Bek Olimjon

Tibbiyot 1.0, 2.0 va 3.0 haqida

Tarixan insoniyat rivojlanish ustiga qurilgan. Insoniyat rivojlanishida tibbiyot rivojlanishi ham muhim rol o’ynaydi.

Tibbiyot evolyutsion nazardan 3 bosqichga bo’linadi; 1.0, 2.0 va 3.0

Tibbiyot 1.0 nima?
Bu tibbiyot soha sifatida paydo bo’lishidan tortib to 20-asrgacha bo’lgan vaqt. Bu tibbiyotning fundamenti. Gippokrat, Galen, Ibn Sino kabi tabiblar Tibbiyot 1.0 yaqqol vakillari. Tibbiyot rivojlanishiga hissa qo’shgan bo’lsada ko’plab fikrlar nazariyalarga asoslangan bo’lgan. Inson organizmini issig’i oshib ketishi, sovug’i tushib ketishi, o’t ko’payib ketishi kabi fikrlar o’sha zamonlardan qolgan.

Tibbiyot 2.0 nima?
19-asrlarga kelib tibbiyotda katta oz’garish yuzaga keldi. O’sha zamon tabib/doktorlari tomonidan nazariyani ilmiy sinab ko’rish tushunchasi paydo bo’ldi. Bakteriya tushunchasi paydo bo’ldi. Mikroskop topilgan edi.

Venger shifokori Sammelweis tug’ruqdan so’ng ayollar o’limini tug’ruqda ishtirok etayotgan doktorlarni qo’l yuvmasligini dedi. Tug’ruqdan oldin oddiy qo’l yuvish tug’ruqdan keyin ayollar o’limini keskin pasayishini isbotlab berdi. Fleming keyinchalik penisillin ixtiro etdi. Rentgen, keyinchalik kompyuter tomografiya ixtiro etildi. Tibbiyotda endi davoni faqat ayrim shifokorlar kuzatuviga qarab emas, balki ilmiy dallillarga qarab tanlash yondashuvi shakllandi. Keyinchalik (90-yillardan so’ng) bu randomizatsiyalashtirilgan klinik tadqiqotlar qo’llanishiga sabab bo’ldi. Dalillarga asoslangan tibbiyot rivojlandi.

Tibbiyot 2.0 kasallik haqidagi bilimlarimizni juda kengaytirdi. Tibbiyot 1.0 vaqtida o’rtacha hayot davomiyligi 25-35 bo’lgan bo’lsa, Tibbiyot 2.0 davrida infeksiyalarga qarshi kurash, o’lim sabablarini bartaraf eta olish orqali hayot davomiyligi 2-3 baravarga oshdi. Hozirgi kunda biz asosan Tibbiyot 2.0 damiz.

Tibbiyot 2.0 kamchiligi nima edi? Tibbiyot qanchalik rivojlanmasin u ko’p kasalliklarni oldini olishga qaratilmadi. (Ayrim yuqumli kasalliklardan tashqari). Balki kasallik umrini uzaytirish bilan mashg’ul bo’ldi. Aytaylik bundan 50 yil oldin ateroskleroz sabab yurak infarkti sodir bo’lsa inson 2-3 soatdan so’ng o’lgan. Hozir esa yurakka stent qo’yiladi va inson yashab qoladi. Ammo ateroskleroz bartaraf bo’lgani yo’q. Huddi shunday diabet kasalligi bilan hozir 50 yillab umr kechirish mumkin. Ammo diabet kasalligini bartaraf etish ancha qiyin.

Tibbiyot 3.0 nima?
Tibbiyot 3.0 kasalliklar oldini olishga qaratilgan. U faqatgina umrni uzaytirishga emas balki hayot sifatini uzaytirishga qaratilgan.

U Tibbiyot 2.0 ustiga qurilgan holda, kasalliklar xavfini erta aniqlab, uni oldini olish bilan ishlaydi. Har bir insonga individual yondashadi. Aytaylik bir inson ajdodlarida bir necha kishi yurak xurujidan vafot etgan. Tibbiyot 3.0 mana shunga sabab bo’luvchi barcha omillarni o’rganadi. Erta kunda screening qiladi va kerakli choralarni ko’radi.


Tibbiyot 3.0 dagi qiyinchiliklar nima?
Hozirgi kundagi tibbiyot institutlarida biz kasallik bilan ishlashni o’rgatamiz. Uni qanday aniqlash, qanday davolash bilan ishlaymiz. Tibbiyot 3.0 sog’lomlar bilan hali ular kasal bo’lmasdan turib ishlashni o’rgatadi. Shu sabab ham Tibbiyot 3.0 bo’yicha mutaxassislar juda kam.

Tibbiyot 3.0 bemorga juda katta mas’uliyat yuklaydi. Misol uchun Tibbiyot 2.0 diabet kasalligiga dori bilan yechim topsa, Tibbiyot 3.0 jismoniy harakat, og’izga kirayotgan ovqatni nazorat qilish kabi yechimlar bilan yondashadi. Shu sabab ham Tibbiyot 3.0 dan katta foyda oluvchi insonlar intizomga ega bo’lgan insonlar. Undan tashqari Tibbiyot 3.0 mijozdan tibbiy tushunchalarni yuqori bo’lishini talab etadi.


Tibbiyot 3.0 dan foydalanayotganlar kimlar?
Aksar qismi 50 yoshdan past bo’lgan, muvaffaqiyatli, boy, o’qimishli, odatda kamida ingliz tilini biladigan, autodidaktika ko’nikmalari yaxshi rivojlangan, vaziyatlarni so’roqqa tutuvchi, tanqidiy yondashuvchi insonlar. Shuning uchun ham ular tanalariga yaxshigina e’tibor berishadi.
Doimiy sportda, energiyasi yuqori, ko’p ishlarga ulguradigan, ko’pchilik havas qiladigan insonlar bo’ladi.

Bek Olimjon
29.09.24
Norvegiya

Tabiat haqida qayg’uradiganlarga hurmatim baland.

Yusufbek rahmat sizga!

Tabiatga chiqadiganlar, iltimos, axlatingizni o’zingiz bilan olib keting!

Subyektivlikdan uzoqlashib, obyektivlikka yaqinlashish kerak

Jamiyatning bir qismi sifatida atrofimizdagilar fikri biz uchun muhim, ko’pchiligimiz uchun o’ta muhim.

Dalillarga asoslanmagan holda bildirilgan fikrlar subyektiv bo’ladi.

Pul topishga qiynalayotgan odamdan so’rasangiz jamiyatdagi iqtisodiy holatni o’ta yomon deydi, hamma joyda adolatsizlik deb noliydi. Ammo raqamlarga e’tibor qaratsangiz jamiyatdagi iqtisodiy o’sish yaxshi ketayotganini yaqqol ko’rasiz.

Kobalt minib yurib, Trekker olgan odam yangi mashinasini qanchalik zo’r, zamonaviy va komfort ekanligini aytadi. Dunyo bozoridagi o’sha klassdagi mashinalar bilan solishtirsangiz aytilgan zamoniy funksiyalarini bundan 15-20 yil avval ishlab chiqarilgan mashinalardan topasiz.

IELTS 7 olib dunyoda juda katta muvaffaqiyatga erishgandek o’zini tutganlarni ko’rasiz. Dunyo bo’yicha raqamlarga qarasangiz bu holat millionlab odamlar uchun talabalikka qo’yilgan eng birinchi talab va qadam ekanligini ko’rasiz.

Stravada 30-40km yugurganlarni ko’rasiz, siz ham 10km yuguraman deysiz. Ammo yetarlicha bilim va tajriba bo’lmagani uchun 5km dan keyin charchab taslim bo’lasiz.
Vaziyatni subyektiv baholaysiz, o’zingizni lozer his qilasiz. Dunyoga va raqamlarga qarasangiz dunyoda 90% odam salomatligi uchun yugurishga ham harakat qilmasligini o’qiysiz. Siz taslim bo’lgan 5km natijangiz bilan top 10% da ekanligingizni tushunasiz.

Instagramda bir ekspert chiqib fikrlarini bayon etadi. Sizga u juda bilgichdek va o’z sohasining eng kuchli ekspertidek tuyuladi. Aslida esa aytilgan fikrlarini kecha ingliz tilida yozilgan bir kitobda o’qigan bo’ladi. Bugun esa ularni kam-ko’stsiz aytib berayotgan bo’ladi, o’zbek tilida, qayerdan olganini aytmasdan.


Har qanday vaziyatda ham obyektiv bo’lishga harakat qilish muhim.


Obyektivlik haqiqat va dalillar ustiga quriladi. Subyektivlik esa hissiyotlar ustiga.


Haqiqatga yaqin bo’lish maqsadga aylanishi ma’qulroq.

Bek Olimjon
15.09.2024
Norvegiya

- uchyapsizmi? endi ko’zib ketib maza qilib uxlashni boshlagan chala uyqumdan uyg’otgan savol bo’ldi.

Samolyot Toshkentdan ko’tarilganiga yarim soat ham bo’lgani yo’q. Yonimda ketayotgan bir 40 yoshlar atrofidagi aka. Bir oz oldin telefonidagi videolarini ovozini baland qilgan holda ko’rib tugatdi. Internet yo’q.

Men uxlamoqchi ekanligimni bildirish uchun styuardessaga meni ovqatga uyg’otmasligini iltimos qildim.

Sababi oxirgi 2 sutkada 7 soatcha uxlagandim xolos. 18 soat davom etgan toqqa sayohatdan keyingi charchoq va uyqusizlik yaqqol sezilmoqda.

Ovqat berishlarigacha ko’zim ketib uxlabman. Savollar yana boshlandi.

- Qanaqa ovqat yeysiz? Eshitmaganga oldim.

- Aka nima ichasiz? Ko’zimni sal ochdim va ishora bilan yo’q dedim. Bu vaqtda o’zbek bayroqli forma kiygan o’zbek styuardessalar 95% yo’lovchi o’zbek bo’lgan samolyotda ”kuritsa ili govyadina?” deya o’tib ketdi biz o’tirgan qatordan.

Haligi aka o’tib ketgan styuardessalarga qarab meni ko’rsatib ”Mana bu akaga ovqat bermadilar!” deb baqirdi. Oxiri ko’zimni ochib ”aka men ovqat yemayman, uxlamoqchiman” dedim.

Oradan 3-4 minut o’tdi. Og’zida ovqati bilan haligi aka meni turtib ”nimaga ovqat yemayapsiz?” deydi. Uxlayapman deb ishora qildimda teskari qaradim.

Sal ko’proq uxlagandek bo’ldim, yana oyog’imni turtyapti haligi aka. ”Aka rozi bo’lasiz, sizgayam suv oldim” deydi. ”Menga suv kerak emas, suvim bor, uxlamoqchiman aka iltimos” dedim g’azablanib.

”Uzr aka, aybga buyurmesiz, bilmabman” deydi haligi aka.

Uyqu tagiga oldi. Tuzukroq uxlash imkoni bo’lmadi. O’tirishim bilanoq shapaloqdek katta quloqchinlarni taqib olganim ham yordam bermadi.

Yonimdagi inson o’zini nega bunday tutayotganini tushungim keldi. Internet yo’q, kitob yo’q, bandlik yo’q. Zerikayotgan ekan aka.

Biletni qanchaga olganimu, qachon olganim, qaysi aviakassadan olganimni so’radi. Viza qachon chiqqani, qanchaga tushgani va qaysi firma orqali qilganimni so’radi. Litvada qurilishda ishlaymanmi yoki ”dalshe” Polshaga ketamanmi so’radi.

O’zim haqimda ozgina ma’lumot bersam savollar pushka bo’lib kelishidan tushungan holda qisqa gapirdim.

Suhbat qovushmayotgani yaqqol ko’rinib turipti.

Vaziyatdan o’rganish mumkin bo’lgan saboqlar bor.

Eng muhimi inson zerika olishni o’rganishi.

Zerika olish fiklashga undaydi!


Bek Olimjon
06.09.2024

Issiq havo harorati o’limga sabab bo’lishi mumkin

Nima qilish kerak?

Issiq urishi bor narsa. Qariyalar va bolalarda buni xavfi katta.

Issiq keldi, terlaymiz, suv ichamiz, qancha ichsak ham chanqoq bosilmaydi, terlayveramiz, bosh og’riydi, holsizlanamiz.

Inson tanasi to’g’ri ishlashi uchun ma’lum bir haroratni bir xilda ushlab turishi kerak. Huddi go’sht aynib qolmasligi uchun sovutgich bir xilda sovuq haroratni ushlab turganidek. Havo issiq bo’lishi tana haroratini ortishiga sabab bo’ladi, buni nazorat qilish uchun tana ter orqali issiqlikni tashqariga chiqarib yuborishga harakat qiladi. Natijada tanadagi suv miqdori kamayadi va chanqoq hissi paydo bo’ladi. Buni qondirish uchun biz suv ichamiz. Mana shu joyda eng muhim narsaga e’tibor bermaymiz.

Tanadan chiqayotgan ter ta’mi sho’r bo’lishi bor narsa. Terlaganimizda biz suv bilan qo’shib tuzlarni ham chiqarib yuboramiz. Ya’ni natriy, kaliy va hokazolarni. Bular umumiy nomi elektrolitlar deyiladi.
Bu tuzlar esa yurak, miya, buyrak kabi eng muhim a’zolar funksiyasini bir me’yorda ushlab turish uchun juda-juda muhim. Biz esa bularni terlash orqali yo’qotganimizda faqat suv qismini qoplaymizda, yo’qolgan tuz qismini qoplashga e’tibor bermaymiz. Aslida bunday issiq kunlarda yo’qolgan tuz o’rnini qoplash chanqoqni qondirishdek muhim. Nega yozning issiq kunlarida sho’r ayron yaxshi ketishi sababi ham shunda. Tuzga bo’lgan ehtiyoj yuqori bo’lgani bois shunday.

Issiqda, chanqaganda bosh og’rishi bor narsa. Chunki miya suvsizlanishga eng sezuvchan a’zo. Hujayralar esa tuzsizlanishga sezuvchanligi juda yuqori. Hujayra-ichi degidratatsiyasi degan tushuncha bor. Unda hujayralar qurib, puchayib qoladi va o’z faoliyatini to’liq bajara olmaydi. Bu paytda ularga suyuq qilingan namakob (1 litr suvga 0,5 choy qoshiq oddiy osh tuzi) juda katta foyda beradi. Buni fan tilida gipotonik eritma ham deyiladi.

Chanqoqni qondirish bilan birga, bosh og’rig’i va umumiy holsizlik tez ketsin desak suvsizlanishda suv ichish bilan tuzlarni ham o’rnini qoplash muhim. Natriy va kaliy tuzlarining qondagi miqdori o’ta pasayib ketishi holsizlik, mushaklar bo’shashidan tortib yurak to’xtashigacha olib borishi mumkin.

Yevropa tomondagi o’quvchilar uchun bunga yechim ancha osonroq. Har qanday sport do’koniga kirib oddiy ichgani elektrolit ber desangiz topib beradi. 1 litrga eritiladigan tabletkadan 10 tasini 2€ ga beradi. Buni marafon yugurganda yoki uzoq masofada veloturga chiqqanda ishlatamiz misol uchun.

O’zbekistonda aynan shu turdagi elektrolitli tabletka yoki kukunlar borligidan bexabarman, ammo Uzbda aptekadan regidron kukuni so’ralsa topib berishadi. Regidron bu bolalar ichi ketganda beriladigan tuzli eritma. Bitta paketchasini 1 litrli suvga solinadi va ichiladi.

Bularning afzallik jihatlari suvsizlanishdan keyin miya va tana faoliyatini tez o’ziga kelishini ta’minlaydi. Ramazonda iftorlikda yaxshi yordam bersa, yoz oylarida sizda issiqdan bosh qaynab og’rimasligiga yordam beradi.

Yozning issiq kunlarida suv ichish bilan birga tuzlarni o’rnini qoplashni ham unutmaslik zarur. Oddiy yechim bu tekin namokob yoki arzon regidronli suv.

Bek Olimjon
22.06.24
Norvegiya

Pul jigardan bo’ladi(mi)?

Xalqimizda pul jigardan bo’ladi degan ibora bor.

Rostdan ham shundaymi?

Pulni yaxshi ko’ramiz.

Tanamizni axlatlardan tozalab turadigan jigarimizdan ham ko’proq yaxshi ko’ramiz.

Unday emas deysizmi? Isboti mana:

siz tanigan birorta biznes egasini toping va undan
• o’tgan yili qancha daromad qilganini so’rang
• qaysi loyihadan qancha zarar ko’rganini so’rang
• nechta hodimi bor ekanligi, qaysi hodimi zo’r ishlashini haqida so’rang
• bankda qancha puli borligini so’rang
• keyingi pul qilmoqchi bo’lgan loyihalari haqida so’rang
• Qanday mashina olmoqchi ekaniyu, qanday harajat qilishini so’rang

Yuqoridagi savollariga javobni sizga aytmasligi mumkin, ammo bular haqida detallarigacha biladi, kechalari yarim tungacha uxlay olmaydi shular haqida o’ylab.

Endi o’sha odamdan
• qon bosimi qancha ekanini so’rang
• ohirgi 6 oydagi o’rtacha vazni qancha ekanini so’rang
• necha km yugura olishini so’rang
• maks pulsi va puls zonalari haqida so’rang
• oxirgi marta qachon kasallikni oldini olish uchun tekshirtirganini so’rang
• oxirgi marta xolesterin, trigliserid, HbA1c, gemoglobin, vit D, insulini qancha bo’lgani haqida so’rang

Juda katta ehtimol bilan bularga javobi yo’q

Yuk tashiydigan mashina hajmi qanchalik katta bo’lmasin, motori yaxshi ishlamasa ish bermaydi.

Biznes qanchalik katta bo’lmasin, egasini salomatligi yaxshi bo’lmasa tatimaydi.

Pul topaman deb yurakni unutmaslik kerak!

Bek Olimjon
29.05.24
Norvegiya

Oftalmologlar uchun yangi kurs taklifi

Iyun oyida makula OCT kursini taqdim qilish rejalashtirilgan.

Kursni 2022 da o’tkazgan edik. Ishtirokchilar foydali bo’lganini aytishgan. Ana shu kurs materiallarini qaytadan taqdim etmoqchimiz.

Kurs narhi so’mda 10$

Savol-javob imkoni bo’ladi.
Kurs mundarijasi mana bu linkda:

https://telegra.ph/Intensiv-OCT-kursi-01-06

Qiziquvchilar bo’lsa
@Shukur_Adxamovich ga bog’lanishi mumkin.

Kurs pullik obuna kanal ichida bo’lgani uchun oftalmologiyadan tashqari ma’lumotlar bilan birgalikda ketadi. Misol may oyida shaxsiy moliya haqida postlar va jonli suhbat bo’ldi.

Men uylanish haqida post yozmaslikka harakat qilaman.

Yozmasligim kerak. Fikrlarim ommaniki bilan to’g’ri kelmagani uchun.

Lekin kechadan beri bitta fikr kalladan ketmayapti. Kecha tog’da velosayohat qilib yursam bir ukamiz maslahat so’rab yozipti. Bir qiz bilan tanishgan, hamma tomonlama ma’qul. Qiz yaxshigina muvaffaqiyatga erishgan, g’arbda yaxshi karyera boshlagan, pul topishi ham yigitnikidan ko’proq. Yigit ham u qizga ma’qul tushunishimcha. Yigit uylanish istagida. Hammasi zo’r va to’g’ri kelyapti. Ammo qiz shu 1-2-2,5 yoshga kattaroq ekanda. Shu o’ylantiryapti ukamizni… Nima qilay deydi.

Xayolim boshqa joyda bo’lgani uchun javobni qisqa qilib ”meni xotinim ham mendan katta, uylanganimda mendan ko’proq pul topar edi, gazini bos, barakali bo’ladi bundaylari” dedim.

Keyin o’ylab qoldim, nega yosh bunchalik katta ahamiyatga ega? Yigitlar bir qizni ko’radi, uni zo’r umr yo’ldosh sifatida ham ko’ra oladi, ammo yoshi katta bo’lgani uchun rishta qurishni xayoliga ham keltirmaydi.

Nega jamiyatimizda uylanmoqchi bo’lgan nomzod yoshi doim kichik bo’lishi kerak deyiladi? Bu qayerdan chiqqan fikr va standart? Javobini izlashga harakat qildim. Ayollar tez qariydi degan gap unchalik asosli emasdek, sababi kallik asosan erkaklarga hos 😊Semirish esa yosh va jins tanlamaydi 😀

Balki avallari oilalar asosan qishloq xo’jaligi bilan band bo’lgani va unda oilalarni bolalar mehnatiga ehtiyoji ko’proq bo’lgani uchundir?! Yosh ayol fertilroq bo’ladi va ko’proq bola ko’rishi mumkin deyilgandir. Bilmasam. Hozir bu ham argument emas. Sababi 2-3 ta farzand bilan STOP deyilyapti.

Men bilgan narsa shuki, ayolni va onani o’qigan bo’lishi, ilmli bo’lishi juda muhim. Bu bolalar va jamiyat kelajagi uchun juda muhim. Bir soha mutaxassisi bo’lsa undanda zo’r. Turmushgacha bir sohada mutaxassis bo’lib, bir joyda ishlab muvaffaqiyatga erisha oldimi, yanada yaxshi. Demak mehnatkash, maqsadi bor, qiyinchilikka chiday oladi, o’z ustida ishlay oladi, jamiyatga foydasi ko’proq tegyapti. Ertaga oilani markaziga aylanadi bunday qizlar. Eng muhimi bolalari salomatligi va ta’limi bilan jiddiy shug’ullanadi. Bunday qizlar onalik uchun yaxshi nomzod hisoblanadi.

Endi bu natijalarga 17-18 yoshda erishib bo’lmasligi aniq. Bunday natijaga erishishi uchun institutda o’qir, ishlar, til o’rganar, bir sohani egallar. Bular 2-3 oyda bo’lmaydiku axir. Bunga kamida 6-7 yil vaqt ketib qoladi va qiz yoshi 25-27 bo’ladi.

”Yigit 25 yosh, qiz 27 yosh ekan” desang, ”Eee, jinnimisan, nimalar deyapsan…” degan reaksiya bo’lishi tabiiy.

”Katta bo’lsa aqli kirib qolgan bo’ladi” degan argument ham bor jamiyatda.

Bo’ydoqlar ishoning, sizga aqlli xotin kerak, zarur 😀

Shu savollarni o’ylab yarim kechasi bir do’stimizga yozdim. Nega bizning jamiyatda shunday fikr bor, sababi nima bo’lishi mumkin deb so’radim.

”Ayol katta bo’lib, er yosh bo’lganini ko’rsatib beradigan misollar kam yoki deyarli yo’q bo’lgani uchun bo’lsa kerak” deb aytdi. Ha, fikriga qo’shilaman do’stimni. Hozirgi zamonamizda kam bunday misollar. Chunki yoshi kattaroq qizga uylanmaganimizdan keyin qayerdan ham bo’lsin bunday misollar.

Ammo misollar butunlay yo’q emas. Eng katta na’muna bor. Butun hayotini misol qilib oladigan shaxsimiz bor.

Yosh farqi 3 yoki 4 emas edi. Rosmana 15 yil edi.

Yigitlar, biz qo’shnilar, xolalar, bratanlar, atrofdagilar gapiga qarab emas, hayotga real qarab, onalar uchun yaxshi nomzodlarni tanlaymiz. Bu muhim. Onalikka nomzod ma’qul kelsa yoshiga uncha e’tibor bermaymiz.

Vaqt va umr nisbiy baribir.

Bek Olimjon
Norvegiya
23.05.24

O'zbekistonda oftalmolog diplomiga ega, nemis tilidan B2 darajasida bilimi bo'lgan va Germaniyada oftalmolog bo'lib ishlash rejasida yurgan kim bor?

Germaniyadagi bir ko'z klinikasiga oftalmolog yordamchisi qidirilmoqda. Avvaliga oftalmolog yordamchisi, keyinchalik imtihonlarni topshirib litsenziya olganidan so'ng oftalmolog bo'lib ishlash imkoniyati bo'ladi.

Agar yuqoridagi talablarga javob bersangiz quyidagi formani to'ldiring. Ma'qul kelsangiz aloqaga chiqamiz.

https://forms.gle/WBSjUsy5Ek2Ub4r87

Tasavvur qiling men 19, 20 yoki 22 yoshga qaytib qoldim.

O’zbekistondaman. Ingliz tili bilaman. Oz-moz IT ham bilaman. Ishim bor va 400-500$ pul topaman.

Hayotim keyingi bir yilini qanday o’tkazgan bo’lar edim?

Bu haqida ba’zan o’ylab qolaman. Menimcha eng to’g’ri qaror backpacking bo’lar edi.

Backpacking bu kundalik yashash uchun minimal narsalarni ryukzakka solib, o’ta arzon yo’l bilan sayohat qilish. Unda hotelda emas hostelda turiladi. Hostel bu bitta xonada 4, 6, 8 ta o’rin bo’lgan uxlash uchun arzon yotoqxonalar. Sayohat arzon bo’lishi uchun restoranda emas ko’chadagi arzon yoki tekin joylarda ovqat yeyiladi. Shahar aylanishni taksida emas, balki piyoda, juda bo’lsa arzon avtobusda qilinadi.

Men quyidagi yo’lni tutgan bo’lar edim:

1. Backpacking uchun manzil belgilar edim. Misol India-Nepal-Burma-Laos-Kambodja yoki shunga o’xshash

2. U davlatlarda komfort backpacking uchun tahminiy byudjet kuniga 25-40$, 60 kunga 2400$. Bilet 500$. Umumiy byudjet 3000$ deylik ana

3. Shuni topish kerak endi. Bu uchun kundalik harajatlarni maksimal kamaytirib, daromadni oshirib bir amallab 3000 to’plar edim

4. Pul to’plash jarayonida Janubiy-Sharqiy Osiyoda backpacking qiluvchilar facebookdagi guruhlar, Reddit, turli forumlarni o’rganib, taxminiy marshrut tuzgan bo’lar edim. Boshqalar tajribasini o’rganar edim

5. Faslga moslab, ishxonam bilan kelishib bir tomonga bilet olib shartta ketgan bo’lar edim. Ishxonam rozi bo’lmasa ham ishdan shunday voz kechib ketgan bo’lar edim. Sababi bugun 20 yoshda 500 topa olyapmanmi, 2 oy sayohatdan keyin ham kamida shuni topa olaman. Topa olmagan taqdirimda ham rizq borasida qo’rquvim yo’q. Tavakkal!

6. Sayohat davomida turistlar boradigan maskanlarga emas, balki mahalliy aholi to’planadigan joylarga borar edim. Maksimal darajada odamlar bilan suhbat qilgan bo’lar edim

7. Bir kundalik olib ko’rgan va his qilganlarimni, xulosalarimni yozib borar edim. Bu jarayonda ”men to’g’ri, boshqalar noto’g’ri” degan fikrdan yiroqlashgan holda yondashuv muhim bo’lar edi

8. Arzonroq kamera olib, yoki telefonga video va rasmlar olar edim

9. Olingan videolar yoki yozilgan kundalikni ijtimoiy tarmoqlarga vatanga qaytguncha qo’ymas edim

10. Sayohat davomida hostelda ko’rishgan yoki orttirgan har bir tanishim kontaktlarini olar edim. Instagram, Facebook, Whatsapp va hok, farqi yo’q.

Ikki oylik sayohatdan keyin vatanga qaytganda bir narsa insonni hayron qoldiradi.

Hamma narsa o’sha-o’sha. Ishxona ham, uy ham, odamlar, ko’chalar va hok. Hech narsa o’zgarmagandek.

Ammo ikki oylik sayohat davomida 99,9999% odamlar 20 yilda ham olmaydigan hayotiy tajriba va hissiyotlarga to’la bo’lgan, ancha yetuk, musofirlikni ko’rgan yangi inson sifatida qaytishim kafolatlangan bo’lar edi.

Qo’rqmaysizmi degan savol bo’lishi tabiiy.

Dunyo xavfli emas. Biz o’zimiz ko’rmagan dunyo haqidagi fikrlarimiz odatda noto’g’ri bo’lib chiqadi.

20 yoshlardagi arzon byudjet bilan sayohat qilish orqali olinadigan hayotiy tajribani beradigan hech narsa yo’qdek fikrimcha.

Buni 40 yoshga kirib tushunasan, agar tushunsang!

Bek Olimjon
17.05.24
Norvegiya

Inson nega o’ziga ishonchi past bo’ladi?

Sabablari bir qancha bo’lishi mumkin.

Hammasini bir nuqtaga olib keluvchi sababi unga bolalikda ”sen qila olmaysan” deyishlari.

Butun umr shunga ishonib o’taveradi keyin.

Aslida katta natijalarga erishayotgan odamlar ham siz va men kabi insonlar.

2018-yil Norvegiyada bir rus hamkasbim ishdan haydalishiga bir bahya qolgan edi. Bemor davolashda o’ziga ishonchi juda past edi. To’g’ri fikrlasa ham qaror qabul qila olmas edi. Natijada noto’g’ri qarorlar qabul qilar edi. Vazni og’ir, jismonan juda nozik edi.

Haligi hamkasbimni bir amallab birga yugurishga ko’ndirdim. Ishdan keyin birga yuguradigan bo’ldik. Boshlanishiga 500 metr, keyinroq 3-4km. Yugurgandan keyingi endorfindan foydalanib 2 oylardan keyin bo’ladigan yarim marafonga yozilishga ko’ndirdim.

Birga yugurdik, rosa qiynaldi u. Ohirgi 5-6 km yonida yugurib motivatsiya berib turdim. Amallab tugatdi.

Qizig’i keyingi haftasidan boshlandi. Ishida ancha ijobiy o’zgarishlar bo’ldi. O’ziga loser deb qarashni to’xtatgani sezildi. Sababini so’radim.

”Men hech qachon qila olmayman deb o’ylagan narsamni qila oldim. Umrimda marafon yugura olishimga ishonmaganman. Demak men o’zimga sun’iy chegaralar qo’yganman. Yengib o’tsa bo’lar ekan. Kunimdagi chegaralarni aniqlab, birma-bir olib tashlashga harakat qilyapman hozir. Birga yugurgan marafonimiz o’zimga bo’lgan ishonchimni orttirdi” dedi.

Men yarim marafon yugurishni odamni o’ziga bo’lgan ishonchni orttirish eng tez usuli deb bilaman. Har qanday sog’lom bo’lgan yosh odam (semiz bo’lsa ham) buni uddasidan chiqa olishiga ishonaman.

Asosiy muammo odamni o’ziga bo’lgan ishonchsizlikda.

6 haftalik tayyorgarlik bilan qilsa bo’ladi.

Mana shu postni uzunroq variantini Bek Olimjon Akademiyasi pullik obuna kanalida qo’ygan edim. Aprel oyi ichida yarim marafonni birinchi marta yugurganlar soni 8 yoki 9 ta bo’ldi.

”Qila olaman desangiz ham, qila olmayman desangiz ham siz haqsiz”

Bek Olimjon
10.05.24
Mallorca, Ispaniya

Boy bo’lmoqchisiz, avtomoykada ish boshladingiz. Umrida pul topmagan, otasi olib bergan mashinada kelgan bittasi sizga past nazar bilan qaradi. Moyka egasi tadibrkor odam maqsadigizdan motivatsiya oldi.

Dunyo kezmoqchisiz, sayohatni qishlog’ingizdan qo’shni viloyatga, avtobusda boshladingiz. Atrofdagilar uchun bu kulgili bo’ldi. Avtobusda Kanadalik turist bilan tanishdingiz. U Madagaskarga qilgan sayohati rasmlarini ko’rsatdi.

Marafon yugurmoqchisiz, do’stlaringiz ahmoqmisan deyishdi. Marafon yuguradiganlar xolis maslahatlar berishdi.

Zo’r mutaxassis bo’lmoqchisiz, chet tili o’rganishni boshladingiz. “Choyxonadan ustunmi” shu deyishdi. Ikki yildan keyin Frankfurtda o’zbeklar bilan choyxonadasiz. Ular sizning hikoyangizni maroq bilan tinglashmoqda.

O’zi biror natijaga erishmaganlar doim bir negativ fikr beradi.

Niyatimiz xolis va harakatimiz chin dildan ekanligini ko’rgan haqiqiy natijaga erishganlar doim biz tomon bo’lishadi, yo’l ko’rsatishadi, o’z davrasiga taklif etadi.

Bek Olimjon
Mallorca, Ispaniya
08.05.24

O’zgartirishga harakat qilma

Bir do’stim bor. Men uchun mentordek inson. Yiliga 2-3 marta ko’rishamiz, birga tushlik qilamiz.

Norvegiyada shifokor sifatida tez natijaga erishishimga bir dona gapi sabab bo’lgan edi.

Norvegiyada moliya sohasida top mutaxassislardan. Ammo ishlamaydi, ishlab pul topishga ehtiyoji yo’q. Undan har safar moliya sohasida ko’p narsa o’rganaman. Ammo meni hayron qoldiradigan jihati u g’azablangani yoki noliganiga hech guvoh bo’lmaganman. Aytishlaricha 30+ yildan beri yashaydigan xotini bilan biror marta urushmagan.

Sababini so’rasam,

”Bek, men boshqalar fikri va hatti-harakatini boshqara olmayman. Ammo men boshqalar fikri va hatti-harakatiga nisbatan o’z emotsiyamni boshqara olishni o’rganganman. Shunday ekan men boshqalarni deb asabiylashishim g’irt ahmoqlik. Katta, tushungan odamlarmiz. Bir muammo bo’lsa asabiylashmasdan hal etishga harakat qilish kerak degan fikrdaman.

Hotinim bilan urushmasligimga kelsak, oilada murosa juda muhim. Men shu inson bilan bir umr birga yashayman deb tanladim. Birga farzandlar ko’rdik.

Endi tasavvur qil, bir ota-onadan tug’ilgan, men bilan bir muhitda katta bo’lgan aka-ukalarim, opa-singillarim bor. Qonimiz, jinsimiz bir bo’lgam ukam bilan fikrim to’g’ri kelmaydi ba’zan.

Endi boshqa jinsli, boshqa oilada, boshqa madaniyatda katta bo’lgan inson bilan har doim ham fikrlar to’g’ri kelishini kutish bu ahmoqlik emasmi?!”

Buni qachon tushunib yetgansan desam:

”25-26 yoshlar edim, atrofimdagilar oilali qurishni boshladi, oradan ko’p o’tmay ayrimlarini doim xotin yo eridan nolishini eshitar edim. Hayron bo’lar edim. Hali oila qurmaganim uchun buni tushunishim va oldini olishim muhim deb o’yladim. Ulardan sababini sinchiklab so’radim. Shuni tushunib yetdimki, ular o’z turmush o’rtoqlarini o’zgartirishga harakat qilishayotgan edi. O’z fikrini o’tkazishga harakat qilishlari, vaziyatni o’zi xohlagandek bo’lishini istashlari edi. Bu insonga g’alaba hissini bersada, oilada totuvlik va baxtlilik hissini bermaydi.”

”Oiladagi janjallar asosiy sababi, biz turmush o’rtog’imizni o’zgartirishga harakat qilishimizda ekanini tushungandim o’shanda. Men o’zgartirishga majbur bo’lmaydigan turmush o’rtog’i topishim kerak ekan degan xulosaga kelganman. Shu talabdan kelib chiqib xotin qidirgandim, hudoga shukur, baraka topdim” deydi.

”Keyinchalik bu kriteriyani ishchi yoki hamkor qidirishda ham qo’lladim. Ancha yordam bergan” deydi.

”Biz odamlarni o’zgartira olmaymiz. Odamlarni faqat o’zlarigina o’zgartira oladi. Biz shunchaki ta’sir etishimiz mumkin xolos. Fikrimiz, hatti-harakatimiz, yashash tarzimiz ularga ta’sir qilishi mumkin. Ammo o’zgarish uchun kuch qalbidan chiqishi kerak.”

”Biz o’zgartirishga harakat qilaversak, ular go’yo o’zgargandek ko’rinadi. Eng yomoni ham shunda. Chunki asli o’zgarmagan odam senga o’zgargandek ko’rinmoqda”

Bek Olimjon
27.04.24
Oslo, Norvegiya