Raqamli GEO

Maslinni kitobi haqidagi podcastchani ko'rdim.Urikguli' dan tabiatdagi fizik qonuniyatlarni tushuntirish bo'yicha master klass)))

Mutaxassis boʻling yoki bilmasangiz gapirmang.Ayniqsa,fan orbitasida...

''Global warming'' ga review yozaman o'qib ko'rasila))

@Raqamli_geo

Ifloslar

ʼʼNatureʼʼ yaxshi maqola chiqipti.Dunyodagi qaysi davlatlar eng koʻp plastik chiqindilarini tashlaydi.Britaniyaning Lids universiteti tadqiqotchilarining fikriga koʻra, zamonaviy sapienslar har yilli tashlanadigan chiqindining miqdori 3,5 km² hududni 380 metr balandlikkagacha qoplarkan.Bu massa utilizatsiya qilinganidan tashqari atrof-muhitga tashlanadigan chiqindilar miqdori hisoblanadi.Mana nimaga ekologlarimiz oh-u voh urishadi.Jon bor doʻstlar!

Plastik bilan eng ifloslangan shahar bu Lagos hisoblanadi.Keyingi oʻrinlarda: New Dehli (Hindiston),Luanda (Angola), Karachi (Pokiston) va Qohira (Misr) .

Davlatlar orasida plastik chiqindilar miqdori boʻyicha birinchi oʻrinda Hindiston turadi,yiliga 10,2 mln tonna.Bu ikkinchi oʻrinni band qilgan Nigeriyadan ikki baravar koʻp.Indoneziya esa 3-oʻrinda.Xitoy 4-oʻrinni band qilgan va chin oʻlkasi plastik miqdorini soʻnggi yillarda sezilarli miqdorda kamaytirmoqda.Keyingi oʻrinlarda: Pokiston, Bangladesh,Rossiya va Braziliya.Ayni shu 8 ta davlat dunyodagi plastik ifloslanishning 50% koʻprogʻiga javobgar.AQSh 52,5 ming tonna bilan 90-oʻrinda,Buyuk Britaniya esa 135-oʻrinda.

𝘖'𝘻𝘣𝘦𝘬𝘪𝘴𝘵𝘰𝘯𝘯𝘪𝘯𝘨 𝘺𝘪𝘭𝘭𝘪𝘬 𝘱𝘭𝘢𝘴𝘵𝘪𝘬 𝘦𝘮𝘪𝘴𝘴𝘪𝘺𝘢𝘴𝘪 0,2-0,4 𝘮𝘭𝘯 𝘵𝘰𝘯𝘯𝘢 (rasm).

Yaqinda olib borilgan tadqiqotlardan koʻrinyaptiki, ichimlik suvi va yurak,miya va moyaklar kabi insonning tana aʼzolarida mikroplastmassalar aniqlandi.Lekin ularning sogʻliq uchun zarari qanchalik xavfli ekanligi haqida empirik tadqiqotlar yetarli emas.

@Raqamli_geo

Teylor ustuni va "daydi" aysberg

Gidrodinamikada shunday tushuncha bor.Bu hodisa va jarayon sifatida okeanlarda girdoblar koʻrinishida yuzaga keladi.Bilsangiz kerakki, yerdagi barcha aylana trayektoriyaga ega boʻlgan harakat holatlarning bosh sababchisi Koriolis kuchidir.Teylor ustuni hosil boʻlishida ham aynan Koriolisning ahamiyati katta va shu bilan birgalikda suvdagi bosim gradienti, qovushqoqlik, gravitatsiya hodisaning bosh sababchilaridir.

Bu mavzuning asosiy qismi emas.Shunchaki, nazariy bilim uchun edi.Asosiy keys shundan iboratki, 30 yilcha avval A23a nomli mega-aysberg Flichner muz tokchasidan ajralishi natijasida yirik platformadan shelf zonaga ajralib chiqqan va 10 yil davomida aynan qirgʻoqboʻyi hududda harakatsiz holatda boʻlgan.2020-yilda esa gigant Janubiy okean suvlarida topilgan.Lekin bir necha oy oʻtgach olimlar ushbu aysbergning harakatida gʻayrioddiy aylana trayektoriya boʻylab harakat qilayotganini kuzatishgan.Buning asosiy sababi esa Teylor ustuni edi. Aysberg okeandagi katta gidrobli hududga tushib qolgan.

Till Vagner ismli bilgich olimning aytishicha :

"Teylor ustunini laboratoriyada osongina bajarishingiz mumkin.Ammo bu geofizik miqyosda juda kam uchraydi "

Buni nima yomon oqibatlari bor deyishingiz mumkin.Hozir tushuntirishga harakat qilaman.

Muzning katta energiya ega boʻlgan girdobda aylana trayektoriya boʻylab harakatlanishi ishqalanish kuchi taʼsirida uning erishi jadalligini oshirib berishi mumkin.35 km² yuzaga ega boʻlgan gigantning erishi va asta-sekin okean suvlariga qoʻshilishi katta masshtabdagi hududning fizik-kimyoviy mexanizmiga taʼsir qilishi va eng asosiysi ekotizimga yirik xavflarni olib kelishi mumkin.

@Raqamli_geo

#climate
#origin

Iqlim "ibtidosi"

Sanoat inqilobidan keyin jadal tus olgan iqlim o'zgarishi bugun global hamjamiyat nigohida. Xalqaro uyushmalar, ittifoqlar, nodavlat aktorlar iqlim o'zgarishi muammosiga e'tibor qaratgan. Biroq muammoni yechish uni tushunishdan boshlanadi. Bu esa, avvalo, iqlimning ma'nosi, mohiyati, semantikasini bilish, tahlil etishni talab etadi. Ayni o'rinda iqlim haqidagi turlicha konseptual yondashuvlar va turfa fikrlar borligini inobatga olib, "iqlim" ilmiy kategoriyasini fundamental ko'rib chiqishga harakat qildik.

https://telegra.ph/Iqlim-07-15

@Raqamli_geo
@Fan_choyxonasi

Janubiy yarimsharda shimoliy yarimsharga nisbatan boʻronlarning nega koʻp kuzatilishi xususinda

Albatta kimgadir bu mavuz qiziq boʻlmasligi mumkin.Ammo bu men oʻrganuvchi-oʻquvchi uchun muhim va admin tomonidan aynan shu jihat fokus ostiga olingan.Yaʼni, shunchaki,altruistik bilim uchun.

Oʻylab koʻrganmisiz Janubiy yarimsharda nima sababdan boʻronlar koʻproq sodir boʻladi? Asrlar davomida ashaddiy,odam jonini oluvchi boʻronlarning sodir boʻlishini uchar dengizchilar yaxshi bilishgan.Albatta kuzatishlar va intiutiv bilimga tayangan holatda.Aynan hozirgi kungacha hattoki,olimlar ham bunga deyarlik intuitsiya bilan yondoshishgan.Biroq,
2 yilcha avval Chikago universiteti olimlari tadqiqot oʻtkazishmaguncha.

Tadqiqotchilar bunga dominant ikkita sababni topishgan. Topografiya va okean-atmosferadagi energiya almashinuvi.

Topografiya yaʼni,relyef iqlim hosil qiluvchi va iqlimga taʼsir qiluvchi asosiy omillardan biri hisoblanadi.Geografiyani maktabda yaxshi oʻqiganlar biladiki, shimoliy yarimsharda orografiya anchayin murakkab.Misol uchun Alpdan to Himolaygacha tizmalarning qator tizilganini va aynan ushbu tizmalar shimoliy yarimsharda boʻronlarning chastotasini kamayishiga, ularning kuchini kamaytirishga hissa qoʻshadi.

Yana bir sabab bu okean-atmosfera oʻrtasidagi energiya almashinuvi.Asosiy ishni bu yerda katta masshtabli hududlar uchun suvning molekulyar fizik xossalari muhim roʻl oʻynaydi.Yaʼni,oqimlar shimoliy yarimsharda Arktika suvlarida okean tubi boʻylab harakatlanadi, aksincha, janubiy yarimsharda esa Antraktida yaqinida koʻtariladi va sirtda oqadi.Bu esa ikkala yarimsharda katta gradientli energiya balansini keltirib chiqaradi.

*Janubiy yarimsharda, shimoliy yarimsharga nisbatan 24 % boʻronlar koʻproq sodir boʻladi.

Tadqiqotni shu yerdan oʻqishingiz mumkin : https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2123512119

@Raqamli_geo