Ruslarning Turkistonga daryodek oqib kelishi
XIX asming 60-yillardan boshlab, Rossiyaning ichki guberniyalarida krepostnoylik huquqini bekor qilish bilan bog’liq say-harakatlar
aholining quyi qatlamlarini juda og’ir ahvolga soldi. Ming-minglab rus dehqonlari qashshoqlikdan, ochlikdan qutilish maqsadida yangi bosib olingan va olinayotgan hududlarga intilishardi. Gap shundaki, krepostnoylik huquqini bekor qilish to'g’risidagi qonunga ko'ra, dehqonlar ixtiyoridagi yerlarning 1/5 qismi pomeshchik va quloqlarga o'tdi. Yerni sotib olmoqcni bo'lganlar uning qiymatining 20-25 foizini to'lashi zarur edi, qolgan qiymatini davlat to'laydigan bo'lishi kerak edi. Dehqonlar esa davlatga o'z qarzlarini 49 yil mobaynida to'lashlari lozim edi. Tabiiyki, bunday shartlarga dehqonlar ko'nishi qiyin edi. Undan tashqari Rossiyada qurg’oqchilik, hosilsizlik ro'y bergan yillarda metropoliyadan aholi ko'chishini boshqarish, nazorat qilishning iloji yo'q edi. Masalan. 1889-1891- yillarda ichki guberniyalarda ko'chish guvohnomalari 17 289 oilaga berildi. Ko'chib kelgan oilalar soni esa aslida 28 911 ga yetdi. Imperiyaning g’alla yetishtiriladigan ko'plab gubemiyalarida ro'y bergan ocharchilik sababli 1892- yilda ko'chuvchilar oqimi keskin ko'payib, 100 ming kishidan ortiqni tashkil qildi.
XIX asr oxiriga kelganda, Turkistondagi rus qishloqlari soni 116 ta bo'lib, 70745 kishini tashkil qilgan. 1897- yilgi aholini ro'yxatga olish ma'lumotiga ko'ra, Turkistonda 197720 nafar ko'chirib keltirilganlar bor edi. Tarixiy dalillar shuni ko'rsatadiki, ko'chirish siyosati bo'sh yerlar emas, amalda mahalliy aholi tomonidan o'zlashtirilgan yerlarga amalga oshirilgan. Rossiya tomonidan Turkiston zabt etilganidan boshlab 1906-yilgacha ko'chirish siyosati tufayli Yettisuv viloyatidan 752197, Sirdaryodan 159561, Farg’onadan 9925, Samarqanddan 22907 va Kaspiyorti viloyatidan 10318 desyatina yer tortib olingan edi.
XIX asming 60-yillardan boshlab, Rossiyaning ichki guberniyalarida krepostnoylik huquqini bekor qilish bilan bog’liq say-harakatlar
aholining quyi qatlamlarini juda og’ir ahvolga soldi. Ming-minglab rus dehqonlari qashshoqlikdan, ochlikdan qutilish maqsadida yangi bosib olingan va olinayotgan hududlarga intilishardi. Gap shundaki, krepostnoylik huquqini bekor qilish to'g’risidagi qonunga ko'ra, dehqonlar ixtiyoridagi yerlarning 1/5 qismi pomeshchik va quloqlarga o'tdi. Yerni sotib olmoqcni bo'lganlar uning qiymatining 20-25 foizini to'lashi zarur edi, qolgan qiymatini davlat to'laydigan bo'lishi kerak edi. Dehqonlar esa davlatga o'z qarzlarini 49 yil mobaynida to'lashlari lozim edi. Tabiiyki, bunday shartlarga dehqonlar ko'nishi qiyin edi. Undan tashqari Rossiyada qurg’oqchilik, hosilsizlik ro'y bergan yillarda metropoliyadan aholi ko'chishini boshqarish, nazorat qilishning iloji yo'q edi. Masalan. 1889-1891- yillarda ichki guberniyalarda ko'chish guvohnomalari 17 289 oilaga berildi. Ko'chib kelgan oilalar soni esa aslida 28 911 ga yetdi. Imperiyaning g’alla yetishtiriladigan ko'plab gubemiyalarida ro'y bergan ocharchilik sababli 1892- yilda ko'chuvchilar oqimi keskin ko'payib, 100 ming kishidan ortiqni tashkil qildi.
XIX asr oxiriga kelganda, Turkistondagi rus qishloqlari soni 116 ta bo'lib, 70745 kishini tashkil qilgan. 1897- yilgi aholini ro'yxatga olish ma'lumotiga ko'ra, Turkistonda 197720 nafar ko'chirib keltirilganlar bor edi. Tarixiy dalillar shuni ko'rsatadiki, ko'chirish siyosati bo'sh yerlar emas, amalda mahalliy aholi tomonidan o'zlashtirilgan yerlarga amalga oshirilgan. Rossiya tomonidan Turkiston zabt etilganidan boshlab 1906-yilgacha ko'chirish siyosati tufayli Yettisuv viloyatidan 752197, Sirdaryodan 159561, Farg’onadan 9925, Samarqanddan 22907 va Kaspiyorti viloyatidan 10318 desyatina yer tortib olingan edi.