MSda esse yozishda kerak bo‘ladigan ma‘lumotlar (1)
⚡️Leksik me'yor haqida kerakli ma‘lumotlar
Ijtimoiy hayotda yuz berayotgan o'zgarishlar, yangiliklar eng avvalo leksikada o'z aksini topadi. Shuning uchun ham leksikaning boyib borishi tildagi boshqa birliklarga qaraganda bir muncha faoldir. Bu narsa leksik me'yor bilan muntazam shug'ullanishni taqozo etadi. Shu munosabatdan bilan adabiy tilning leksik jihatdan boyishi va uning leksik me'yorlarini belgilashda o'zbek adabiy tilining ichki va tashqi omillari muhim rol o'ynaydi.
O'zbek tilining leksik me'yorlarini belgilashda o'zbek tilini tashkil etgan dialektlaming ma'lum roli bordir. Dialektlarda biror tushuncha faqat birgina so'z bilan ifodalana bormaydi. Ba'zi shevalarda biror tushunchani ifoda qiluvchi so'z boshqa shevada boshqa tushunchani ifodalaydi. Shu sababli adabiy til bir qator shevalarda uchrovchi so'zlaming hammasi ham' o'z leksik me'yori qilib ololmaydi.
Adabiy til ular orasidan ko'pchilik shevalar uchun shakl va ma'nosi jihatidan umumiy bo'lganlarini tanlab oladi va uni o'z leksik tarkibiga kiritadi: chaqaloq (Toshkent) - buvak (Farg'ona), ishkom (Toshkent) - voyish (Samarqand) - valish (Farg'ona), o'g'ir (Samarqand, Toshkent) - ugur (Farg'ona) - keli (Xorazm); narvon (Toshkent) - shoti (Farg'ona) - zangi (Xorazm) kabi.
Yuqorida keltirilgan so'zlardan chaqaloq, ishkom, o'g'ir, narvon kabi umumtushunadigan so'zlar leksik me'yor qilib olingan, qolganlari adabiy til sifatida saqlanadi.
📌Adabiy tilda mavjud bo‘lib, shu tilda gaplashuvchilarga tushunarli bo‘lgan so‘zni qo‘llash nutqning muhim
me’yorlaridan sanaladi. So‘zni to‘g‘ri qo‘llashda quyidagilarni e’tiborga olish lozim:
◽️– so‘zning nutqda ortiqcha takrorlanishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun uning ma’nodoshlaridan o‘rinli foydalanish;
◽️– shakldosh va paronim so‘zlarni ma’nolarini farqlagan holda ishlatish;
◽️– so‘zlashuvchilar uchun tushunarsiz bo‘lgan sheva so‘zlari yoki ijtimoiy guruhlarga oid argolarni qo‘llamaslik;
◽️– o‘zlashma so‘zlarni noo‘rin qo‘llashdan cheklanish, ularning milliy tildagi muqobillaridan foydalanish;
◽️– so‘z qo‘llashda ixchamlik, tejamkorlikka erishish .
🔻Leksik me‘yorning buzilishiga misollar:
◼️Temur tug‘i yetmagan joyni qalam bilan oldi Alisher . (tig‘i bo‘lishi kerak)
◼️ Qara, o‘g‘lim, eshikka
bir inson keldi (kishi bo‘lishi kerak)
◼️Ko‘lning zilol suvida tonggi quyosh nurlari toblanmoqda edi .(tovlanmoqda bo‘lishi kerak)
kanal manzur kelayotgan boʻlsa, homilador obuna boʻling va doʻstlarga ham ulashing
@Ona_tilichilar_uchun_quizlar
⚡️Leksik me'yor haqida kerakli ma‘lumotlar
Ijtimoiy hayotda yuz berayotgan o'zgarishlar, yangiliklar eng avvalo leksikada o'z aksini topadi. Shuning uchun ham leksikaning boyib borishi tildagi boshqa birliklarga qaraganda bir muncha faoldir. Bu narsa leksik me'yor bilan muntazam shug'ullanishni taqozo etadi. Shu munosabatdan bilan adabiy tilning leksik jihatdan boyishi va uning leksik me'yorlarini belgilashda o'zbek adabiy tilining ichki va tashqi omillari muhim rol o'ynaydi.
O'zbek tilining leksik me'yorlarini belgilashda o'zbek tilini tashkil etgan dialektlaming ma'lum roli bordir. Dialektlarda biror tushuncha faqat birgina so'z bilan ifodalana bormaydi. Ba'zi shevalarda biror tushunchani ifoda qiluvchi so'z boshqa shevada boshqa tushunchani ifodalaydi. Shu sababli adabiy til bir qator shevalarda uchrovchi so'zlaming hammasi ham' o'z leksik me'yori qilib ololmaydi.
Adabiy til ular orasidan ko'pchilik shevalar uchun shakl va ma'nosi jihatidan umumiy bo'lganlarini tanlab oladi va uni o'z leksik tarkibiga kiritadi: chaqaloq (Toshkent) - buvak (Farg'ona), ishkom (Toshkent) - voyish (Samarqand) - valish (Farg'ona), o'g'ir (Samarqand, Toshkent) - ugur (Farg'ona) - keli (Xorazm); narvon (Toshkent) - shoti (Farg'ona) - zangi (Xorazm) kabi.
Yuqorida keltirilgan so'zlardan chaqaloq, ishkom, o'g'ir, narvon kabi umumtushunadigan so'zlar leksik me'yor qilib olingan, qolganlari adabiy til sifatida saqlanadi.
📌Adabiy tilda mavjud bo‘lib, shu tilda gaplashuvchilarga tushunarli bo‘lgan so‘zni qo‘llash nutqning muhim
me’yorlaridan sanaladi. So‘zni to‘g‘ri qo‘llashda quyidagilarni e’tiborga olish lozim:
◽️– so‘zning nutqda ortiqcha takrorlanishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun uning ma’nodoshlaridan o‘rinli foydalanish;
◽️– shakldosh va paronim so‘zlarni ma’nolarini farqlagan holda ishlatish;
◽️– so‘zlashuvchilar uchun tushunarsiz bo‘lgan sheva so‘zlari yoki ijtimoiy guruhlarga oid argolarni qo‘llamaslik;
◽️– o‘zlashma so‘zlarni noo‘rin qo‘llashdan cheklanish, ularning milliy tildagi muqobillaridan foydalanish;
◽️– so‘z qo‘llashda ixchamlik, tejamkorlikka erishish .
🔻Leksik me‘yorning buzilishiga misollar:
◼️Temur tug‘i yetmagan joyni qalam bilan oldi Alisher . (tig‘i bo‘lishi kerak)
◼️ Qara, o‘g‘lim, eshikka
bir inson keldi (kishi bo‘lishi kerak)
◼️Ko‘lning zilol suvida tonggi quyosh nurlari toblanmoqda edi .(tovlanmoqda bo‘lishi kerak)
kanal manzur kelayotgan boʻlsa, homilador obuna boʻling va doʻstlarga ham ulashing
@Ona_tilichilar_uchun_quizlar