Eron-Turkiya: tahlil va xabarlar

Rossiya-Eron shartnomasi: harbiy ittifoqmi yoki odatiy strategik sheriklik?

A.Dubnov, siyosatshunos olim

Rossiya va Eron o‘rtasida keng qamrovli strategik sheriklik bo‘yicha shartnomaning imzolanishi Moskva va Tehron o‘rtasidagi ikki tomonlama aloqalarni mustahkamlash yo‘lida navbatdagi qadamlardan biri bo‘ldi. Ammo 47 moddadan iborat ushbu hujjatning tahlili shuni ko‘rsatadiki, u ko‘proq mintaqaviy va global masalalar bo‘yicha pozitsiyalarni muvofiqlashtirishga qaratilgan bo‘lib, to‘liq harbiy ittifoqni shakllantirishga yo‘naltirilmagan.

Shartnomaning asosiy jihatlari

Birinchi, tashqi tajovuzga nisbatan neytrallik. Shartnomaning 3-moddasiga ko‘ra, tomonlar bir-birlariga qarshi bo‘lishi mumkin bo‘lgan ehtimoliy raqiblarga yordam bermaslik majburiyatini olgan. Masalan, Rossiya AQSh yoki Isroilning Eron bilan ziddiyatida ularga yordam bermaydi, xuddi shuningdek, Eron ham Rossiya va Polsha yoki Finlandiya o‘rtasidagi ehtimoliy mojarolarda ularning tomonini olmaydi. Ushbu band tomonlarning strategik ehtiyotkorligini va to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy ittifoqlarga kirishish niyati yo‘qligini ko‘rsatadi.

Ikkinchi, tashqi ta’sirga qarshi kurash. 12-modda Moskva va Tehronning Kaspiy mintaqasi, Markaziy Osiyo, Janubiy Kavkaz va Yaqin Sharq mintaqalarida “beqarorlikka olib keluvchi” uchinchi davlatlarning ishtirokini oldini olishga qaratilgan hamkorligini ta’kidlaydi. Har qanday aniqlikdan yiroq bo‘lgan bu formulirovka, shunga qaramay, AQSh va Yevropa Ittifoqining strategik ta’sirini kengaytirishga qarshi qaratilgan harakatlarga ishora qilmoqda. Bu ayniqsa, hozirgi kunda G‘arb bilan yaqinlashishni faol ravishda maqsad qilayotgan Armaniston kabi mamlakatlar uchun dolzarbdir.

Uchinchi, axborot sohasida himoya. 33-moddada dezinformatsiya va salbiy targ‘ibotga qarshi kurashda birgalikdagi harakatlar nazarda tutilgan. Ushbu band Eronning obro‘siga oid mavjud muammolarni hisobga olgan holda, OAVlarda, jumladan, o‘lim jazosini yoki inson huquqlarining buzilishini yoritishga doir tanqidni kamaytirish uchun ishlatilishi mumkin.

Ritorikadagi o‘zgarishlar va yangi nuqtalar

Diqqatga sazovor tomoni shundaki, Eronga qarshi odatdagi ayblovlardan farqli o‘laroq, Eron prezidenti jurnalistlarning savollariga javob berayotib, Isroilga oid masalalarda an’anaviy keskin ritorikani chetlab o‘tdi. Aksincha, u Putin tomonidan falastinliklar uchun mustaqil davlat yaratish zarurati haqidagi bayonotga javoban ehtiyotkorona pozitsiyani tanladi. Bu kichik bo‘lsa-da, Eronning global izolyatsiya sharoitida diplomatik moslashuvchanligini ko‘rsatuvchi o‘zgarish sifatida qaralishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, Rossiya va Eron o‘rtasidagi strategik sheriklik ko‘proq siyosiy va iqtisodiy loyihaga o‘xshab, unda yaqqol harbiy tarkib mavjud emas. Tashqi aralashuvga qarshi umumiy ritorikaga qaramay, shartnomaning asosiy moddalari ikki tomonlama aloqalardagi ehtiyotkorlikni va to‘g‘ridan-to‘g‘ri mojarolarga aralashish xavfini minimallashtirish istagini aks ettiradi. Ushbu hujjat yangi harbiy blokni shakllantirishdan ko‘ra, muhim mintaqalarda manfaatlarni muvofiqlashtirish uchun platforma sifatida ko‘proq ahamiyat kasb etadi.

@erontahlili

Tel-Aviv g‘alabasi: tinchlik bitimi Isroil ekspansiyasiga yordam beradi

Karina Axmedova, mustaqil tadqiqotchi

Isroil va Hamas o‘rtasidagi kelishuv, shubhasiz, Tel-Aviv uchun Yaqin Sharq siyosatida muhim diplomatik g‘alaba bo‘lib, uning mintaqadagi yetakchi o‘rni yanada mustahkamlandi. Ammo bu “urushdagi tanaffus” Isroilning yangi ekspansiya bosqichining boshlanishi ekanligi ko‘rinib turibdi.
 
Bu bitimni arablarning g‘alabasi deb atayotganlar uchun eslatib o‘tish kerak: Falastin sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, 46 000 dan ortiq falastinlik olamdan o‘tdi, ularning yarmidan ko‘pi ayollar, bolalar va keksalar edi. O‘z navabatida, Isroil o‘ldirilganlarning katta qismi Hamas jangchilari ekanligini ta’kidlamoqda, ammo Isroil armiyasi ham qurbonlarning ko‘pchiligi tinch aholi ekanligini tan oldi. Bu yo‘qotishlar kontekstida g‘alaba haqida gapirish mantiqqa zid.
 
Aksariyat ekspertlar aytishicha, Isroil uchun ushbu kelishuv urushning yakuni emas, balki uzoq muddatli strategiyaning bir qismi. Harbiy kampaniya davomida Tel-Aviv G‘azodagi asosiy hududlarni nazoratga olib, bufer zonalarini yaratdi. Isroil o‘z maqsadlarini diplomatik bosim, harbiy kuch va ittifoqchilar yordami bilan amalga oshirishni davom ettiradi.
 
Bu kontekstda Isroil va Hamas o‘rtasidagi kelishuv Tehron uchun kuchli zarba bo‘ladi. O‘zini Falastin himoyachisi sifatida ko‘rsatuvchi Eron katta geosiyosiy yo‘qotishlarga duch keldi. Isroil Eronni batamom tiz cho'ktirdi:

Bir tomondan, Livanda saudiyaparast kuchlar o‘z ta’sirini kuchaytirib, mullalar rejimi tarafdorlarini siqib chiqarishdi. Hizbulloh zaiflashib, avvalgi mavqeini yo‘qotdi.

Ikkinchi tomondan, Suriyada turkparast guruhlar o‘z pozitsiyasini mustahkamlab, Eronning bu mamlakatdagi ta’sir doirasini mutlaq tugatdi.

Shunday qilib, bu tanaffus uzoq muddatli tinchlikka olib kelishi ehtimoldan yiroq. Aksincha, mazkur kelishuv Isroilga o‘z kuchlarini qayta safarbar qilish va keyingi ekspansiya bosqichiga tayyorgarlik ko‘rish imkoniyatini beradi. Shu bilan birga, arab dunyosi ushbu o‘zgarishlarga qarshi samarali kurashish uchun o‘z strategiyasini qayta ko‘rib chiqishi kerak.

Tel-Aviv o‘z hukmronligini mustahkamlash uchun barcha imkoniyatlardan foydalanishga tayyor ekanini isbotladi. Uni to‘xtatish faqat mintaqaviy o‘yinchilarning birlashgan va kuchli harakatlari orqali mumkin, ammo ular hozircha tarqoq va zaif ko‘rinmoqda.

@erontahlili

⚡️Isroil va HAMAS o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha kelishuv imzoladi — The Times of Israel.

Kelishuv imzolanganini bir qancha arab ommaviy axborot vositalari va AQShning saylangan prezidenti Donald Tramp ham ma'lum qildi.

Bitimning olti hafta davom etishi rejalashtirilgan birinchi bosqichida o‘t ochishni to‘xtatish rejimi joriy etiladi. HAMAS 33 nafar isroillik garovga olingan shaxsni, jumladan barcha ayollarni, bolalarni va 50 yoshdan oshgan erkaklarni ozod qiladi.

Har bir ozod etilgan isroillik fuqaro evaziga, Isroil qamoqxonalaridan 30 nafar falastinlik mahbusni ozod qilinadi, harbiy xizmatchilar evaziga esa 50 nafardan falastinlik mahbus qo‘yib yuboriladi.

Bundan tashqari, har kuni G‘azo sektoriga 600 ta gumanitar yordam ortilgan yuk mashinasi kirib kelishiga ruxsat beriladi. Kelishuvning ikkinchi bosqichi bo‘yicha muzokaralar birinchi bosqichning 16 kuniga kelib boshlanishi kerak.

@erontahlili

Vatan himoyachilari kuni muborak bo‘lsin!

Aziz aka-ukalar, opa-singillarimiz! Sizlarni bugungi qutlug‘ kun — Vatan himoyachilari kuni bilan chin qalbimizdan tabriklaymiz! Sizlarning matonatingiz, jasoratingiz va Vatanga sadoqatingiz har birimiz uchun iftixor manbaidir.

Yurtimizning tinchligi, xalqimizning farovonligi yo‘lidagi xizmatlaringiz doimo qadrlaymiz. Sizga mustahkam sog‘lik, oilaviy tinchlik va muvaffaqiyatlar tilaymiz.

@erontahlili