Menga savol kelibdi. Qo'limdan kelgancha javob berishga harakat qilaman.
Manipulatsiya judayam katta kuchga ega harakat hisoblanadi. Manipulyatsiya odamni hissiy va jismoniy tarzda boshqarish. Yani o'zining manfaati yo'lida kimnidir boshqarish, tazyiq va bosim o'tkazish. Manipulyatsiyani turlari ko'p. Masalan ijtimoiy, psixologik, siyosiy, marketing va oilaviy manipulyatsiyalar.
Hozirgi kunda keng tarqalgan turlaridan biri marketing ya'ni biznes. Biz har kuni telefonda, TVda, afishalarda turli xildagi reklamalarni ko'ramiz va ular tinimsiz takrorlanaveradi. ''Kursga yozilish uchun oxirigi 5 ta o'rin qoldi'', ''Mahsulotimizdan faqat oz ulgurib qoling'' kabi gaplar ko'p bo'ladi. Ular o'z mahsulotlarini haddan ortiq darajada maqtaydiki, unga ishonmaslikning iloji yo'q. Natijada bizda bitta olib ishlatib ko'rish kerak degan fikr bo'ladi va sotib olamiz qarabsizki ularga bu narsalar foyda keltiradi.
Yana bir dolzab manipulatsiya yigitlar (hammasiyammas) tomonidan qizlarga psixologik va jismoniy manipulatsiya o'tkazishni misol qilsak bo'ladi. Bunda yigitlar bitta (yoki bir nechta) qizlar bilan gaplashib ''Senga uylanaman'', ''Sensiz hayot yo'q'' deb gapiradi. Keyin ikkalsi gaplashishni boshlaydi. Asta yigit undan ham ko'proq narsalarni xohlashni boshlaydi. Shunda qizni ''Yozishmalarni akangga ko'rsataman'', ''Mahallaga sharmanda qilaman'' kabi narsalar bilan qo'rqitadi. Natijada esa qiz yigit nima desa qiladi. Buni nafs yo'lida qilinadigan manipulatsiya desa ham bo'ladi. Buning teskarisiyam bo'lishi mumkin. Qizlar (hammasiyammas) tomonidan yigitlarga qilinadigan hissiy boshqarish. Ya'ni bunda qiz yigitni turli xil ''shirin so'zlar, noz-karashmalar, harakatlar'' bilan o'ziga qaratib oladi va undan ko'p narsa so'raydi. Masalan pul, iphone yoki undan ham qiymati katta narsalar. Tepadagi yozilgan yigit va qiz qilganlarini shantaj desa ham bo'ladi.
Ijtimoiy boshqarishda jamoat fikrini o'zgartirish kiradi. Bunda jamo rahbari turli xil yo'llar bilan odamlarni o'ziga ishontiradi va ulardan yaxshigina foydalanib oladi.
Siyosiy manipulatsiya bunda turli yolg'on xabarlar tarqatib insonlar orasida vahimani kuchaytiradi yoki diyniy taraflama yolg'on ma'lumot tarqatiladi. Masalan Yevropa va turli xil davlatlarda musulmonlarga terroristga qaraganday qaraydi (hamma joyda ham emas). Masalan men Shimoliy Korea davlatining tagida judayam katta siyosiy manipulaysiya yotibdi deb o'ylayman. Chunki unda bir odamdan qo'rib yashash, u nima desa shuni qilishi, undan tashqari bemalol harakatlana olmasligi ya'ni erki yo'qligini keltirsam bo'ladi.
Endi oliyaviy manipulatsiyaga keladigan bo'lsak. Bunda ota-onalar tomonidan farzandlarga yoki farzandlar ota-onalarga bosim o'tkazishi. Masalan ''Shu ishni qilmasang ovqat yo'q'', ''Menga shu narsalarni olib bermasangiz darsimni qilmayman''. Yana misol qilib qayonona va kelin o'rtasidagi munosabatlarniyam olsak bo'ladi.
Xulosa qilib shuni aytsam bo'ladiki, manipulatsiya biror bir shaxs yoki ma'lum bir guruhga ya'ni manipulatsiya qilayotgan guruhga foydasi tegadi xolos. Tepada yozgan misollarimdagi manipulatsiya ostidagi odamlar o'zlarini shu holatda ekanligini bilishmaydi. Toki kimdir uni sezib qolib aytmaguncha.
Manipulatsiya judayam katta kuch dedim. Uni to'g'ri yo'lda qo'llay olsa butun boshli, kuchli davlat qursa bo'ladi.
Manipulatsiya judayam katta kuchga ega harakat hisoblanadi. Manipulyatsiya odamni hissiy va jismoniy tarzda boshqarish. Yani o'zining manfaati yo'lida kimnidir boshqarish, tazyiq va bosim o'tkazish. Manipulyatsiyani turlari ko'p. Masalan ijtimoiy, psixologik, siyosiy, marketing va oilaviy manipulyatsiyalar.
Hozirgi kunda keng tarqalgan turlaridan biri marketing ya'ni biznes. Biz har kuni telefonda, TVda, afishalarda turli xildagi reklamalarni ko'ramiz va ular tinimsiz takrorlanaveradi. ''Kursga yozilish uchun oxirigi 5 ta o'rin qoldi'', ''Mahsulotimizdan faqat oz ulgurib qoling'' kabi gaplar ko'p bo'ladi. Ular o'z mahsulotlarini haddan ortiq darajada maqtaydiki, unga ishonmaslikning iloji yo'q. Natijada bizda bitta olib ishlatib ko'rish kerak degan fikr bo'ladi va sotib olamiz qarabsizki ularga bu narsalar foyda keltiradi.
Yana bir dolzab manipulatsiya yigitlar (hammasiyammas) tomonidan qizlarga psixologik va jismoniy manipulatsiya o'tkazishni misol qilsak bo'ladi. Bunda yigitlar bitta (yoki bir nechta) qizlar bilan gaplashib ''Senga uylanaman'', ''Sensiz hayot yo'q'' deb gapiradi. Keyin ikkalsi gaplashishni boshlaydi. Asta yigit undan ham ko'proq narsalarni xohlashni boshlaydi. Shunda qizni ''Yozishmalarni akangga ko'rsataman'', ''Mahallaga sharmanda qilaman'' kabi narsalar bilan qo'rqitadi. Natijada esa qiz yigit nima desa qiladi. Buni nafs yo'lida qilinadigan manipulatsiya desa ham bo'ladi. Buning teskarisiyam bo'lishi mumkin. Qizlar (hammasiyammas) tomonidan yigitlarga qilinadigan hissiy boshqarish. Ya'ni bunda qiz yigitni turli xil ''shirin so'zlar, noz-karashmalar, harakatlar'' bilan o'ziga qaratib oladi va undan ko'p narsa so'raydi. Masalan pul, iphone yoki undan ham qiymati katta narsalar. Tepadagi yozilgan yigit va qiz qilganlarini shantaj desa ham bo'ladi.
Ijtimoiy boshqarishda jamoat fikrini o'zgartirish kiradi. Bunda jamo rahbari turli xil yo'llar bilan odamlarni o'ziga ishontiradi va ulardan yaxshigina foydalanib oladi.
Siyosiy manipulatsiya bunda turli yolg'on xabarlar tarqatib insonlar orasida vahimani kuchaytiradi yoki diyniy taraflama yolg'on ma'lumot tarqatiladi. Masalan Yevropa va turli xil davlatlarda musulmonlarga terroristga qaraganday qaraydi (hamma joyda ham emas). Masalan men Shimoliy Korea davlatining tagida judayam katta siyosiy manipulaysiya yotibdi deb o'ylayman. Chunki unda bir odamdan qo'rib yashash, u nima desa shuni qilishi, undan tashqari bemalol harakatlana olmasligi ya'ni erki yo'qligini keltirsam bo'ladi.
Endi oliyaviy manipulatsiyaga keladigan bo'lsak. Bunda ota-onalar tomonidan farzandlarga yoki farzandlar ota-onalarga bosim o'tkazishi. Masalan ''Shu ishni qilmasang ovqat yo'q'', ''Menga shu narsalarni olib bermasangiz darsimni qilmayman''. Yana misol qilib qayonona va kelin o'rtasidagi munosabatlarniyam olsak bo'ladi.
Xulosa qilib shuni aytsam bo'ladiki, manipulatsiya biror bir shaxs yoki ma'lum bir guruhga ya'ni manipulatsiya qilayotgan guruhga foydasi tegadi xolos. Tepada yozgan misollarimdagi manipulatsiya ostidagi odamlar o'zlarini shu holatda ekanligini bilishmaydi. Toki kimdir uni sezib qolib aytmaguncha.
Manipulatsiya judayam katta kuch dedim. Uni to'g'ri yo'lda qo'llay olsa butun boshli, kuchli davlat qursa bo'ladi.