Исломий Канал dan repost
деган ботил даъволарни қилдилар. Аммо кейинчалик улар фикрларида бўлиниб, баъзилари Аллоҳнинг исм ва сифатларидаги илоҳий моҳиятни маҳлуқларнинг баданига ташбих қилсалар, бошқалари эса Аллоҳнинг феълий сифатларини маҳлуқларнинг феълларига ташбих қилдилар.
Кейинги хижрий 4-аср бошларида эса халафлардан бўлган баъзи бир калом аҳллари Жаҳмия фирқасининг эътиқодий фикрларидан қисман олиб, мана шу асосда эътиқодий мазҳаблар пайдо қилдилар. Аммо улар аввалги жаҳмий аждодларидан, улар инкор қилган муташобих сифатларни баъзиларини қабул қилиб, баъзиларини эса инкор қилишлари билан фарқ қилдилар холос. Бу билан эса, мана шу шаклда замонамизга қадар бундай эътиқодни ҳаётда ушланиб турилишига ҳисса қўшдилар.
🔦🔦🔦🔦🔦
Муътазилийлар,
ашъарийлар,
мотуридийлар,
суфийлар,
жабрийлар,
муржиъалар ва қадарийлар шулар жумласидандир. Уларнинг асосчилари ҳар хил шахслар бўлгани билан ва эътиқодий қоидалари баъзан бир-бирларига зид келган жойлари бўлсада, ҳар бирида Аллоҳнинг исм ва сифатлари хусусида салафларимиз эътиқодидан четланишлик мавжуд эди. Уларнинг ҳар бирларига уламолар адашган ўринларини кўрсатиб раддиялар ёзганлар.
Ана ўша даврларда буюк уламолар, мазҳаб имомлари ва хусусан, Аҳмад ибн Ҳанбал каби «аҳли ҳадислар» чиқиб, бундай адашган тоифаларга АҲЛИ СУННАТ эътиқоди билан раддиялар берганликлари маълум ва машҳурдир. Ҳаттоки, бу аҳли илмларнинг баъзилари бундай бузуқ ақидани қабул қилган ҳукмдорлар тарафидан қатл қилинганлар ҳам. Шунинг учун, ўша пайтда илм аҳлининг ушбу ҳаракатлари натижасида бундай бузуқ эътиқоднинг таъсири оддий ҳалққа урмаганди. Афсуски, кейинчалик аҳли илм камайганлиги, ҳамда Аллоҳнинг сўзи – Қуръонни тушуниб етишликда асл манбаа бўлган СУННАТ ўрганилмаганлиги боис, ўзларини аҳли илмдан деб даъво қилган ҳолда, юқорида ўтган адашган гуруҳларнинг баъзи эътиқодий қарашларини Аҳли Суннат вал Жамоатнинг ақидаси деб тушунтираётганлар кўпайиб, бундай бузуқ эътиқод оддий ҳалқ орасида ҳам тарқалиб кетди. Аммо Аллоҳ таъало то шу кунгача доимо бу каби адашган кимсаларнинг сўзларига раддиялар берувчи олимларни уммат ичидан чиқариб, бизга Ўз марҳаматини кўрсатиб келгандир. Албатта, ҳақ келганда ботил йўқ бўлгувчи эканлигига тарих гувоҳдир.
Кейинги хижрий 4-аср бошларида эса халафлардан бўлган баъзи бир калом аҳллари Жаҳмия фирқасининг эътиқодий фикрларидан қисман олиб, мана шу асосда эътиқодий мазҳаблар пайдо қилдилар. Аммо улар аввалги жаҳмий аждодларидан, улар инкор қилган муташобих сифатларни баъзиларини қабул қилиб, баъзиларини эса инкор қилишлари билан фарқ қилдилар холос. Бу билан эса, мана шу шаклда замонамизга қадар бундай эътиқодни ҳаётда ушланиб турилишига ҳисса қўшдилар.
🔦🔦🔦🔦🔦
Муътазилийлар,
ашъарийлар,
мотуридийлар,
суфийлар,
жабрийлар,
муржиъалар ва қадарийлар шулар жумласидандир. Уларнинг асосчилари ҳар хил шахслар бўлгани билан ва эътиқодий қоидалари баъзан бир-бирларига зид келган жойлари бўлсада, ҳар бирида Аллоҳнинг исм ва сифатлари хусусида салафларимиз эътиқодидан четланишлик мавжуд эди. Уларнинг ҳар бирларига уламолар адашган ўринларини кўрсатиб раддиялар ёзганлар.
Ана ўша даврларда буюк уламолар, мазҳаб имомлари ва хусусан, Аҳмад ибн Ҳанбал каби «аҳли ҳадислар» чиқиб, бундай адашган тоифаларга АҲЛИ СУННАТ эътиқоди билан раддиялар берганликлари маълум ва машҳурдир. Ҳаттоки, бу аҳли илмларнинг баъзилари бундай бузуқ ақидани қабул қилган ҳукмдорлар тарафидан қатл қилинганлар ҳам. Шунинг учун, ўша пайтда илм аҳлининг ушбу ҳаракатлари натижасида бундай бузуқ эътиқоднинг таъсири оддий ҳалққа урмаганди. Афсуски, кейинчалик аҳли илм камайганлиги, ҳамда Аллоҳнинг сўзи – Қуръонни тушуниб етишликда асл манбаа бўлган СУННАТ ўрганилмаганлиги боис, ўзларини аҳли илмдан деб даъво қилган ҳолда, юқорида ўтган адашган гуруҳларнинг баъзи эътиқодий қарашларини Аҳли Суннат вал Жамоатнинг ақидаси деб тушунтираётганлар кўпайиб, бундай бузуқ эътиқод оддий ҳалқ орасида ҳам тарқалиб кетди. Аммо Аллоҳ таъало то шу кунгача доимо бу каби адашган кимсаларнинг сўзларига раддиялар берувчи олимларни уммат ичидан чиқариб, бизга Ўз марҳаматини кўрсатиб келгандир. Албатта, ҳақ келганда ботил йўқ бўлгувчи эканлигига тарих гувоҳдир.