Davronbek Tojialiyev sahifasi

Тошкент вилоятининг Бўстонлиқ тумани Нанай қишлоғидан бошланган сафаримиз Аксарсой дараси бўйлаб ўтди. То Аксарсой шаршарасигача 9 километрлик масофа қор билан қопланган. Айниқса сўнгги 1 километрда қор кўчкисидан қолган музликлар ва қалин қор юришни бироз секинлатган бўлса-да, шаршарага йўлдаги тўхталишлар билан 3 ярим соатда етиб бордик. Шаршарада сув мўллиги учун музламаган, четлари бироз муз олган, холос.

Қайтишда ўрмон хўжалиги пости яқинида дўстлар билан барбекю қилдик.

Батафсил видеода: https://youtu.be/VHXfUQNec9k

Telegram | Instagram | Youtube | Facebook | X

Мозоржон чўққиси чор атрофи баланд тоғлар билан ўралган ажойиб панорамик локациядир. Ҳаво очиқ ва тиниқ бўлгани учун Қурама тизмасининг орқасидан Помир тизмасини ҳам кўришга муваффақ бўлдик. Чотқол ва Қурама тизмасининг баҳайбат чўққиларини ажойиб ракурсда томоша қилдик.

Видеоси: https://youtu.be/ly2qQOzUIDQ

Telegram | Instagram | Youtube | Facebook | X

Узоқдан шаршаранинг овози эшитилмоқда. Икки тарафи 50 метрли тик канъон, канъон ўртасини ёриб Палтов шаршараси тушади. Угом-Чотқол давлат қўриқхонаси ҳудудида жойлашган Палтов (Палтау) шаршараси баландлиги 35-40 метрни ташкил этади. Суви лойқа. Шаршаранинг ён ва ост тарафлари музлаган. Шаршара остида 2 метр қалинликдаги музлик юзага келган.

Палтовнинг маъноси ҳақида икки хил фикр бор. Биринчи версияга кўра, Палтов “пўлат тоғ” сўзларидан олинган бўлиб, кейинчалик Палтов, Палтау дея ўзгаришга учраган. Иккинчи версияга кўра “бол тоғ” Полтоғ-Полтов-Палтов-Палтау тарзида ўзгарган.

Шаршара олдида нафас ростлагач, юқорига кўтарила бошладик. Асосий сўқмоққа чиқиб олгунча кескин кўтарилиш талаб қилинади. Палтов водийси булут билдан қопланган. Айрим булут қатламлари биздан пастда бўлса, айримлари юқорида парвоз қилмоқда.

Кечаси қор ёққани учун кунгай тарафдаги сўқмоқдан юриш осон кечди. Палтов қишлоғига етганда шу ерлик қирғиз киши билан гаплашиб қолдим. Биз чиқаётган Додекатим чўқисининг маъноси ҳақида сўрадим. Ривоят қилишларича, бир замонлар Палтов қишлоғига душманлар ҳужум қилганда, эркаклар ҳимоя учун пастда қолган, аёллар тўдалашиб, шу чўққига чиқиб олишган экан. Шундан бу чўққи "тўда хотин" деб ном олган экан. Кейинчалик рус топографлари чўққи номини Додекатим деб харитага туширишган.

Қишлоқдан ўтаётганимизда бўриларнинг увиллаган овозини эшитдик, лекин ўзини кўрмадик. Чўққигача икки йўл мавжуд: нисбатан тикка, кескин кўтарилиб бориладиган қисқа йўл; айланиб ўтиб бориладиган, лекин нишаблик пастроқ бўлган узун йўл. Биз узун йўлни танладик. Тоғнинг терскай тарафларида қор қалинлиги 1 метрга етади. Айрим жойлар музлагани учун йўл очиб бориш осон эмас.

Соат 13 ларда денгиз сатҳидан 2015 метр баландликдаги Додекатим (Тўдахотин) чўққисига етиб бордик. Чўққи усти яссироқ бўлиб, бемалол ўтириш мумкин. Ўновлон шу ерда тушлик қилдик. Тушишда тикроқ, лекин қисқароқ йўлдан ҳаракатландик. Айрим жойларда сирпаниб тушдик.

Кейинги манзилимиз Обираҳмат қишлоғи бўлди. Аввал Обираҳмат шаршараси олдидаги археологик қазишмалар ўтказилган жойни кўрдик. Сўнг юқорига кўтарилиб, асосий ғорни қидирдик.

Офлайн харитада ғор ўрни бироз нотўғри кўрсатилган экан. Лекин ғорнинг оғзи кўринмайди. Мен бир тарафдан, шериклар иккинчи томондан ғор оғзини қидириб топдик. Пастдан қараганда ғор оғзи умуман кўринмайди. Ғор пастга қараб кетгани учун яқинига бормагунингизча топиш қийин.

Обираҳмат ғори кенг ёйсимон шаклда бўлиб, эни 20 метрча келади, чуқурлиги 5 метрга яқин. Тепада туйнуги бор. Айрим пайтлари ғор қиясидан чучук сувли шалола оқиб тушади. Ғор ичкариси тупроғи нам. Ҳозир ташқарида ҳарорат -5 даража бўлса, ичкарида 10-15 даражани ташкил этади. Ғорга кираётганимизда унинг ичидан кўршапалак ва каптарлар учиб чиқди. Ғор остида ҳам бир туйнук бўлиб, кейинги залга олиб чиқади. У ерга махсус жиҳозлар билангина тушиш мумкин.

Обираҳмат ғорини тарихчи олимлар мустье маданиятига доир қадимги манзилгоҳ сифатида баҳолашади. Ғор ичида узоқ вақт давомида ҳосил бўлган 21 маданий қатламнинг умумий қалинлиги 10 метрни ташкил этади. Ғорни 1962 йили A. Муҳаммаджонов ва С. Насриддинов топган. Ғордан найзасимон қуроллар, нуклеуслар, турли хилдаги тош кесгичлар, понасимон қуроллар, бигизлар топилган. Топилмалар Ўрта Осиёда тош даврининг энг бой коллекцияларидан бирини ташкил қилади. Шунингдек, ғордан бир неча ҳайвон, жумладан ғор шери суяклари топилган.

Ғордан чиқиб, Палтовсой тарафга тушдик. Сойдан ўтиб, яна бироз кўтарилиб, эрталаб юрган сўқмоғимизга тушиб олдик.

Шу куни жами 18 км йўл юриб, 1156 метр кўтарилдик.

Тошкент – Бурчмулло – Палтов – Тўдахотин – Обираҳмат
19 январь 2025 йил

@davronbekt

Видеоси: https://www.youtube.com/watch?v=8FGE4j3LDQk

Telegram | Instagram | Youtube | Facebook | X

Бу сафар ҳам махсус кийим ва жиҳозларни олиб, ҳеч бўлмаса шу масофани босиб ўтишни, агар Аллоҳ йўлимизни осон қилса, чўққигача чиқишни ният қилиб йўлга чиқдим. Саҳар соат 6:00 да Чимёндаги дор йўли олдидан сафарни бошладик.

Денгиз сатҳидан 1650 метр баландлик. Чанғичилар йўлни текислаб қўйишгани боис дор йўли остидан юқорига осон юрдик. 1850 метр баландликдан у ёғига 50-70 сантиметр қор устидан ўзимиз йўл очишимизга тўғри келди.

Узоқдан, юқорида чироқ ёғдулари кўринмоқда. Яхши бўлди, ёлғиз эмас эканмиз, биздан олдин чиқаётганлар бор экан. Улар нисбатан тикроқ бўлган ён қир орқали кўтарилишган экан. Хайрият, 2100 метр баландликда асосий сўқмоққа чиқиб олдик.

Биздан олдингилар юриб, йўл очиб қўйишган экан, изма-из кўтарилдик. Эрталаб бўлгани учун қорлар қаттиқ, юриш нисбатан қулай. Бу ёғига тоғнинг қирраси бўйлаб юқорига кўтарилаверамиз. 2300 ва 2500 метр баландликда тоғнинг бел қисмида текис жойлар мавжуд. Ёзда чўпонлар шу ерга қароргоҳ қилади.

2700 метр баландликда қорни эритиб, чой қайнатдик. Чўққигача тахминан 600 метр кўтарилишимиз ва 2,5 км масофани босиб ўтишимиз керак. 2850 метр баландликда тикроқ қоя чиқди. Қоя қор билан қопланиб, музлагани сабаб унга чиқиш муаммо. Қоянинг ўрта қисмига юпқароқ арқон боғлашибди, лекин оғирроқ одамни кўтармайди. Бир-биримизга кўмаклашиб, қояга чиқиб олдик.

Қоядан 30 метр юрилганда кичик грот мавжуд. Бу ерда альпинистлар учун ёдгорлик тахталари ўрнатилган. 3000 метр баландликдан чўққи сари йўлнинг энг хавфли қисмлари - «жандарм» — қоядор йўлак бошланади. Эҳтиёткорликни максимум ошириш керак. Бу жойларни акрофобларга (баландликдан қўрқувчилар) тавсия этмаган бўлардим.

Гротдан 200 метрча ўтгандан сўнг 70 даражали тик қоядан ўтадиган йўл чиқади. Сўқмоқнинг эни 20-30 см, узунлиги 15 метр. Бу ердаги қояга арқон қоқиб қўйилган. Арқонни ушлаб нариги томонга ўтиб оласиз. Оёқ остингиздаги қор музлаган бўлиши мумкин. Иложи борича пастга, жар тарафга қарамасликка ҳаракат қилинг.

Биринчи арқон йўлдан ўтиб, 50 даражали қияликдан тепага кўтарилади. Ушбу қорли йўлакда ҳар бир қадамни ўйлаб босиш керак. Иккинчи арқон йўли узунлиги 50 метр бўлиб, тахминан 70 даража юқорига кўтарилишда ёрдам беради. Ҳозир қор қоплангани учун бу ерда сирпаниш хавфи ҳам бор. Шунинг учун жуда эҳтиёт бўлиш ва қўшимча арқон билан ҳимояланиш талаб қилинади.

«Жандарм»лардан ўтиб олдингизми, марра сизники. Гарчи чўққигача ҳали 150 метр кўтарилиш ва 500 метр ошиб бориш талаб қилинса-да, асосий хавфли ҳудуддан ўтиб олганингиз учун кўнглингизга хотиржамлик кириб келади.

Биздан икки соат олдин йўлга чиққан альпинистлар жамоасига раҳмат. Агар улар йўлни очиб келишмаганида бу жойгача кўтарила олишимиз савол остида қоларди. Альпинистлар билан чўққига 20 метр қолганда тўқнашдик. Раҳмат айтиб, бирга чўққига кўтарилдик.

Соат 14:30. Алҳамдулиллаҳ. Бу ердаги манзарани сўз билан ифодалаб, қалам билан чизиб беришнинг имкони йўқ. Ҳаво очиқлиги боис Чотқол, Угам, Пском, Қоржонтов тизмаларининг баланд чўққилари билан бирга Қозоғистон ва Қирғизистон тоғлари ҳам яққол кўриниб турибди.

Чўққида ярим соатча қолиб, фото ва видео лавҳаларни олиб, қайтишга чоғландик. Соат 16:00 да гротга тушиб, жамоани пойлаб турдик. Шомни шу ерда ўқиб, навбатдаги тик қоядан арқон билан тушиб, йўлни давом эттирдик.

Ой тўлишгани учун тун бўлса-да, атроф ёруғ, ҳатто чироқсиз ҳам юриш мумкин. 2400 метрга тушганимизда кун қуёшли бўлгани сабаб қорлар анча юмшаб қолган экан. Баъзи жойлардан ёшликни эслаб, сирпаниб тушдик.

Шу куни жами 16 километр йўл юриб, жами 1714 метр кўтарилдим. 5115 калория йўқотдим. 14 ярим соатлик сафарнинг 7 соату 20 дақиқаси юриш билан ўтди.

Катта Чимён
12 январь 2025 йил

Видеоси: https://youtu.be/llWBLiBn3HY

Telegram | Instagram | Youtube | Facebook | X