#Adabiyot_vaqti
#sheriy_sanatlar
“Talmeh” arabcha so‘z bo‘lib, “chaqmoq chaqishlishi”, “nazar solmoq” degan ma’nolarni anglatadi. She'riyatda tarixiy voqea va shaxslar, adabiy qahramonlar va joylarga ishora qilish talmeh deb yuritiladi. Bugungi sonda talmehga asos bo‘luvchi payg‘ambarlar va nomi Qur’onda zikr etilgan ulug‘ zotlarning nomlari e’tiboringizga havola etiladi. Berilayotgan ma’lumotlar amaldagi darsliklar asosida to‘plangan.
✅ Ayyub- payg‘ambarlardan biri, badanini yara bosib, qurtlagan bo‘lsa-da, chidagan va xudoning inoyati bilan tuzalgan, sabr timsoli.
Ayyub sifat balosig‘a sobir bo‘lay,
Har ne qilsang, oshiq qilg‘il, parvardigor. (Yassaviy)
✅ Iso – payg‘ambarlardan biri. Dami (nafasi) bilan o‘liklarni tiriltira olishi, og‘ir bemorlarni davolay olishi kabi xususiyatlar bu nomning adabiyotda faol qo‘llanishiga sabab bo‘lgan. Iso a.s. nomi o‘rniga Masih, Ruhulloh nomlari ham faol qo‘llanadi.
Labing qonim to‘karga tashnalabtur,
Dami Iso-yu o‘lturmak ajabtur. (Atoiy)
Labidin kom topdim, ey Masiho, urmag‘il damkim,
Mani bir so‘z ila tirguzdi ul la'li shakarxandim.
(Amiriy)
✅ Muso - payg‘ambarlardan biri. Xudo bilan so‘zlashgani uchun Kalimulloh unvonini olgan. Ko‘pincha, she’riyatda uning kalimulloh ekani, shubon (cho‘pon) ekani, tayog‘i yodga olinadi.. Adabiyotda Muso a.s. timsoli fir’avn timsoliga zid qo‘yilib, tazod san’ati uchun ham asos bo‘ladi.
Raiyat qo‘y erur, sulton anga cho‘pon yo bo‘ri,
Bo‘ri o‘lga-yu qo‘y tingay, chu Musotek shubon keldi.
(Sakkokiy)
✅ Nuh - payg‘ambarlardan biri. Rivoyatlarda aytilishicha, u Yer yuzini suv bosganda barcha jonzotlardan o‘z kemasiga bir juftdan olib, ularning hayotini asrab qolgan ekan. She’riyatda uning uzoq (ming yildan ziyod) umr ko‘rgani ko‘p tilga olinadi.
Nuhki ming yil yashab ko‘rdi bir to‘fon,
Men Nuh bo‘lmasam ham, ming to‘fon ko‘rdim.
(P.Mahmud)
✅ Sulaymon – payg‘ambarlardan biri. Dovud a.s. ning 12 farzandidan kenjasi va valiahdi. Ulkan va kuchli saltanatga egaligi, shamolning, jin va devlarning unga bo‘ysundirib berilganligi, uchar taxtga va qudratli uzukka egaligi she’riyatda Sulaymon so‘zining qo‘llanishiga asos bo‘ladi. Ayniqsa, “taxti Sulaymon” iborasi ko‘p qo‘llanadi. Rabg‘uziyning yozishicha: “Taxti bir yig‘och yer ichinda erdi. Ul taxtini oltun, kumush birla qilmish erdi”. Qolaversa, Sulaymon nomi hudhud, chumoli (Manzara), Bilqis va Osaf nomlari tilga olingan o‘rinlarda ham eslanadiki, buni xalq orasida mashhur bo‘lgan rivoyatlarning ta’siri deyish mumkin.
Sulaymon saltanatlik podshosen,
Masih anfoslik, Yusuf liqosen. (Xorazmiy)
Ko‘ngullar Ka'basin bir-bir ziyorat ayladim, emdi
Tavofi Makka-yu taxti Sulaymon etmasam bo‘lmas.
🔗
@Adabiyot_21 | Telegram kanallari orasida o'z hurmat-e'tibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal