Тулкилар макри
Ван кеч кириб, осмон сирли кўкимтир пардага бурканганида ўрмон бўйлаб кетиб борарди. Дарахт шохлари гўё ниманидир пичирлаб, шамолда қалтирар, узоқдан тунги қушларнинг овози эшитиларди. У бирдан ғалати манзарага дуч келди: икки тулки орқа панжасида туриб олганча, қалин дарахт танасига суяниб олишган эди. Уларнинг кўзлари ялтираб, сирли ёноқлари қизариб кетганди. Бири қӯлидаги қоғозни ушлаб, ингичка овозда ниманидир ўқир, иккинчиси эса уни эшитиб, шунчалик завқ билан куладики, ҳаттоки, думининг учи ҳам титраб кетарди.
Ван уларга яқинлашди. Юрагида ғалати сезги уйғонди—улар оддий тулкиларга ўхшамас, худди одамлар каби фикрлаётган, қандайдир ўз тилида гаплашаётган жонзотлар эди. Уларни ҳайдаб юбормоқчи бўлди, лекин тулкилар парво ҳам қилмади. Шунда Ван олдинга интилди, қоғозни ушлаб турганини маҳкам тутиб, юлиб олди ва унга кучли зарба берди. Тулкига зарба қаттиқ тегди, оғриқдан инграб кетди, лекин қўлида энди қоғоз йўқ эди—Ван аллақачон уни сиқиб ушлаганча, орқага чекинаётганди.
Шаҳарга етиб келгач, Ван меҳмонхонага жойлашди ва шу кечадёқ ўз бошидан кечирганларини сўзлаб берди. Унинг ҳикоясини эшитган меҳмонхона аҳли ҳайратдан бир-бирига қарашди. Орадан кўп ўтмай, эшикдан кўзи кўкариб кетган бир одам кириб келди. У энига оддий матодан тикилган, чанғ босган либос кийиб олган, лекин нигоҳи ўткир, ичида қандайдир яширин қизиқиш бор эди.
– Мен сизнинг ҳикоянгизни эшитиб қолдим, – деди у оҳангдор овозда. – Эшитишимча, сиз қизиқ бир қоғоз топибсиз. Уни менга кўрсата олмайсизми?
Ван шубҳа билан унга қаради, лекин ҳеч нарса сезмагач, қоғозни узатмоқчи бўлди. Шунда меҳмонхона эгаси бирдан қўрқув билан орқага тисланди ва бақириб юборди:
– Унинг думи бор!
Ҳамма бир зумда тош қотди. Кўзлар бегона кишининг орқасига қадалди—ҳақиқатан ҳам унинг кийими остида узун, пушти-сариқ дум чиқиб турарди!
Одам ҳайратдан оғзини очиб, бир лаҳзада ўз қиёфасини ўзгартирди—кўзлари ялтиради, оғзи чўзилди, нозик бармоқлари ўрнида ўткир тирноқлар пайдо бўлди. Бир лаҳзада у яна ўша кулаётган тулкига айланди ва тезлик билан меҳмонхонадан отилиб чиқди.
Орадан кунлар ўтди, лекин тулкилар қоғозни қайтариб олишдан умидини узмади. Ҳар хил макрларга қўл урардилар—тунда дерaза тагида чийиллаб ўйнардилар, Ваннинг орқасидан соя каби эргашдилар, ҳатто орада бир неча бор уйига киришга ҳам уриниб кўрдилар. Аммо Ван уларнинг найрангларига алданмади.
Бир куни у уйга қайтишга қарор қилди. Лекин қишлоққа етиб борар-бормас, унга пешвоз чиққан оиласи ҳайрат ичида уни тўхтатди.
– Ўзинг бизни пойтахтга чақирдинг-ку! – деди онаси.
– Мен? Қандай қилиб?
Онаси унга қоғозни узатди. Унда шундай сўзлар битилганди: "Ҳамма нарсани сотиб, пойтахтга келинглар. Кечиктириш мумкин эмас."
Ван қоғозни диққат билан кўздан кечирди ва бирдан совуқ терга ботди. Ёзув бирдан йӯқ бӯлиб қолди. Ҳеч қандай сўз йўқ эди. Тулкилар ўз макрини яна ишлатган эдилар.
Оила уйсиз қолганди. Аммо Ван таслим бўлмади.
– Биз уйга қайтамиз, – деди у қатъий.
Орадан бироз вақт ўтиб, узоқ йиллар олдин йўқолган укаси кутилмаганда эшикдан кириб келди. У бутун оилани диққат билан кузатиб турди, сўнг Ванга қараб:
– Демак, бутун кулфат тулкилар билан боғлиқ экан-да?
Ван унга сирли қоғозни кўрсатди. Укаси қоғозни шошиб қўлидан юлиб олди ва чуқур нафас олди. Бир лаҳза жим қолди. Кейин секин жилмайди.
Бу кулги Ван илгари эшитган тулкиларнинг кулгисига жуда ўхшарди.
Шу заҳоти у ёввойи қичқириқ чиқариб, кўз олдида ўзгариб кетди. Униг юзи ўз шаклини йўқотди, ўткир тишлар кўринди, қалин мӯйна танасини қоплади. Ван қотиб қолди—унинг укаси эмас, у ҳам тулки эди!
Тулки думини ликиллaтганча қоғозни маҳкам сиқиб ушлади ва бир лаҳзада ғойиб бўлди.
Ван узоқ вақт қимирламай турди. Униг ортида сокин оқшом чўккан, юлдузлар эса ғамгин жимликда ялтирарди. Ўрмон эса яна сир сақлашда давом этарди.
(Ню Цзяо. Хитой. 9 аср.)
Инглиз тилидан таржима
° Зафар Тиловов
https://t.me/bir_yaproq
