Xush kelibsiz!🇺🇿

"Boy odam va o'rta sinf vakili orasida qariyb farqni ko'rmaysiz. Ikkalasi ham iPhone ishlata oladi, MacBook hamma uchun ochiq, qimmat brendlar ham ommabop.

Ammo, bir narsa ularni ajratishi mumkin. Fikrlash va ta'lim darajasidir."

Aset Abduvaliev - Silk Road Innovation Hub, Palo Alto.

Hi all!

At 14:30 we will meet you at Uzbekistan 1 National TV channel.

@tengdosh_shares

Tanqidiy fikrlash – strategik tafakkurning asosi

Yaqinda men Pol va Elderning Miniature Guide to Critical Thinking (2020) kitobini o‘qib chiqdim. Bu kitob menga Buyuk Britaniyada o‘qiganimda tanqidiy fikrlash metodikasi bilan birinchi bor tanishganimni eslatdi. Britaniyaliklar bu ko‘nikmani juda qadrlashadi, chunki bu nafaqat ilmiy ishlar uchun, balki strategik tafakkur uchun ham asosiy vositadir.
Afsuski, O‘zbekistonda, hatto siyosatchilar, o‘qituvchilar va tadqiqotchilar orasida ham chinakam tanqidiy fikrlovchilarni topish qiyin. Ko‘pchilik tanqidiy fikrlashni shunchaki har narsaga qarshi chiqish deb tushunadi. Aslida esa, tanqidiy fikrlash – empatiya, boshqalarni tushunish, adolatli va mantiqiy qarorlar qabul qilish demakdir.

Suqrot va tanqidiy fikrlashning ildizlari

G‘arb falsafasining eng mashhur asoschilaridan biri bo‘lgan Suqrotni eslaylik. Afinada uni yoshlarni ma'nan buzg'unchilikda va xudolarni inkor qilishda ayblashgan. Suqrot esa o‘zini himoya qilish o‘rniga, odamlarning mantiqiy fikrlash qobiliyatini sinab ko‘rish uchun ularni o'zining o'ylantiradigan savollari bilan qiynagan. Natijada, ko‘pchilik o‘z dalillarining zaifligini tushundi.
Bu metod Suqrot usuli deb nomlanadi. Hozirgi kunda u ilm-fan, huquq va biznesda keng qo‘llaniladi. U insonni mantiqiy tahlil qilish, farazlarni sinash va oldindan fikrlashga o‘rgatadi.

Tanqidiy fikrlash – strategik tafakkurning kaliti

Biz har kuni tanlovlar oldida turamiz va ko‘p hollarda mukammal qaror qabul qila olmaymiz. Biroq, tanqidiy fikrlash bizga oqilona strategik qarorlar qabul qilishga yordam beradi. Buning uchun quyidagi 5 bosqichli yondashuv tavsiya etiladi:
1️⃣ Muammoni aniq tushunish – Qanday maqsadga erishmoqchisiz? Muammoning mohiyatini tushuning.
2️⃣ Haqiqiy ma’lumotlarni yig‘ish – Faqat ishonchli va to‘g‘ri manbalarga tayaning.
3️⃣ Mantiqiy tahlil qilish – Farazlaringizni sinab ko‘ring, asosiy tushunchalarni aniqlang.
4️⃣ Uzoq muddatli natijalarni hisobga olish – Qisqa muddatli foydalar bilan cheklanib qolmang.
5️⃣ Turli nuqtai nazarlarni o‘rganish – Boshqalar nega boshqacha fikrda ekanini tushunishga harakat qiling.
Strategik yetakchilar impulsiv qaror qabul qilmaydi. Ular xavflarni oldindan ko‘ra oladi, murakkab muammolarni hal qiladi va innovatsion yechimlar yaratadi.

Misol uchun, avtomobillarga +10 km/soat tezlikgacha xatolik belgilash siyosatchilar nazarida aholining ko'pchiligi yoki ma'lum qatlamiga yoqadi. Mashinaga ega insonlar ham mana shu siyosatchilaerni qo'llab-quvvatlaydi. Ammo, uning uzoq muddatli ta'siri haqida o'ylab ko'rmaydi. Yoki ovoz yig'ish uchun benzinni bepul qilish, bu ekologiyaga zarar keltirishi mumkin. Undan ko'ra, elektrokarlarga bojlarni bekor qilish foydaliroqdir va h.k.

Uch turdagi tafakkur egalari

🔴 Tanqidiy fikrlashdan yiroq odamlar – Manipulyatsiya qilinishi oson, mustaqil fikrlay olmaydi.
🟠 Foydaparast tanqidiy fikrlovchilar – Mantiqiy tahlildan faqat shaxsiy manfaatlari uchun foydalanadi.
🟢 Adolatli tanqidiy fikrlovchilar – Adolatli, ob’ektiv va strategik tafakkurga ega bo‘lgan yetakchilar.

Haqiqiy strategik lider bo‘lish uchun aqliy kamtarlik, jasorat va qat’iyatlilikni rivojlantirish zarur. O‘zbekiston kelajagi mustaqil, mantiqiy va adolatli fikrlovchilar qo‘lida bo'lishi foydaliroq.


Siz tanqidiy fikrlashni hayotingizda qanday qo‘llaysiz? Fikrlaringizni izohlarda qoldiring!


(C) Abdulaziz Suyarov

@Tengdosh_shares

#qiziqkuzatuv
#fikr

Adras va atlas, umuman milliy kiyimlar trendi (majburiy sun'iy) shakllangandan keyin turmush o'rtog'im bilan bozorga chiqdik va unga kiyim olishimiz kerak edi. Xadicha uchun klassika, zamonaviylik va milliy adras uyg'unligi muhim. Biz Chorsuga va boshqa shu kabi nomdor milliy bozorlarimizga bordik (hatto 1-2 ta onlayn do'konlar ham).
Bilasizmi, kadrlar muammosi, iqtisodiyotimizdagi muammolar, raqobat yo'qligi, tanlov kamligi, narx va sifatning nomutanosibligi kabilarga yana bir bora guvoh bo'ldim. Nima uchun? Keling avtosanoat misolida tushuntiraman. Sizda pulingizga qarab 1 yoki 2 tagina tanlov bo'ladi xalos. Bozorga chiqsangiz milliy kiyimlar faqatgina rangi va mato turi bilangina farq qilar ekan. Bundan tashqari na o'lchov, na dizayn va na sifat hamohang. Umuman, agar majbur bo'lmasangiz (juma kuni uchun), menimcha sotib olishga arzimaydi.
Keyin Temuga kirdik... Buni qarangki bozordagidan ham arzon narxga, chiroyli, xushbichim, balki sifati ham qolishmas, klassika, zamonaviylik va milliylik (Xitoy uyg'urlari atlasi) birlashgan ajoyib kiyimlar, aksessuarlar topdik. Ammo... ularga faqat havas qila olamiz.
Bilasizmi, shuning uchun insonlarga kreativlik, innovatsiyalar, sog'lom raqobat kerak. Ikkinchi tomondan nega odamlar, korxonalar va tikuvchilar ozgina kreativlik qo'shmaydi? Nega hamma narsani majbur bo'lib olish kerak? Agar chiroyli va qulay bo'lsa, faqat juma kuni emas, balki boshqa kunlari ham xohish bilan kiyish mumkin emasmidi?

P.s. Yaxshiyamki Xadichadagi muammo menda yo'q, juma kuni boshda do'ppi, belda belbog' bo'lsa bas...

(C) Abdulaziz
@tengdosh_shares

Tadqiqotlarga ko'ra, 2010-yildan buyon maktablarning yuqori sinf o'quvchilarida o'zlari uchun yangi bo'lgan narsalarni o'rganishda va diqqatni tutib turishda ko'proq qiynalishayotgan ekan. Buning asosiy sababi esa ma'lumotlarni qabul qilishning matnli shaklidan vizual shakliga o'zgarganligidir. Yana ham yomoni, bu mental qobiliyatning keskin kamayish tendensiyasiga olib kelayotgan ekan. Kreativlik, tanqidiylik, mulohaza kabi tushunchalarda kamayish kuzatilmoqda.

Qiziqarli bo'lsa, Financial Times yangi maqolasi:

https://www.ft.com/content/a8016c64-63b7-458b-a371-e0e1c54a13fc

#fikr

Yevropa siyosatchilari juda konstruktiv, preventiv diplomat, multilateral va keng fikrli... Xususan, kecha bekorga ilm-fan va ta'lim vaziri kutib olmadi, Makron ham bekorga bir necha bora o'zbekcha gapirmadi.

Xalqqa va millatga bo'lgan yuqori etiket, hurmat bu... Yaxshi signal!

Bu qiziqarli intervyu bo‘ldi (men buni ataylab “podkast” deb atamadim). Bekhzod aka aniq va asosli fikrlar bildirdi, lekin savollar ancha zaif chiqdi.

Startaplar iqtisodiyot uchun nihoyatda muhim — ular muammolarni hal qiladi, ish o‘rinlarini yaratadi, soliqlar to‘laydi va iqtisodiyotni harakatga keltiradi. Biroq, hukumatning startap ekotizimini qo‘llab-quvvatlashdagi roli, ayniqsa, venchur kapital (VC) va grantlar masalasiga chuqurroq yondashish kerak. Bekhzod aka bu haqda to‘g‘ri fikrlar bildirdi, lekin bu mavzu turli nuqtai nazarlardan ko‘rib chiqilishi lozim.

Masalan, ba’zilar davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan VC fondlari va grantlar startaplarning ilk xavfli bosqichlaridan omon chiqishiga yordam beradi, deb hisoblaydi. Janubiy Koreya va Isroil kabi mamlakatlar bunday yondashuvni muvaffaqiyatli qo‘llagan. Ammo, boshqa bir qarash shuni ta’kidlaydi: davlat aralashuvi haddan tashqari ko‘payib ketsa, startaplar mustaqil bo‘lish o‘rniga unga qaram bo‘lib qoladi va bozorda raqobatbardoshligini yo‘qotadi. Muhimi, innovatsiyalarni rag‘batlantirish bilan birga qaramlikni oldini olish o‘rtasidagi muvozanatni topishdir.

Startaplarni go‘daklarga o‘xshatish mumkin. Agar ular o‘zlari o‘rganib, xatolar qilib, mustaqil yo‘l tanlab ulg‘aysa, hayotga tayyor va mustahkam bo‘ladi. Startaplarning muvaffaqiyati faqat texnik yoki iqtisodiy masala emas; bu murakkab ijtimoiy jarayondir. Odamlar, muhit, jarayonlar, bilim almashinuvi va hatto hissiy qo‘llab-quvvatlash ham ularning rivojiga ta’sir qiladi.

Venchur kapital fondlari esa ko‘pincha ota-ona sifatida qabul qilinadi, lekin aslida ular strategik hamkor — ya’ni, “foydali do‘st” kabi. Ularning vazifasi tarbiya berish emas, balki imkoniyat yaratishdir. Ular o‘z kapitalini sarflashlari, mustaqil ishlashlari va ortiqcha davlat aralashuvisiz xavfni hisob-kitob qilishlari kerak. Bekhzod aka bu mavzuga to‘xtalib o‘tdi, lekin startap asoschilari va investorlarning o‘zaro mas’uliyati yanada kengroq muhokama qilinishi mumkin edi.

Xulosa qilib aytganda, intervyu menga yoqdi, va kelajakda yanada rivojlanishi mumkin, deb o‘ylayman. Agar savollar yanada aniq va chuqur bo‘lsa, bu platforma startaplar va innovatsiyalar haqida yanada qiziqarli va foydali munozaralar maydoniga aylanishi mumkin.