📚Olmaliq shahar Axborot-kutubxona markazi 📚

Jadidlar
Taqdir erkalagan qizlar, yigitlar-
Sohilda sayr qilib, atirgul hidlar.
Xayolchan boqadi ğoziy shahidlar...
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Shaxsiy namuna yõq, chunki Ibrat yõq,
Olimlar juda kõp, bitta Fitrat yõq,
Shu sabab majol bor, kuch bor, qudrat yõq,
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Ular ğisht qõygan, biz toshlar otamiz,
Ular sõz yiqqanlar, biz gap sotamiz,
Ular kun kutgan, biz oylik kutamiz,
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Tavallo, Qodiriy, Chõlponlar qayda?
Hamzaxonlar qayda, Usmonlar qayda?
Oğiz juda katta, yuklar mayda,
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Õshalar bizlarning bobolarmikan?
Bizdan õzlarini topalarmikan?
Bizni nabiram, deb tan olarmikan?
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Ular maktab qurgan, biz uy quramiz,
Ular ğoya surgan, biz õy suramiz.
Yoppa tomoshabin bõlibturamiz,
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Qopoğon davr edi, qattol, qatağon,
Otilib chiqqanni shartta otağon...
Bugun yuki yengil tuya yotoğon...
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Õziga kelmaydi õzdan ketganlar,
Ixlos qõyib shayton dumin tutganlar...
Qani yurt deb õzini unutganlar?
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

She'r avjida birdan qalam sekinlar,
Buyuk ustozlarim nima derkinlar?
Sõnggi jadid edi Abdulla, Erkinlar...
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Ufqqa urilib, qaytib kelgan õq
Mening yuragimni teshib õtgan chõq.
Muallimlar serob, Avloniylar yõq.
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Talim-tarbiyani najot bilganlar,
Ilmiga õzlari amal qilganlar.
Qarang, amal deb õz jonin yulganlar,
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Maishat, tõy, hasham bosh maqsad hamon,
Gapdan boshqa gap ham bor, ey qadrdon!
Hamma zamonda ham kelmaydi zamon,
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

Zanglagan zehnimni charxlab beradigan,
Umrim savdosini narxlar berganlar,
Shu she'rni õğlimga sharhlab beradigan
Jadidlar yetishmayapti, jadidlar.

                                    Iqbol Mirzo
                 Õzbekiston xalq shoiri

Таржимаи ҳол
Махмудхўжа Беҳбудий (1875-1919) аллома, ёзувчи, жамоат арбоби ва ўзбек драматургияси асосчиси. Жадидчилик ҳаракати, яъни янгича ўқув методикаси лидери.

Маҳмудхўжа Беҳбудий 1875 йил 20 январь куни Самарқанд шаҳрида муфтийлар оиласида дунёга келган. Бехбудий вояга етган атроф-муҳит унинг дунё қарашига ҳеч қандай таъсир кўрсатмаган.

Маҳмудхўжанинг отаси ислом динининг йирик мутахассиси бўлган ва динга оид қатор мақолалар ёзган, илмий ишлар олиб борганлиги боис, ушбу атроф-муҳим болакайнинг дунёқарашига таъсирсиз бўлмаган.

Беҳбудий адабиёт, тарих фанлари билан бирга у сиёсатни ҳам ўрганган. Газета ва журналлар орқали дунёда содир бўлаётган янгиликлар билан танишиб борган. Макка, Миср ҳамда Стамбулга бўлган саёҳатлари унинг дунёқарашини бутунлай ўзгартириб юборган. У газета ва журналлар билан ҳамкорликни ўрнатиб, ўз мақолаларини чоп эта болшлади, уларда мактаб ва санъатни яхшилаш масалаларини кўтарар эди.

Беҳбудий “Ойна” газетаси асосчиси, муҳаррир И.Гаспринскийнинг “Таржумон” газетасини доимий муаллифи бўлган. Маҳмудхўжа 200 дан зиёд ўзбек ва тожик тилларидаги нашрлар муаллифи. Хусусан, "Мунтахаби жуғрофияи умумий" - "Кискача умумий жуғрофия" (1903), "Китоб-ул-атфол" - "Болалар учун китоб" (1904) ва бошқалар. Бехбудийнинг ёзувчилик пойдевори нуқтаси 1911 йил Самарқандда ёзилган “Падаркуш” драмаси саналади. Унда ёш авлод маълумотли ва маданиятли бўлиши кераклиги келтирилган. Драма илк бор 1912 йил “Турон” газетасида босиб чиқарилган, 1913 йилда эса алоҳида китоб кўринишида нашр этилган.

Беҳбудийнинг саҳна асари катта муваффақият қозонган ва Самарқанд, Бухоро ҳамда Тошкент шаҳарлари театрларида саҳналаштирилган. Композицион нуқтаи назардан асар одимона кўринсада, ғоявий жуда мураккаб ва драма жанрининг барча талабларига жавоб бера олади. Ўзбек драматургиясининг биринчи қалдирғочи бўлиб, А. Қодирийнинг “Бахтсиз куёв”, Мирмухсина-Фикриянинг “Фарзандсиз Очилдибой” ва Ҳамзанинг бир қатор асарларининг яратилишида туртки бўлди.

Беҳбудий 1919 йил Қаршида саёҳат даври қўлга олинди ва Саид Олижоннинг буйруғига биноан қатл этилди.

Садриддин Айний алломанинг фожиали вафоти муносабати билан бундай ёзган: «Жафокаш шоир Беҳбудийнинг номини мусулмон Шарқи ҳурмат билан тилга олади, чунки у 20 йил мобайнида ўзининг онги ва инсоний қадру қимматини билган барча мавжудотни эркин ҳаёт, нур ва маърифат учун курашга чорлаб келди».

Қарши шаҳри 1920-1930 йилларда Беҳбудий номи билан аталган. Беҳбудий номи 1937 йилга келиб қатағон қилинади ва 1956 йилда оқланади.

Ҳозирги кунда аллома қолдирган бой ва ранг-баранг адабий, маданий ва маърифий мерос ўз халқининг истиқлолига хизмат қилмоқда.

1977 йил Беҳбудийнинг “Сайланма”си чоп этилди. Ушбу тўплам ўз ичига дарслик ва ўқув-қўлланмаларни олган, ҳозирги кунда кўчалар ва мактабларга унинг номи берилган.

У 1899 йилда ҳажга бориб, у ердан муфтий унвонига эга бўлиб қайтган. Беҳбудий ўзбек ва форс-тожик тилларида икки юздан ортиқ мақола ва асарлар яратган. Қарши шаҳри 1920-1930 йилларда Беҳбудий номи билан аталган.

Беҳбудий ўзбек ва форс-тожик тилларида икки юздан ортиқ мақола ва асарлар яратган. Жумладан, «Мунтахаби жуғрофияи умумий» («Қисқача умумий жуғрофия» 1903), «Китоб-ул-атфол» («Болалар учун китоб», 1904), «Мухтасари тарихи ислом» («Исломнинг қисқача тарихи», 1904), «Амалиёти ислом» (1905), «Русиянинг қисқача жуғрофияси» (1908) каби дарслик ва китоблар ёзган.

Унинг 1901 йилдан бошлаб «Туркистон вилояти газети», «Тараққий», «Хуршид», «Шуҳрат», «Тужжор», «Осиё», «Ҳуррият», «Турон», «Садои Туркистон», «Улуғ Туркистон», «Нажот», «Меҳнаткашлар товуши», «Тирик сўз», «Таржумон», «Шўро», «Вақт», «Тоза ҳаёт», «Самарқанд», «Ойна» каби газета ва журналларда чоп этилган мақолалари эса тараққийиарвар кишилар ва, айниқса, ёшларнинг диққат-эътиборини қозонган.

У айни чоғда янги усулдаги мактабларнинг асосчиси ва тарғиботчиси, янги дарсликларнинг илк муаллифи ҳам бўлди. Хуллас, Маҳмудхўжа Беҳбудий буюк маърифатпарвар ва етакчи жадидчи сифатида миллий маданиятимиз тарихидан мустаҳкам ўрин эгаллайди.