‘tkir burchakli yoki piramidaga o‘xshash kristallar

Tsistin (Tsistin kristallari)

➢ Sabablari:

• Noyob genetik kasallik – tsistinuriya (tsistin aminokislotasining buyrakda so‘rilishining buzilishi)
• Siydik juda kislotali bo‘lishi (pH < 5.5)

➢ Tashqi ko‘rinishi:

• Rangpar, olti burchakli kristallar

Peshobda tuzlar ko‘payishi normal yoki patologik holat bo‘lishi mumkin. Agar tuzlar doimiy ravishda uchrasa yoki buyrak toshlari simptomlari (og‘riq, qonli siydik, diskomfort) bo‘lsa, shifokorga murojaat qilish va qo‘shimcha tekshiruvlardan o‘tish tavsiya etiladi.

➢ Profilaktika uchun:

• Suvni yetarlicha ichish (kuniga kamida 2-2,5 litr)
• Balanslangan ovqatlanish (osh tuzi, go‘sht, shirinliklarni me’yorida iste’mol qilish)
• Surunkali kasalliklar va infeksiyalarni o‘z vaqtida davolash

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

Peshobdagi oqsil, bilirubin, glyukoza haqida

➢ Peshobdagi oqsil (Proteinuriya)

➤ Norma: 0–0.033 g/l (sutkalik peshobda ≤150 mg)

Fiziologik proteinuriya:
• Jismoniy zo‘riqish
• Stress
• Sovqotish yoki qizib ketish

Glomerulyar proteinuriya:
• Glomerulonefrit
• Nefrotik sindrom
• Diabetik nefropatiya

Tubulyar proteinuriya:
• Piyelonefrit
• Buyrak tubulyar shikastlanishi

Ortostatik proteinuriya:
• Yosh o‘smirlarda, uzoq tik turganda kuzatilishi mumkin

➤ Proteinuriyaning klinik ahamiyati:

• 0.1–0.5 g/l – Yengil proteinuriya (piyelonefrit, boshlang‘ich nefropatiya)
• 0.5–3 g/l – O‘rtacha proteinuriya (glomerulonefrit, diabetik nefropatiya)
• >3 g/l – Og‘ir proteinuriya (nefrotik sindrom, buyrak yetishmovchiligi)

➢ Peshobdagi bilirubin (Bilirubinuriya)

➤ Norma: Peshobda bilirubin bo‘lmasligi kerak.

Jigar kasalliklari:
• Gepatit
• Sirroz
• Obstruktiv sariqlik (o‘t yo‘llari to‘silishi)

Gemolitik anemiyalar:
• Bilirubin peshobga chiqmaydi lekin urobilinogen ortadi

O‘t yo‘llari patologiyasi:
• O‘t tosh kasalligi, o‘t yo‘llari o‘smalari

📌 Farqlash:
• Agar bilirubin (+) urobilinogen (+/–): Gepatit yoki sirroz
• Agar bilirubin (+), urobilinogen(-): Obstruktiv sariqlik
• Agar bilirubin (-) urobilinogen (+++): Gemolitik anemiya

➢ Peshobdagi glyukoza (Glyukozuriya)

➤ Norma: Glyukoza peshobda bo‘lmasligi kerak (≤0.8 mmol/l)

• Diabetik glyukozuriya – Qondagi glyukoza >10 mmol/l bo‘lsa, buyrak uni filtrlay olmaydi.
• Buyrak glyukozuriyasi – Qonda glyukoza normal, lekin buyrak glyukoza reabsorbtsiyasi buzilgan (Fanconi sindromi, buyrak kasalliklari).
• Stress glyukozuriyasi – Stress yoki infeksiyalar sabab qonda vaqtincha glyukoza ortadi.

➢ Klinik ahamiyati:

• Glyukoza peshobda paydo bo‘lsa, diabet yoki buyrak patologiyasiga shubha qilinadi.
• Glyukoza va keton jismlar birga bo‘lsa – Diabet ketoatsidozi ehtimoli yuqori.

Bu uch ko‘rsatkichning har biri peshobda aniqlansa, jiddiy kasalliklar ehtimoli bor va qo‘shimcha tahlillar talab qilinadi.

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

Peshobdagi eritrotsitlar (qon hujayralari) haqida

➢ Normal qiymatlar

Sog‘lom odamda peshobda eritrotsitlar juda kam yoki umuman bo‘lmasligi kerak. Normal diapazon quyidagicha:

• Ayollar: 0–3 ta eritrotsit (mikroskopda ko‘rish maydonida)
• Erkaklar: 0–1 ta eritrotsit
• Bolalar: 0–3 ta eritrotsit

🔺 Peshobda eritrotsitlar ko‘payishining sabablari

Agar peshobda eritrotsitlar normadan yuqori bo‘lsa (gematuriya), bu quyidagi sabablarga bog‘liq bo‘lishi mumkin:

➢ Buzilish darajasiga qarab turlari

• Mikroskopik gematuriya – faqat laboratoriya tekshiruvida aniqlanadi, ko‘z bilan sezilmaydi.
• Makroskopik gematuriya – peshob rangining qizg‘ish yoki jigarrang bo‘lishi bilan namoyon bo‘ladi.

➢ Buyrak kasalliklari

• Glomerulonefrit
• Piyelonefrit
• Buyrak tosh kasalligi
• Buyrakda kistalar yoki o‘smalar

➢ Siydik yo‘llari va qovuq kasalliklari

• Siydik yo‘llari infeksiyalari (sistit, uretrit)
• Qovuq toshlari yoki o‘smalar

➢ Prostata muammolari (erkaklarda)

• Prostatit
• Prostata adenoma yoki o‘smalar

➢ Travmalar va jismoniy yuklama

• Buyrak yoki siydik yo‘llari jarohatlari
• Haddan tashqari jismoniy mashqlar

➢ Dori vositalari taʼsiri

• Antikoagulyantlar (qonni suyuqlashtiruvchi dorilar)
• Aspirin va baʼzi antibiotiklar

➢ Gematologik kasalliklar

• Gemofiliya
• Trombositopatiya

🔺 Diagnostika va qo‘shimcha tekshiruvlar

Agar peshobda eritrotsitlar topilsa, quyidagi tekshiruvlar tavsiya etiladi:

• Umumiy peshob tahlili – eritrotsitlar soni va boshqa o‘zgarishlarni baholash
• Nechiporenko usuli bo‘yicha tahlil – 1 ml peshobda eritrotsitlar sonini aniq hisoblash (normal:

Peshobda leykotsitlar miqdori

Leykotsitlar (oq qon hujayralari) organizmning infeksiya va yallig‘lanish jarayonlariga qarshi kurashadigan muhim elementlaridan biri hisoblanadi. Ular siydikda paydo bo‘lsa, bu odatda buyraklar, siydik yo‘llari yoki pufakdagi muammolardan dalolat beradi.

➢ Normal ko‘rsatkichlar

Siydik umumiy tahlilida (OAM) leykotsitlar miqdori quyidagi normal diapazonda bo‘lishi kerak:

• Erkaklar: 0–3 ta (mikroskop ostida)
• Ayollar: 0–5 ta
• Bolalar: 0–6 ta
• Homilador ayollar: 0–10 ta (gormonlar ta’sirida biroz ortishi mumkin)

📌 Normadan yuqori bo‘lsa – leykotsituriya deyiladi va bu infeksiya yoki yallig‘lanish jarayonlarini ko‘rsatishi mumkin.

🔺 Siydikda leykotsitlar ko‘payishining sabablari

➢ Siydik yo‘llari infeksiyalari

• Eng keng tarqalgan sabab.
• Ko‘proq ayollarda uchraydi.
• Simptomlar: achishish, siydik rangining o‘zgarishi, tez-tez siyish hissi.

➢ Pielonefrit (buyrak yallig‘lanishi)

• Bakterial infeksiya buyraklarga ta’sir qiladi.
• Odatda yuqori isitma, bel og‘rig‘i va umumiy holsizlik kuzatiladi.

➢ Sistit (siydik pufagi yallig‘lanishi)

• Bakteriyalar tufayli yuzaga keladi.
• Belgi: qorin pastida og‘riq, qizarib ketgan yoki badbo‘y siydik.

➢ Uretrit (siydik yo‘lining yallig‘lanishi)

• Jinsiy yo‘l bilan yuqadigan infeksiyalar tufayli ham rivojlanishi mumkin.
• Erkaklarda uretradan oqindi bo‘lishi mumkin.

➢ Buyrak tosh kasalligi

• Toshlar siydik yo‘llarini jarohatlab, yallig‘lanishga sabab bo‘lishi mumkin.
• Belgi: bel sohasida og‘riq, qonli siydik, og‘riqli siyish.

➢ Autoimmun va yallig‘lanish kasalliklari

• Lupus nefriti (Lupus kasalligida buyraklarning zararlanishi).
• Glomerulonefrit (buyrak kapillyarlari yallig‘lanishi).

➢ Siydik yo‘llarining shikastlanishi yoki jarrohlik muolajalari

• Kateter qo‘yish, travma yoki jarrohlikdan keyin.

➢ Homiladorlikda

• Gormonlar ta’sirida ortishi mumkin.
• Infeksiya bor-yo‘qligini tekshirish kerak.

🔺 Siydikda leykotsitlar oshganida qanday tekshiruvlar talab qilinadi?

• Siydik tahlili (OAM) – leykotsitlar soni, bakteriyalar va boshqa o‘zgarishlarni aniqlash

• Nechiporenko usuli bo‘yicha tahlil – aniqroq hisoblash uchun (normasi: 2000 ta/ml gacha).

• Qon tahlili (OAK, CRP, ESR) – infeksiya yoki yallig‘lanish darajasini baholash.

• Buyrak UTT (Ultratovush tekshiruvi) – tosh yoki yallig‘lanish bor-yo‘qligini tekshirish.

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

αFP (Alfa-fetoprotein) onkomarkeri haqida batafsil

αFP (Alfa-fetoprotein) onkomarkeri – bu organizmda ayniqsa jigar va jinsiy bezlar (yoʼrgʻoq, tuxumdon) o‘sma jarayonlarini aniqlash uchun ishlatiladigan laboratoriya biomarkeri.

➤ Tabiiy kelib chiqishi: αFP – odatda homiladorlik davrida homilaning jigar va oshqozon-ichak yo‘llari tomonidan ishlab chiqariladigan oqsil. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda ham αFP darajasi yuqori bo‘ladi, lekin bir necha oy ichida normal holatga qaytadi.

➤ Kattalardagi ahamiyati: Sog‘lom kattalarda αFP juda past miqdorda bo‘ladi. Uning sezilarli darajada oshishi patologik holatlarni, jumladan, jigar, tuxumdon va moyak saratonini ko‘rsatishi mumkin.

αFP ning me’yoriy darajalari

• Sog‘lom odamlarda: 0 – 10 ng/ml (yoki 0 – 20 IU/ml)
• Homiladorlikda: αFP tabiiy ravishda oshadi
• Jigar kasalliklarida (masalan, sirroz, gepatit): 10 – 500 ng/ml
• Jigar saratoni yoki germinativ (jinsiy bez) o‘smalarida: 500 ng/ml va undan yuqori

αFP ning yuqorilashi nimani bildiradi?

➤ Onkologik kasalliklar:

• Gepatotsellulyar karsinoma (jigar saratoni) – αFP 400-500 ng/ml dan oshganda kuchli gumon qilinadi.
• Tuxumdon va moyakning o‘smalari – ayniqsa embrional karsinoma va yolk-sac (sarig‘ tuxum qop) o‘smalari uchun xarakterli.
• Ba’zan oshqozon-ichak tizimi va o‘pka saratonlarida ham αFP ko‘tarilishi mumkin, lekin kamroq uchraydi.

➤ Noonkologik sabablar:

• Jigar sirrozi
• Surunkali gepatit (B va C virusli gepatitlar)
• Homiladorlik (xususan, homiladagi rivojlanish anomaliyalarini aniqlash uchun ishlatiladi)

αFP testi qachon o‘tkaziladi?

• Jigar saratonini erta aniqlash yoki davolash monitoringi uchun
• Jigar sirrozi yoki surunkali gepatit bilan og‘rigan bemorlarda saraton xavfini baholash uchun
• Tuxumdon yoki moyak o‘smalarini aniqlash va ularning dinamikasini kuzatish uchun
• Homiladorlikda homilaning nuqsonlarini aniqlash uchun (masalan, ochiq orqa miya – spina bifida, Daun sindromi)

📌 Muhim eslatmalar:
αFP saraton uchun 100% aniq test emas – u faqat shifokor tomonidan boshqa tekshiruvlar bilan birgalikda baholanadi. Har doim yuqori αFP saraton degani emas, chunki u yallig‘lanish yoki boshqa jigar kasalliklarida ham ko‘tarilishi mumkin.

Agar αFP juda baland bo‘lsa (500 ng/ml dan ortiq) va jigar yoki jinsiy bez o‘smalari mavjud bo‘lsa, bu saratonga kuchli shubha qilinishi mumkin.

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

Assalom aleykum hurmatli obunachilar!

Bugun kanalimizda qaysi onkomarkerlar haqida maʼlumot berib ketaylik ʼʼkommentariyalardaʼʼ yozib keting!

> Guruhimiz

ACE (Alfa-fetoprotein, AFP) va CA 242 onkomarkerlari

Onkomarkerlarga organizmdagi saraton kasalligini erta aniqlash, davolash jarayonini nazorat qilish va qaytalanish (rekurrens) xavfini baholash uchun qo‘llaniladigan maxsus moddalar kiradi. Ular odatda qon yoki boshqa biologik suyuqliklarda aniqlanadi.

ACE (Alfa-fetoprotein, AFP – Alpha-fetoprotein)

➢ Norma: 0 – 10 ng/ml (bazi laboratoriyalarda farqlanishi mumkin)

ACE – embriogenez (homila rivojlanishi) davrida jigarda va oshqozon-ichak yo‘lining hujayralarida ishlab chiqariladigan glikoprotein hisoblanadi. Kattalarda bu moddaning darajasi juda past bo‘ladi, lekin ba’zi o‘sma turlarida u sezilarli darajada oshishi mumkin.

➢ ACE onkomarkerining oshish sabablari:

• Jigar saratoni (Gepatosellyulyar karsinoma) – ACE jigar saratonida eng muhim markerlardan biri hisoblanadi.
• Moyaklarning o‘smalari – Ayniqsa, embrional hujayralardan rivojlanadigan o‘smalarda ACE darajasi oshadi.
• Metastazlar – Jigar yoki boshqa a’zolarga metastaz tarqalganda ACE darajasi ortishi mumkin.
• Jigar kasalliklari – Sirroz, gepatit (ayniqsa, surunkali B va C virusli gepatit) holatlarida ACE darajasi me’yordan yuqori bo‘lishi mumkin.
• Homiladorlik – Normada homilador ayollarda ACE darajasi yuqori bo‘lishi mumkin, chunki u homila tomonidan ishlab chiqariladi.

➢ ACE analizining qo‘llanilishi:

• Jigar va embrional o‘smalarni aniqlash
• Saraton kasalligini davolash samaradorligini baholash
• Kasallik qaytalanishini aniqlash

CA 242 (Carbogydrate Antigen 242)

➢ Norma: 0 – 20 U/ml

CA 242 oshqozon-ichak yo‘lining saratonini aniqlashda qo‘llaniladigan markerlardan biri hisoblanadi. U uglevod antigeni bo‘lib, ayniqsa oshqozonosti bezi (pankreas) va yo‘g‘on ichak o‘smalarida ishlab chiqariladi.

➢ CA 242 onkomarkerining oshish sabablari:

• Oshqozonosti bezi saratoni – CA 242 oshqozonosti bezi saratonini aniqlashda CA 19-9 bilan birga ishlatiladi.
• Yo‘g‘on ichak va to‘g‘ri ichak saratoni – Yo‘g‘on ichak saratonida CA 242 darajasi sezilarli oshishi mumkin.
• Oshqozon saratoni – Oshqozon saratonida CA 242 boshqa markerlar bilan birgalikda tekshiriladi.

➢ CA 242 ning boshqa sabablarga ko‘ra oshishi mumkin:

• Pankreatit (oshqozonosti bezi yallig‘lanishi)
• Oshqozon-ichak kasalliklari (surunkali gastrit, kolit)
• Yaxshi sifatli (benign) o‘smalar

➢ CA 242 analizining qo‘llanilishi:

• Oshqozonosti bezi va yo‘g‘on ichak saratonini erta bosqichda aniqlash
• Saratonning rivojlanish jarayonini kuzatish
• Kasallik qaytalanish xavfini baholash

➢ ACE va CA 242 onkomarkerlarini qanday talqin qilish kerak?

• Yuqori natijalar har doim ham saraton mavjudligini anglatmaydi. Ularni tasdiqlash uchun boshqa tekshiruvlar (KT, MRT, biopsiya, ultratovush) talab qilinadi.

• Past yoki normal darajalar saraton yo‘qligini bildirishi mumkin, lekin 100% kafolat bermaydi. Agar shubha bo‘lsa, qo‘shimcha testlar talab qilinadi.

• ACE va CA 242 birga tekshirilishi oshqozon-ichak va jigar kasalliklarini aniqroq baholashga yordam beradi.

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

CA 15-3 va CA 50 onkomarkerlar nima haqida maʼlumot beradi.

Onkomarkerlar – organizmda o‘sma (saraton) borligini aniqlashga yordam beruvchi moddalar bo‘lib, ularni qon yoki boshqa biologik suyuqliklarda aniqlash mumkin. CA 15-3 va CA 50 onkomarkerlari turli o‘sma turlarini aniqlash uchun qo‘llaniladi.

CA 15-3 (Cancer Antigen 15-3)

CA 15-3 – ko‘krak bezi saratonini aniqlash va kasallikni kuzatish uchun qo‘llaniladigan onkomarker. U asosan saraton hujayralari tomonidan ishlab chiqariladi va qonga ajralib chiqadi.

➢ CA 15-3 normasi

• Sog‘lom odamlarda: < 30 U/ml
• Shubhali daraja: 30-50 U/ml
• Yuqori daraja: > 50 U/ml (ko‘krak bezi saratoni yoki boshqa patologiyalarni ko‘rsatishi mumkin)

🔺 CA 15-3 oshishining mumkin bo‘lgan sabablari

➢ Onkologik kasalliklar:

• Ko‘krak bezi saratoni (ayniqsa kechki bosqichlarda)
• O‘pka saratoni
• Jigar saratoni
• Oshqozonosti bezi saratoni
• Tuxumdon saratoni

➢ Boshqa sabablar:

• Mastopatiya
• Jigar sirrozi
• Yallig‘lanish kasalliklari

➢ CA 15-3 oshgan bo‘lsa, nima qilish kerak?

• Onkolog bilan maslahatlashish kerak.
• Mamografiya, UTT, MRT kabi qo‘shimcha tekshiruvlar o‘tkazilishi lozim.
• Saratonni tasdiqlash uchun biopsiya talab qilinishi mumkin.

CA 50 (Cancer Antigen 50)

CA 50 – oshqozon-ichak yo‘li va me’da osti bezi saratonini aniqlash uchun ishlatiladigan marker bo‘lib, sialil-glikolipid tabiatiga ega modda hisoblanadi.

➢ CA 50 normasi

• Sog‘lom odamlarda: < 20 U/ml
• Shubhali daraja: 20-25 U/ml
• Yuqori daraja: > 25 U/ml (saraton ehtimolini bildirishi mumkin)

🔺 CA 50 oshishining mumkin bo‘lgan sabablari

➢ Onkologik kasalliklar:

• Me’da osti bezi saratoni
• Me’da va ichak saratoni
• Jigar va o't pufagi saratoni
• O‘pka saratoni
• Yo‘g‘on ichak saratoni

➢ Boshqa sabablar:

• Pankreatit (oshqozonosti bezi yallig‘lanishi)
• Gepatit va jigar sirrozi
• Oshqozon va ichak kasalliklari (yallig‘lanishli jarayonlar).

➢ CA 50 oshgan bo‘lsa, nima qilish kerak?

• Gastroenterolog yoki onkolog bilan maslahatlashish kerak.
• UTT, KT, MRT kabi tasviriy tekshiruvlar o‘tkazilishi lozim.
• Oshqozonosti bezining biopsiyasi talab qilinishi mumkin.

📌 CA 15-3 – ko‘krak bezi saratonining diagnostikasi va kuzatuvi uchun ishlatiladi.
📌 CA 50 – oshqozonosti bezi, oshqozon va yo‘g‘on ichak saratonini aniqlashda muhimdir.

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

Onkologiyada CA 19-9 va CA 125 onkomarkerlari qanchalik aniq maʼlumot beradi!

Onkomarkerlar saraton yoki boshqa patologik jarayonlarni kuzatish uchun qonda yoki boshqa biologik suyuqliklarda aniqlanadigan moddalar hisoblanadi. CA 19-9 va CA 125 – muayyan o‘smalar bilan bog‘liq bo‘lib, diagnostika va kasallikning kechishini baholashda qo‘llaniladi.

CA 19-9 (Carbogydrate Antigen 19-9)

➢ Umumiy tavsifi:

CA 19-9 glikoproteid bo‘lib, me’da-ichak tizimi, ayniqsa oshqozon osti bezi (pankreatik) o‘smalarida yuqori bo‘ladi. Bu marker saratonning rivojlanishi va metastazlarini kuzatishda muhim.

➢ Norma:

• 0 – 37 U/ml (normal chegarada).
• > 1000 U/ml – odatda, kechki bosqichdagi yoki metastaz bergan saraton.

➢ Qaysi o‘smalar uchun javobgar?

• Oshqozon osti bezi saratoni (80–90% hollarda oshadi) – juda xavfli, 5 yillik omon qolish darajasi 5–10% atrofida.
• Jigar saratoni (gepatotsellyulyar karsinoma) – o‘rtacha xavfli, 5 yillik omon qolish 10–30%.
• Oshqozon saratoni – o‘rtacha xavfli, 5 yillik omon qolish 20–40%.
• Yo‘g‘on ichak va to‘g‘ri ichak saratoni (kolorektal saraton) – o‘rtacha xavfli, 5 yillik omon qolish 50% atrofida.
• O‘t yo‘llari va o‘t pufagi saratoni – juda xavfli, 5 yillik omon qolish 5–20%.

➢ Boshqa sabablarga ko‘ra ko‘tarilishi mumkin:

• Yallig‘lanish kasalliklari (pankreatit, gepatit, sirroz).
• O‘t-tosh kasalligi.
• Kistalar va yaxshi xulqli o‘smalar.

📌 Diagnostik ahamiyati:
CA 19-9 asosiy diagnostika marker emas, chunki ba’zi insonlarda (taxminan 5–10%) genetik jihatdan bu marker ishlab chiqilmaydi. Shuning uchun, tashxisni tasdiqlash uchun KT/MRT, biopsiya va boshqa testlar talab etiladi.

CA 125 (Carbogydrate Antigen 125)

➢ Umumiy tavsifi:

CA 125 glyukoproteid bo‘lib, asosan tuxumdon saratoni bilan bog‘liq. Ayollarda u endometriy (bachadon shilliq qavati) va tuxumdon epitelial hujayralari tomonidan ishlab chiqariladi.

➢ Norma:

•0 – 35 U/ml (normal chegarada).
• > 200 U/ml – odatda, saratonning rivojlangan bosqichida.

➢ Qaysi o‘smalar uchun javobgar?

• Tuxumdon saratoni (80% hollarda oshadi) – juda xavfli, 5 yillik omon qolish 20–50%, bosqichga bog‘liq.
• Bachadon saratoni – o‘rtacha xavfli, 5 yillik omon qolish 50–80%.
• Ko‘krak saratoni – o‘rtacha xavfli, 5 yillik omon qolish 70–90%.
• Me’da-ichak yo‘li saratoni (yo‘g‘on ichak, oshqozon) – o‘rtacha xavfli, 5 yillik omon qolish 20–50%.
• Oshqozon osti bezi saratoni – juda xavfli, 5 yillik omon qolish 5–10%.

➢ Boshqa sabablarga ko‘ra ko‘tarilishi mumkin:

• Homiladorlikning ilk 3 oyi.
• Endometrioz, tuxumdon kistalari.
• Pelvik yallig‘lanish kasalliklari.
• Jigar kasalliklari (gepatit, sirroz).

📌Diagnostik ahamiyati:
Tuxumdon saratonini erta aniqlashda faqat CA 125 ishonchli emas, chunki u ba’zan yaxshi xulqli holatlarda ham oshadi.

CA 19-9 va CA 125 onkomarkerlarini tahlil qilish tartibi

• Tahlil och qoringa, ertalab olinadi. • Ayollarda CA 125 hayz siklining 1-bosqichida (hayzdan keyin) olinishi maqsadga muvofiq.
• Yallig‘lanish kasalliklari bo‘lsa, test noto‘g‘ri ijobiy chiqishi mumkin, shuning uchun qo‘shimcha tekshiruvlar talab qilinadi.

Har ikki marker faqat yordamchi diagnostika vositasi, yakuniy tashxis biopsiya, KT/MRT va boshqa testlar bilan tasdiqlanishi kerak.

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

Soʻrovnoma toʻxtadi ertaga Onkomarkerlar boʻlimidan boshlaymiz!

♻️ TORCh infeksiyalari boʻlimi tugadi yana bu boʻlimda qolib ketgan mavzular boʻlsa kommentariyalarda yozib keting!

📣 Yangi boʻlimni qaysi mavzularda olib boramiz soʻrovnoma qilib olamiz!

Sukutdagi xavf: Chlamydia nima va nega u ko‘pincha sezilmaydi?

Chlamydia(Xlamidiya) — bakterial infeksiya bo‘lib, Chlamydia trachomatis mikroorganizmi sabab bo‘ladi. U jinsiy yo‘l bilan yuqadigan eng keng tarqalgan kasalliklardan biri hisoblanadi. Chlamydia ko‘pincha alomatlarsiz kechadi, shuning uchun kasallangan odamlar ko‘pincha buni bilmay yurishadi.

➢ Chlamydia qanday yuqadi?

• Himoyasiz jinsiy aloqa orqali
• Tug‘ruq vaqtida onadan bolaga o‘tishi mumkin
• Yuqtirgan odamning jinsiy a’zolari bilan bevosita aloqada bo‘lish orqali

➢ Kasallikni alomatlari

📌 Ko‘pchilik hollarda chlamydia hech qanday alomat bermaydi (ayollarning 70-80%, erkaklarning 50% da). Alomatlar odatda infeksiya yuqganidan 1-3 hafta o‘tib paydo bo‘lishi mumkin:

🔺 Ayollarda:

• Vaginal ajralmalar (ko‘pincha yiringli yoki shilimshiqsimon)
• Siydik chiqarishda achishish
• Qorin pastida og‘riq
• Jinsiy aloqada og‘riq va qon ketishi
• Hayzlar orasida qon kelishi

🔺 Erkaklarda:

• Siydik chiqarishda achishish
• Jinsiy a’zodan oqish yoki yiringli ajralmalar
• Moyaklar shishishi va og‘rishi

➢ Chlamydia asoratlari

📌 Agar chlamydia o‘z vaqtida davolanmasa, jiddiy muammolarga olib kelishi mumkin:

🔺 Ayollarda:

• Pelvik yallig‘lanish kasalligi (PID) – bachadon, tuxumdon va naychalar yallig‘lanishi
• Bachadon naychalari tiqilib qolishi – bepushtlikka sabab bo‘lishi mumkin
• Tashqi homiladorlik (ektopik homiladorlik) – bachadon naychasida homila rivojlanib, jiddiy xavf tug‘dirishi mumkin
• Doimiy qorin og‘riqlari

🔺 Erkaklarda:

• Epididimit – moyak atrofidagi naychalarning yallig‘lanishi
• Bepushtlik – kam uchraydi, lekin uzoq davom etgan infeksiya spermalar sifatini yomonlashtirishi mumkin
• Prostatit – prostata bezining yallig‘lanishi

🔺 Barcha jinslarda:

• Reyter sindromi – bo‘g‘im, ko‘z va siydik yo‘llari yallig‘lanishi
• Jinsiy a’zolarning surunkali yallig‘lanishi

🔺Homilador ayollarda chlamydia:

• Chaqaloqda ko‘z infeksiyasi (neonatal kon’yunktivit)
• O‘pka infeksiyasi (pnevmoniya)
• Muddatidan oldin tug‘ruq yoki past vaznli chaqaloq tug‘ilishi

➢ Chlamydia tashxisi

Chlamydia tashxisini qo‘yish uchun quyidagi testlar o‘tkaziladi:

• PCR testi – eng aniq usul, jinsiy yo‘llardan surtma yoki siydik namunasi olinadi
• Antitela testi (IgG, IgM) – chlamydia bilan ilgari kasallangan yoki hozir ham kasallik borligini ko‘rsatishi mumkin

➢ Profilaktika

• Himoyalangan jinsiy aloqa
• Doimiy hamkorlikda bo‘lish va muntazam tekshiruvdan o‘tish
• Chlamydia tashxis qo‘yilgan bo‘lsa, to‘liq davolanish va jinsiy sherikni ham davolatish


📍 Agar sizga qo‘shimcha ma’lumot kerak bo‘lsa yoki laboratoriya natijalari bo‘yicha savollaringiz bo‘lsa, aniqroq maslahat berishim mumkin.

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

Cytomegalovirus(CMV) chaqaloqlarda qanday asoratlar qoldirishi mumkin?

Cytomegalovirus (CMV) — gerpesviruslar oilasiga mansub bo‘lib, insonlarda hayot davomida latent (yashirin) holatda qolishi mumkin bo‘lgan virus hisoblanadi. U ayniqsa immuniteti zaiflashgan odamlarda va homilador ayollarda xavfli hisoblanadi.

➢ CMV odamdan odamga quyidagi yo‘llar orqali yuqishi mumkin:

• Kontakt yo‘li: Teri va shilliq qavat orqali (tupik, siydik, sperma, ko‘z yoshi, ko‘krak suti orqali).
• Qon orqali: Qon quyish yoki organ transplantatsiyasi vaqtida.
• Homiladan bolaga (kongenital CMV): Agar homilador ayol birinchi marta CMV bilan zararlansa, virus platsenta orqali homilaga yuqishi mumkin.
• Jinsiy yo‘l bilan: Sperma va vaginal suyuqlik orqali.

➢ Klinik ko‘rinishlari

CMV infeksiyasi ko‘pchilik odamlarda simptomsiz kechadi, ammo baʼzilar quyidagi belgilarni sezishi mumkin:

➢ Oddiy immunitetga ega odamlarda:

• Grippga o‘xshash simptomlar (isitma, charchoq, mushak og‘rig‘i).
• Limfa tugunlarining kattalashishi.
• Jigar va taloqning kattalashishi.

➢ Immuniteti zaif odamlarda (OIV-infeksiya, transplantatsiya qilingan bemorlar):

• O‘pka yallig‘lanishi (CMV pnevmoniyasi).
• Ko‘rish qobiliyatining pasayishi (CMV retiniti).
• Miyaga zarar yetishi (CMV ensefaliti).
• Ichak yallig‘lanishi (CMV koliti).

➢ Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda (kongenital CMV):

• Jismoniy va aqliy rivojlanishning kechikishi.
• Kar-soqovlik yoki ko‘rish muammolari.
• Jigar va taloqning kattalashishi, sariqlik.

➢ Diagnostika

CMV infeksiyasini aniqlash uchun quyidagi laborator tahlillar o‘tkaziladi:

• PCR (polimeraza zanjir reaktsiyasi): Qon, siydik yoki boshqa biologik namunalarda virus DNKsini aniqlash.

• Serologik testlar (IgM va IgG antitanalari): Organizmda CMV ga qarshi immun javob borligini tekshirish.

➢ Profilaktika

• Shaxsiy gigiyenaga rioya qilish (qo‘llarni muntazam yuvish, boshqa odamlarning shaxsiy buyumlaridan foydalanmaslik).

• Homilador ayollar ehtiyot bo‘lishi kerak, ayniqsa bolalar bilan ishlaganda.

• Immuniteti zaif odamlarga CMV infeksiyasidan himoyalanish uchun profilaktik antiviral dorilar tavsiya etiladi.

CMV infeksiyasi ko‘pchilik odamlarda jiddiy muammo tug‘dirmasa-da, immuniteti past odamlarda va chaqaloqlarda og‘ir asoratlar chaqirishi mumkin. Shu sababli, xavf guruhiga kiradigan bemorlar alohida eʼtibor bilan nazorat qilinishi kerak.

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

Mycoplasma - biz bilgan va bilmagan maʼlumotlar

Mycoplasma — hujayra devoriga ega bo‘lmagan, mustaqil yashay oladigan eng kichik bakteriyalardan biri. U inson organizmida turli to‘qimalarni zararlashi mumkin.

➢ Mycoplasmani quyidagi asosiy turlari inson uchun patogen hisoblanadi:

1⃣ Mycoplasma pneumoniae – asosan nafas yo‘llari infeksiyalarini (bronxit, pnevmoniya) keltirib chiqaradi.

2⃣ Mycoplasma genitalium – jinsiy yo‘l orqali yuqadigan infeksiyalarga sabab bo‘ladi.

3⃣ Mycoplasma hominis – ayollarda bachadon va tuxumdon infeksiyalariga olib kelishi mumkin.

4⃣ Ureaplasma urealyticum – siydik yo‘llari infektsiyalariga sabab bo‘lishi mumkin.

➢ Qondagi Mycoplasma normasi

Sog‘lom odamda Mycoplasma qonda bo‘lmasligi kerak. Uning mavjudligi infeksiyani ko‘rsatadi.

• PCR testi (polimeraza zanjir reaktsiyasi) orqali aniqlanadi.
• IFA tekshiruvida quyidagicha:
- IgM (-), IgG (-) – Infeksiya yo‘q.
- IgM (+), IgG (-) – Yangi infeksiya.
- IgM (-), IgG (+) – O‘tmishda infeksiya bo‘lgan yoki surunkali shakl.
- IgM (+), IgG (+) – Faol infeksiya bor

➢ Mycoplasma infeksiyalarining asosiy alomatlari:

🔺 Nafas yo‘llari infektsiyalarida (M. pneumoniae):

• Quruq yo‘tal
• Tomoq og‘rig‘i
• Isitma
• Bosh og‘rig‘i
• Holsizlik

🔺 Jinsiy yo‘llar infeksiyalarida (M. genitalium, M. hominis, U. urealyticum):

• Siydik chiqarish paytida og‘riq
• Jinsiy a’zolardan noxush ajralmalar
• Pastki qorin sohasida og‘riq
• Ayollarda bepushtlik yoki homila tushishi xavfining oshishi

➢ Mycoplasma ortiqcha ko‘payib ketganda, u quyidagi kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin:

🔺 Nafas yo‘llari kasalliklari (M. pneumoniae)

• Bronxit
• Faringit (tomoq yallig‘lanishi)
• Surunkali yo‘tal

🔺 Jinsiy yo‘llar va siydik tizimi infeksiyalari (M. genitalium, M. hominis, Ureaplasma)

• Uretrit (siydik yo‘lining yallig‘lanishi)
• Prostatit (erkaklarda prostata bezining yallig‘lanishi)
• Bachadon va tuxumdon infeksiyalari (ayollarda bepushtlikka sabab bo‘lishi mumkin)
• Homila tushishi va erta tug‘ruq

🔺 Boshqa kasalliklar

• Meningit (miya qobig‘ining yallig‘lanishi)
• Artrit (bo‘g‘imlarning yallig‘lanishi)
• Immunitetning zaiflashishi natijasida boshqa bakterial va virusli infeksiyalar rivojlanishi.

➢ Profilaktika

• Shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilish
• Himoyalangan jinsiy aloqa
• Immunitetni mustahkamlash
• Kasallik aniqlansa, to‘liq davolanish

Agar sizda Mycoplasma bilan bog‘liq shubhali alomatlar bo‘lsa, shifokorga murojaat qilish tavsiya etiladi.

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

Ureaplazma kasallikmi yoki sogʼlomlik darajasi!

Ureaplazma – bu Ureaplasma urealyticum va Ureaplasma parvum turlariga bo‘linadigan, Mycoplasmataceae oilasiga mansub bakteriyalar guruhidir. U jinsiy yo‘l bilan yuqadigan infeksiyalar orasida keng tarqalgan mikroorganizmlardan biri hisoblanadi. Ureaplazmalar odatda normal mikrofloraning bir qismi sifatida mavjud bo‘lishi mumkin, lekin ular haddan tashqari ko‘payganda yoki immunitet zaiflashganda kasalliklarga sabab bo‘lishi mumkin.

➢ Ureaplazma qanday yuqadi?

• Jinsiy aloqa orqali – himoyalanmagan jinsiy aloqa ureaplazma bilan zararlanishning asosiy yo‘li hisoblanadi.

• Onadan bolaga – homiladorlik yoki tug‘ruq vaqtida ona bolaga yuqtirishi mumkin.

• Uy-ro‘zg‘or vositalari orqali – kamdan-kam uchraydi, lekin gigiena qoidalariga rioya qilinmasa, mumkin.


➢ Ureaplazma qayerda yashaydi?

• Jinsiy va siydik yo‘llarining shilliq qavatida
• Ayollarda – bachadon bo‘yni, siydik yo‘llari va vaginal mikroflorada
• Erkaklarda – siydik yo‘llari, prostata va urug‘ chiqarish tizimida

Ureaplazmaning organizmdagi roli

Ureaplazmalar shartli-patogen mikroorganizmlar bo‘lib, ular normal mikrofloraning bir qismi bo‘lishi mumkin. Biroq, agar ularning miqdori oshsa yoki immunitet pasaysa, ular quyidagi kasalliklarga sabab bo‘lishi mumkin:

• Uretrit (siydik yo‘llarining yallig‘lanishi)
• Sistit (pufak yallig‘lanishi)
• Prostatit (prostata bezining yallig‘lanishi)
• Vaginit va bachadon bo‘yni infektsiyalari
• Bepushtlik va homiladorlik muammolari

➢ Ureaplazmaning klinik belgilari

Ko‘pincha ureaplazma simptomsiz kechadi, lekin quyidagi belgilarga sabab bo‘lishi mumkin:

• Siydik chiqarishda achishish va og‘riq
• Jinsiy aloqada noqulaylik
• Vagina yoki siydik yo‘llaridan g‘alati ajralmalar
• Qorin pastida og‘riq
• Erkaklarda urug‘ sifatining pasayishi

➢ Diagnostika usullari

• PCR (polimer zanjir reaksiyasi) – eng aniq va tezkor usul
• Ekish (kultura testi) – mikroorganizmlarni o‘stirib tahlil qilish
• IFA (immunoferment tahlili) – antitelolarni aniqlash

➢ Kasallik profilaktikasi

• Himoyalangan jinsiy aloqa qilish
• Shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilish
• Immunitetni mustahkamlash

Ureaplazma – inson organizmida tabiiy ravishda uchrashi mumkin bo‘lgan bakteriya. Shuning uchun ureaplazma infeksiyasini aniqlash va zarur hollarda davolash muhimdir.

Kanalimizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram

📌 Kanalimizni yangi aʼzolari uchun yuqoridagi MUNDARIJA orqali postlarimizni koʻrib chiqishingiz mumkin.

📣 Yangi post ertaga TORCh infeksiyalari boʻlimidan ʼʼUreaplasmaʼʼ haqida boʻladi.

Dam olish kuningiz yaxshi oʻtsin!😊

Bizni kuzatib boring:
Telegram | Instagram