Bekalar Uchun Xikoyalar

Қурт тушган олма ҳикмати...

Луқмони Ҳакимнинг фарзанди ўзига номақбул дўстларни улфат билибди. Улар билан борди-келдини кўпайтириб бориши ҳар қандай ота сингари Луқмони Ҳакимнинг ҳам ғашини келтирибди. Бир куни у ўғлини чақиртириб:
– Болам, дўстнинг бўлгани яхши, аммо дўст танлашда адашиб қолма. Ҳозирги дўстларингнинг хулқи яхши эмас. Сенга ёмон таъсир кўрсатишлари мумкин – деб насиҳат қилибди.

Ўғли эса ўзига ишонч билан:
– Отажон, сиз менга кучли тарбия бергансиз, панд-насиҳатларингиз ҳар доим қулоғим остида туради, дўстларимнинг ёмон хулқлари менга асло таъсир кўрсатмайди, хавотир олманг – деб чиқиб кетибди.

Шу аснода Луқмони Ҳаким боғдорчилик ишлари билан ўғлини ёрдамга чақирибди. Қараса, ўғли бутун олмаларни алоҳида, кам сонли бўлсада, қурт тушган олмаларни эса алоҳида саватга жойлаяпти экан. Ҳаким ўғлига барча олмаларни бир саватга жойлайверишини тайинлаб ўз ишида давом этибди.

Вақт ўтибди, зарур бўлганда олмалар қўйилган жойга бориб қарашса, барча олмаларга қурт тушиб бутуни кам қолган экан.

Луқмони Ҳакимнинг ўғли унга эътироз билдириб:
– Отажон, олмаларни қўшиб теришимни буюриб эдингиз, қурт тушган бир икки олмани деб бутун олмаларнинг ҳаммасини қуртга ем қилибмиз-ку –дебди.

Ота эса бир жилмайиб қўйиб:
– Кўрдингми, болам, гарчи соғ-бутун олмалар қуртлаганларидан кўра кўпроқни ташкил қилган бўлсада қолганларини ҳам бузибди, уларга ҳам қурт туширибди. Сен қандай қилиб қалбига қурт тушган улфатларинг билан бир жойда кўп вақтга қоласану улар орасидан соғлом қалб билан қайта оласан – деб айтган экан.

https://t.me/joinchat/AAAAAFCGRHMSMORVycYt4g

Қараб тур, хали ғиштга заказларимиз кўпайиб кетади, халол бўлсанг, тезда оёққа туриб оласан.
Фарход муқобил хизмати тугагач, ғишт заводига ишга ўтди. Мансур тоға ишни кўзини биладиган одам экан. Жамғарган пулларига Фарходларнинг сигирини хам сотиб жамлашдида янги ускуналар сотиб олишди, доимий ишчилар ёллашди. Уч ойда харажатлар қопланди. Тўртинчи ойга ўтиб Фарход  аввалгисидан хам каттароқ зотдор сигир олди.
Муқобил хизматни битирганига 6 йил бўлганда уйларни янгитдан данғиллама қилиб солди, машина олди. Қўрада мол-қўйларни кўпайтирди. Гарчи онаси ишлатмаса хам орзуси ушалсин деб замонавий тикув машинаси, битта буқани майдалаб сиғдирса бўладиган катта холодилник сотиб олди. Мансур тоға вадага вафо қилиб фойдани доим тенг тақсимларди. Қахрамонимиз энди қишлоқнинг янги бойлари сафига қўшилиб қолди, лекин дилида чироқ ёқса ёришмасди. Гўзални ўйлаб тунларини бедор ўтказар, читтакдек ундан бунга сакраб юрган, хеч кимни чин юракдан севолмаган бевафони деб азоб чекарди.
Гўзал бу пайтга келиб қишлоқдаги кўп йигитлар билан “севишиб” улгурган, хеч қайсиниси совчи жунатмагач, бутун диққатини яна дўстига қаратишга уринаётганди. Қишлоқдаги келишган, ўзига тўқ оиладаги йигитлардан совчи келмас, бошқа келганларига эса қиз рози бўлмай, ёши хам “ўтиб” борарди. Секин аста совчиларнинг хам оёғи узилди. У Фарходнинг севгисидан умид қилмасди, барибир тилига кўчирмайди бу бола, лекин бир куни албатта менга совчи қўяди деган ширин илинжда тонг оттирарди.
Фарход хамон уни севарди. Ха, у хеч қачон ишқини ошкор қилмасликка онт ичган, севги бойлик билан ўлчаниб, кишиларнинг юрагини парчалайдиган бўлса, керакмас бундай мухаббат деган қарорга келиб бўлганди. Аммо, барибир мактабда охирги қўнғироқ пайти иккиси тушган расмни хар тун қайта-қайта томоша қилар, юрак ховурини бироз босиб оларди. “Сен мени танламадинг, начора, мен албатта бойликка етиб бораман, аммо, энди сен хам менга керакмассан!”
Ўғлининг ёши ўтиб бораётганидан хавотирланган она хар куни унинг оғзини пойлайди:
-Ўғлим, Гўзалларникига кираверайми, мен хам келин кўрай, невара ўйнатай! Қачонгача аразлашиб юрасизлар?
-Ая, шошмай туринг,- дерди хар сафар,-Озгина ишларим бор, амалга оширволай.
Бир куни Мансур тоғаникида зиёфат бўлди. Ошналарига катта қизи Хасан-Хусан ўғил кўргани учун ош қилиб берди. Зиёфатга Фарход хам айтилганди. У ёш бўлгани учун , тоғанинг учинчи қизи Феруза иккови югуриб-елиб хизматда бўлди. Фарход  қоп-қора Ферузани болалигидан бери биларди-ю, аммо қачон бўйи етиб, чиройли қиз бўлганини сезмай қолибди. Ранглари хам бироз оқарган, сочлари тизза бўйи ўсган, бошига рўмоли ярашган бу қиз эътиборидан четда қолмади. Аммо, қиздан ортиқча сўз эшитмади. Берилган саволларга хам ё “ха” ёки “йўқ” деб деб жавоб бераркан, одамнинг кўзига тик қарамасди. Эртаси куни тонгда онасига у хақда гапириб берди. Онаси хам у қизни таниркан, ўғлининг танловидан эсанкираб қолди.
-Гўзал сени кутиб юрибди-ку, унга нима дейсан?
-У кутган одамлар уйланиб кетган. Мен хеч кимга вада бермаганман,-Фарходнинг авзойи ўзгарди.
-Майли болам, Феруза ажойиб қиз, менга хам ёқди. Бугуноқ кўчасини супириб келаман.
Муштипар онанинг кўзлари ёшланди. Кеча шомда ўғли хурсанд кириб келгани бежиз эмасаканда. Худога шукр, унинг хам чехраси очиларкан!
Буёғи тезлашиб кетди. Икки томон хам тўйга тайёрлиги маълум бўлгач, бир ойга қолмай тўй бошлаб юбордилар. Фарход никох тўйига онаси ёқтирган хонанда Яхёбек Мўминовни айтиб келди. Хушовоз хонанда тўйни қизитгани сари Қўшни хонадондаги қизнинг аламлари хам авж оларди. 
Қани ул сен билан ўтган
Ўшал дамлар, ўшал дамлар
Фақат қолганга ўхшайди
У дамларда алам ғамлар...

Қахрамонимиз шартта бурилиб иккаласи билан хам олишишга тайёр турганди. Бу гапдан кейин дами чиққан коптокдек бўшашиб қолди. “Демак анавилар учун ортда қолмоқчи бўлган эканда!? Нега? Мен ёмонманми, мени кўрмайсан, дилимдагини пайқамайсан? Бутун мактаб, махалла биладику Фарход Ширинлигимизни, сен ўзинг билмайсанми? Айбим қоралигимми ё етимлигимми? Ёки камбағаллигимдан ор қиласанми?” Бу саволлар дилдан тилга кўчмади. Фарход уйларига етиб келиб, қизни кута бошлади. Ярим соат кутса хамки келмади. Кейин ортига қайтди. Кўчанинг қоронғуроқ жойида икки шарпа турарди. Ортига қайтмоқчи эди, қизнинг зардали овози қулоққа чалинди.
-Қочинг, уйга кетишим керак, хозир дадам излаб келади!
-Гўзал кетдик!-деди Фарход ўзининг келганини билдириб. Шарпалар икки ёнга ажралди. Қиз шошиб Фарходга яқинлашдида”Кетдик” деди. Йўл-йўлакай қиз Самадни мақтаб келди.
-Фарход, сен чин дўстимсан-ку, уни ёқтиришимни хеч кимга айтмай! – қиз гапираркан йигитга билдирмай соч турмакларини тўғрилаб олди. Буни кўз қири билан кўриб турган йигит ижирғаниб қўйди.
-Ўртоқ, сенам кимнидир ёқтирганмисан, нега мендан яширасан? Мен хамма сирларимни сенга айтаман-ку? –сўраб қолди қиз.
-Мен хеч кимни севмайман!-зарда билан жавоб қилди. Бу жавобдан “Мен сени севаман” деган мано “ирғиб” чиқаётганини қиз дарров тушунган бўлса хам, хазиломуз жавоб қилди.
-Биз сирдош дўстлармиз, бир-биримиздан хафа бўлсак ярашмайди. Биласан-ку, дунёга бир марта келамиз, демак бу дунёда орзуларимиз ушалишини харакатида бўлишимиз керак. Самад ака, мени орзуларимни хурмат қилади. Яхши кийим кийишим, тилла тақинчоқларим кўп бўлишига вада берябди.
Бу гаплар замирига яширинган, сен билан бундай хаётни орзу қилиб бўлмайди, шунинг учун биз “Сирдош дўстлармиз” жумласи Фарходнинг миясига ўрнаб қолди. Бу жумлани “севишганлар” жумласига айлантириш учун нималар кераклигини узоқ тахлил қилди, ва аскарлик бурчини муқобил хизматида ўтаб юрган кунлари ечимни топди. Пул керак хаммасига, бойлик машхурлик керак. Гўзалнинг ошиқлари мингта, лекин у ё хўжайинларнинг ёки “боймат”ларнинг ўғиллари билан гаплашябди. Кўчадаги қизларнинг чиройли кийимини ёки тилла тросларини кўрганда кўзлари чақнаб кетиши бежиз эмасакан-да? У фақат янги машинаси борларга эътибор қаратябдими, мени хам машинам бўлиши керак! Шунда у қайсарлик билан ният қилди: “Мен қишлоқдаги энг бой одам бўламан. Гўзал мендан бошқасини ўйламайдиган бўлади”.
Фарход муқобил хизматини ўтаётган колхозда ўзидан хам қорароқ комбайнчи Мансур тоға бор эди. Ўн йил фарзанд кўрмаган бу одам Аллохнинг инояти билан кетма- кет тўртта қиз кўрганди. Шу одамга Фарходни ёрдамчи қилиб тайинлашди. Бир куни иккаласи тутнинг соясида аччиққина шакароб билан тушлик қилишаётганди. Бирдан Мансур тоғанинг кўзи олайиб, хириллай бошлади. Аввалига қўрқиб қетган Фарход ўзини қўлга олдида пиёладаги чойни тоғанинг юзига сепди. Фойда бермагач, қайсидир кинода кўрганидек ёнбошлатиб ётқизди, кейин хозиргина помидор тўғраган пичоқча билан тоғанинг тишларини очмоқчи бўлди. Эхтиётсизлик қилиб милкига санчиб олганди, тишлари қонай бошлади. Энди нима қиламан, алам билан ўйлади у, кейин бор кучи билан бақирди:
-Ким бор, ёрдам берингла-ар!
Аксига олиб кўчадан хам хеч ким ўтмаябди. Шунда шартта туриб югурдида ўзлари буғдой ўримига ремонт қилаётган комбайн салонидаги темирлар ичидан япалоқ, пичоқсимонини танлаб келди. Оғзини очиб, тишларини орасига темир солди. Бир амаллаб тишларини керди-да, бармоғи билан тилини босди. Тил орқага тортилиб, нафас ололмай қолган экан. Оғзи қонаса хам темирни тортиб олмади ва бор кучи билан йўлдан ўтаётган одамларни чақирди.
Мансур ака шу тариқа омон қолди. Кейинчалик комбайнни сотиб, қишлоқ четидаги гишт заводни сотиб олди. Фарход нега комбайнни сотиб эски бинони сотиб олдингиз деб сўраганда:
-Ўғлим, хадемай колхозлар тугатилиб, фермерлар пайдо бўларкан. Мени эски комбайнимга мухтож эмас улар. Сен хизматни тугатсанг ўзимга ёрдамчи қилиб оламан. Ғишт заводининг тенг ярим фойдаси сенга, мени ўлимдан асраб қолдинг болам, ўз ўғлимдексан рахмат сенга!-деб жавоб берди.- Сен мен билан ишласанг уйингни таъмирлайсан, уйланасан, онангга ёрдам берасан.

📝САЁК КИЗНИ КИЛМИШИ.

Қўшни ховлида тўй тараддуди авжига чиққани сари Гўзалнинг ичида кирпи болалаябди. Хатто ётган тўшаги хам тиконданми, баданига ботадия, ажабо! Нега? Нима учун? Мендан Ферузанинг нимаси ортиқ ахир! Фарход шу қора таппининг нимасига учдийкан? Унинг дилини аламли саволлар қийнар, иззат нафси қўзғолиб, ичида Фарходни сўкарди. Азиз ўқувчимни хам бу саволлар қизиқтирса-ю, озроқ вақтини менга ажратишса, бажонидил ўтмишга қайтиб, нега Фарход чиройликкина бўлган қўшни қизни эмас, Гўзалнинг таъбири билан айтганда “қора таппини” танлаганини билиб оладилар.
Фарход ёлғиз онасининг пинжида катта бўлди. Дадаси автохалокатда вафот этгач, амакилари меросхўрни йўқотиш мақсадида келинойиларига турли бўхтонлар қилиб, уйдан қувганларида, катта тоғаси "Султон ўлигини хурламас" каби уз уйига кўчириб келди. Кейинчалик ўзига бошқа ховли олиб кўчиб чиқаркан бу ховлини Фарходнинг номига ўтказиб берди. Бозор – ўчаридан доим хабар олиб турди.
Фарход худди дадасидек буғдойрангда эди. Аммо, ёқимтой бола бўлгани учун қоралиги хам сезилмас, махалладаги ундан катта болалар, қизлар “Пеле” деб суйиб ўйнатарди. Фарходнинг ўзи эса Гўзал билан ўйнашни яхши кўрарди. Улар деярли доим бирга эдилар, боғчага хам кейинчалик эса мактабга хам бирга бориб келишарди. Фарход Гўзалларникига кам кирарди, қандайдир ички туйғулари у ховлидагилар ўзини ёқтиришмаслигини эслатиб турар, шунинг учун доим Фарходларникида ўйнашар, дарс тайёрлашарди. Иккиси яқин дўст, ажралмас синфдошлар эди. Болалар 6-синфга кўчишган кунлари эди. Фарход танаффусдан келса папкаси бошқа жойга ўтиб қолибди, уни ўрнида эса Рашид исмли оппоққина бола ўтирибди. Фарход жисмонан бакувват бўлмасада, чаққонлиги учун хамма болаларни енгиб биринчи кузир бўлиб олганди. Унинг қайсарлиги, калтак еса хам чекинмаслиги бошқаларни чўчитиб турарди. Рашид эса банк директорининг ўғли бўлгани учун кўп пул олиб юрар, хар хил совға – саломлар билан болаларни ўзига иқтисодий қарам қилиб олган. У шундай бўлсада Фарходнинг ўқрайиб қарашидан ранги оқариб, Гўзалга ёрдам кутгандек мўлтираб қаради. Вазиятни тушунган Гўзал орага тушди:
-Пеле, ўртоқ мен математикадан қийналябман. Рашид мен билан ўтирақолсин, ундан сўраб тураман-да?
Фарход Пеле дейишларига ўрганиб кетган бўлса-да, бу сафар дили оғриди. Йўқ, у қиздан кўчира олмай қолганидан эмас, “ўрнидан” мосуво бўлгани учун ранжиди. Ўзиинг ранги Рашидникидек оқ эмаслигидан, сочлари уникидек силлиқ эмаслигидан, хар куни мактабга плиткали шокалад олиб келолмаслигидан ранжиди. Фарход қизни химоя қилиб юқори синф болаларидан ур-тепки бўлиб, афт-ангори “шудгор” бўлганда хам бунчалик жони азоб тортмаганди. Ахир билардики, қиз Рашиддан кам билмайди математикани. Кутилмаган танловдан сўнг Фарход папкасини олди-да, уйга кетиб қолди.
-Кўрдиларингми, Фарход уйга манғиди, энди биринчи кузир аканг гирой бўлади, билиб қўйларинг!-мақтанишга тушди Рашид. Гўзал унга эътироз билдирмади, аксинча, мийиғида кулиб қўйди. Эртасига хам Фарход мактабга бормади. Аммо, икки аълочи ўқувчининг бир партада ўтириши синф рахбарига маъқул келмади ва уларни жой- жойига ўтқазиб қўйди. Шундан кейин Гўзал ва Фарход яна бирга ўтирадиган бўлишди. Орадан йиллар ўтаркан улар чинакам сирдош дўстлардек улғайишди. 11-синфга битиришаётганда Фарходнинг дили яна ранжитилди. Рашиднинг акасини никох тўйидан ўнтача синфдошлар бирга қайтишаётганди. Бирдан Гўзал Фарходга шивирлади:
-Фарход (энди хеч ким уни Пеле демай қўйганди) секинлаш, боллар олдинга ўтиб кетишсин!
Фарход ичидан қандайдир ажиб туйғуни хис қилди. Нахотки уни севишимни тушуниб етган бўлса, ўйлади у. Шу пайт орқаларидан иккита аскарликдан яқинда қайтган йигит етиб келди.
-Гўзалхон, сизни бир минутга мумкинми?-деди биттаси
Фарходнинг кўзлари ғазабдан йилтираб кетди. Гўзал буни нимқоронғуликда хам пайқади ва унга деди:
-Фарход, сен сал олдироқда юр, болаларга етиб олма кейин бирга кетамиз!

Зийраклик...

Ҳар бир ишда эҳтиёткорлик ва зийракликни қўлдан бермаслик лозимдир. Бу хислатларни йўқотган киши хийлакор, доғули, товламачиликни ўзига касб этиб олган фирибгар, қаллобларга алданиб, кейин пушаймон бўладилар. Вақти ўтгандан кейин пушаймон бўлиш фойда бермайди.
Қадим замонда Эрон шаҳарларининг бирида Алоуддин номли мўътабар бир киши яшарди. Кунлардан бир кун кечаси яхши кийинган хушбичим бир йигит хизматчисига бир сандиқни кўтартириб Алоуддиннинг уйига келди, унинг хизматчисини чақириб:
— Ҳожанга айт, мени қабул қилсин, унга айтадиган яширин сўзим бор,— деди. Хизматчи йигитнинг илтимосини ҳожасига етказди. Алоуддин киришга рухсат берди. Йигит сандиқ кўтарган хизматчиси билан Алоуддиннинг ҳузурига кириб, таъзим билан салом берди. Алоуддин йигитни иззат-икром билан қабул қилиб, нима иш билан қадам ранжида қилганини сўради. Йигит таъзим қилиб:
— Мен қароқчи, ўғриларданман. Шу касбимнинг ярамаслигини билиб тавба қилдим. Мана бу сандиқ ичида эллик минг олтин баҳосида бўлган нарсалар бор, буларни сизга назр этиб келтирдим. Буларни олиб, ўз ҳалол пулингиздан минг олтин берсангиз, уни дастмоя қилиб ишлатаман,— деди ва сандиқни очиб кўрсатди.
Сандиқ ичи олтин идишлар, лаъл, ёқут, гавҳарлар билан лиқ тўла эди. Алоуддин буни кўриб ҳайратда қолди. Дарҳол у йигитга минг олтин санаб берди. йигит минг олтинни олгандан кейин Алоуддин билан хайрлашиб, хизматчиси билан бирга чиқиб кетди.
Эртаси кун эрталаб Алоуддин гавҳаршуносларни чақириб, уларга сандиқдаги нарсаларни кўрсатди.
Ҳамма олтин, гавҳар идишлар, лаъл, ёқутлар олтин ҳалли шиша эканлиги билинди. Алоуддин қаллобнинг ишидан жуда ранжиб хизматчиларига уни топиб келтиришни буюрди. Хизматчилар у йигитни суриштирдилар, изладилар, лекин ҳеч ердан дарак топмадилар. Ҳатто Алоуддиндек киши ҳам эҳтиётсизлик туфайли алданиб қолди.

Байт:
Эҳтиёт бўл ҳар ишингга бўлма қаллоб ўртоғи,
Йўқ эса, тушгай бошингга бир куни қайғу тоғи.

https://t.me/joinchat/AAAAAFCGRHMSMORVycYt4g